اشکال و انواع بخل و شح
بخل و شح را اشکال و پدیده های متعددی است که مهمترین آنها عبارتند از:
(1) بخل در مال و دارایی ها، و آن به اقسام گوناگون منقسم است:
(الف) بخل انسان به مال خودش؛
(ب) بخل انسان به مال غیرش بر غیرش؛
(ج) بخل وی در حق خودش که با مال غیرش باشد. واین نوع بد ترین نوع بخل است.
(2) بخل نفس، این که کسی حاضر نشود که نفسش را در راه خدا تقدیم کند، این چنین کسی چونکه تعلق خاطرش به دنیا و حرصش بر آن زیاد می باشد و از مرگ ترس دارد بناء حاضر به جود و کرم نفس خویش نمی شود.
(3) بخل جاه وجلال: بعضی از مردم در جاه و جلال خود بخل میورزند واز مقام و جایگاه اجتماعی شان مردم محتاج را منتفع نمی سازند، هرگاه از وی بخواهی که شفاعت کند شفاعت نمی کند، اگر از وی طلب صلح کنی صلح نمی کند و به خاطر رفع نیاز محتاجان و نیازمندان تلاشی نمی ورزد.
(4) بخل علم: و آن بد ترین نوع بخل است، به گونه ای که عالم علم خود را از کسی که بدان محتاج است مخفی میدارد، نه از علمش دیگران را برخوردار می سازد، نه نصیحت می نماید و نه رهبری و رهنمایی می کند. الله متعال می فرماید:« الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَيَكْتُمُونَ مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا »[النساء: 37] . یعنی: همان كسانى كه بخل مىورزند و مردم را به بخل وامىدارند و آنچه را خداوند از فضل خويش بدانها ارزانى داشته پوشيده مىدارند و براى كافران عذابى خواركننده آماده كردهايم.
عبدالله بن عباس -رضی الله عنهما- بر آن است که این آیت در حق اهل کتاب نازل شده است که کتمان علم می کردند، وعلماء را هم به کتمان وامیداشتند.
