رسول الله ﷺ سره د صحابه وو مينه
حضرت عايشه رضي الله عنها وايي: يو سړى راغى رسول الله صلی الله عليه وسلم ته يې وويل: يارسول الله ! تاسره مې له خپل ځان او اولادونو هم ډېره مينه ده؛ خو کله نا کله په کور کې ناست يم چې تاسو راياد شئ زړه مي هيڅ ارام نه کوي؛ نو اوس فکر کوم چې که زه مړ شم او تاسو هم له دې دنيا نه لاړ شئ نو په قيامت کې خو به تاسو له پيغمبرانو سره په لوړو جنتونوکې ياست او زه به په لاندې جنت کې يم؛ نو چې دلته مې ستاسو نه په جدايي کې داحال دى هلته به مي څه حال وي!!
رسول الله صلی الله عليه وسلم لا هغه ته ځواب نه و ورکړى چې جبريل امين راغى او دا روايت يې راوړ:
وَمَن يُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَـئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ [النساء/ ۶۹]
ژباړه : اوڅوک چې دالله اورسول خبره مني؛ نودوى به له هغوسره وي چې الله پرې لورينه کړې له نبيانو،صديقانو،شهيدانو اونيکانوسره ([1]).
ابن عباس رضي الله عنه هم دا حديث را نقل کړى دى .
[irp][irp][irp]په بخاري او مسلم کې دي چې انس رضي الله عنه وايي : يو سړى راغى رسول الله صلی الله عليه وسلم نه يې پوښتنه وکړه چې قيامت به کله وي؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: تا د قيامت لپاره څه تيار کړي دي؟ هغه وويل: نور څه خو راسره نشته البته يواځې له الله او رسول سره مې يې مينه ده، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: هر سړى به په قيامت کې له هغه چاسره وي چې په دنيا کې يې ورسره مينه وه.
حضرت انس رضي الله عنه وايي : مونږ چې په دغه ورځ د رسول الله صلی الله عليه وسلم په دې خبره څومره خوشحاله شوو بيا په ټول عمر دومره نه و خوشحاله شوي او زما له رسول الله صلی الله عليه وسلم ، ابوبکرصديق رضي الله عنه او حضرت عمر رضي الله عنه سره مينه ده له همدې امله پوره باور لرم چې په قيامت کې به له همدوى سره يو ځاى يم.
د بخاري په يوبل روايت کې دي چې يو کوچى راغى رسول الله صلی الله عليه وسلم نه يې پوښتنه وکړه چې قيامت کله دى؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: د قيامت لپاره دې څه تيار کړي دي؟ هغه وويل: نور څه خو راسره نشته البته له خداى او رسول سره مې مينه ده، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: ته به له هغه چاسره يې چې په دنيا کې دې ورسره مينه ده، حضرت انس رضي الله عنه پوښتنه وکړه: يآرسول الله! دا زيرى زمونږ لپاره هم دى؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وفرمايل: هو! ستاسو لپاره هم دى، په دې خبره ټول صحابه ډېر خوشحاله شول.
د ترمذي په يو روايت کې انس رضي الله عنه وايي : يوسړي رسول الله صلی الله عليه وسلم ته وويل: يارسول الله ! که څوک چاسره له دې امله مينه ساتي چې هغه يونيک انسان دى؛ خو دى پخپله هماغومره نيک نه وي داسړى څنګه دى؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وفرمايل: هر سړى به (په قيامت کې) دهغه چاملګری وي چې (په دنياکې يې ) مينه ورسره وي.
ابوذر رضي الله عنه وايي : ماوويل: يارسول الله ! که يو څوک له يوې ډلې سره مينه لري؛ خو دهغوى په ډول نيک عملونه نشي کولاى؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل: ابوذره! ته به له هغه چاسره يې چې مينه دې ورسره ده، ماويل: زما له الله او رسول سره مينه ده،رسول الله صلی الله عليه وسلم بيا راته وفرمايل: ته به له هغه چاسره يې چې مينه دې ورسره ده، ما بياخپله خبره تکرار کړه رسول الله صلی الله عليه وسلم بيا همدا خبره راته وکړه ([2]).
[irp][irp][irp]حضرت ابن عباس رضي الله عنه وايي: يوځل رسول الله صلی الله عليه وسلم ته ډيره لوږه پيښه شوه، حضرت علي رضي الله عنه چې خبر شو د مزدورۍ په لټه کې له کوره ووت چې رسول الله صلی الله عليه وسلم ته د خوراک څه پېداکړي؛ نو د يو يهودي باغ ته ورغى او د اوولس کجورو په بدل کې يې ورته له کوهي نه اوولس ډولچې اوبه را وويستې، يهودي د خپل باغ هر ډول کجورې راوړې او د حضرت علي رضي الله عنه مخ ته يې کېښودې، هغه يواځې اوولس عجوه کجورې را واخيستې او رسول الله صلی الله عليه وسلم ته يې راوړې، رسول الله صلی الله عليه وسلم پوښتنه ترې وکړه ابوالحسن! دادې له کومه کړې؟ حضرت علي رضي الله عنه ورته وويل: يارسول الله ! زه ستاسو له سختي لوږې خبرشوم؛ نو لاړم مزدوري مي وکړه او دا کجورې مې درته راوړې، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وفرمايل: ايا دا کار دې د الله او رسول د مينې له امله کړى؟ هغه وويل: هو! رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: څوک چې له الله او رسول سره مينه کوي نيستي او لوږه هغه ته له سيلاب نه هم په چټکۍ سره راځي؛ نو داسې خلک دې د غمونو او ازمايښت لپاره خپل ډال تيار وساتي ([3]).
کعب بن عجره رضي الله عنه وايي: يوه ورځ درسول الله صلی الله عليه وسلم رنګ ډېرخراب و؛ نو ما ورته وويل: زما مور او پلاردي ترتا قربان وي يارسول الله! څه خبره ده چې نن مو رنګ خراب دى؟ راته يې وفرمايل: له درې ورځو نه مې خيټې ته دومره شى نه دى ورغلى څومره چې د يو ژوندي خيټي ته ورتلاى شي، زه سمدستي روان شوم، يو ځاى مې يو يهودي وليد چې له کوهي نه اوبه راباسي او خپلو اوښانو ته يې ورکوي؛ نو ديوې کجورې په بدل کې مې يوه يوه بوکه اوبه ورته را وويستې، يو څه کجورې چې برابرې شوې رسول الله صلی الله عليه وسلم ته مې راوړې، هغه صلی الله عليه وسلم رانه پوښتنه وکړه، کعب ! ماسره دې مينه ده؟ ماويل: هو! زما مور او پلار دې تر تاسوقربان وي! رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: څوک چې ماسره مينه کوي هغه ته نيستي د هغه سيلاب نه چې په ځوړي روان وي هم په تيزۍ سره ورځي، بيايې راته وويل: اوس به پر تا دخداى پاک له لورې ازمايښت راځي، نو خپل ډال ورته تيار کړه! دى وايي: له هغه وروسته زه ناروغ شوموم او څو ورځې درسول الله صلی الله عليه وسلم مجلس ته ورنغلم، هغه صلی الله عليه وسلم له صحابه وو نه پوښتنه وکړه چې کعب نه ښکاري؟ هغوى ورته وويل: هغه خوناروغ دى، رسول الله صلی الله عليه وسلم زما پوښتنې ته راغى او راته يې وويل: اى کعب ! تاته دې زيرى وي! زما مور وويل: کعب ! جنت دې مبارک شه، رسول الله صلی الله عليه وسلم پوښتنه وکړه: داڅوک ده؟ ما وويل: يارسول الله ! دا زما مور ده، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: ته څه خبره يې؟ کيداى شي کعب کومه بې ګټې خبره کړې وي يا يې بې وزله ته يو داسې شى چې دده ورته اړتيا نه وه، نه وي ورکړى ([4]).
حصين بن وحوح الانصاري رضي الله عنه وايي: طلحه بن براء رضي الله عنه راغى د رسول الله صلی الله عليه وسلم پښه يې ښکل کړه او ويې ويل: يارسول الله ! تاسو چې ماته څه واياست زه يې په سرسترګومنم، راوي وايي: طلحه رضي الله عنه يو کمزورى هلک و ځکه يې په دې خبره رسول الله صلی الله عليه وسلم حيران شو او ورته ويې ويل: ورشه خپل پلار ووژنه ! هغه فورا روان شو؛ نو رسول الله صلی الله عليه وسلم بېرته را وغوښت او ورته ويې ويل: دلته راشه! زه خداى پاک د خپلوليو پرېکولو ته نه يم را ليږلى، طلحه رضي الله عنه له هغه وروسته ناروغ شو؛ نو رسول الله صلی الله عليه وسلم يې پوښتنې ته ورغى، راوي وايي: د ژمي موسم و سخت يخ و او اسمان هم وريځ و، رسول الله صلی الله عليه وسلم چې بيرته ستنيده د طلحه رضي الله عنه کورنۍ ته يې وويل: ماته په طلحه باندې د مرګ اثرات ښکاري؛ نو که وفات شو ما خبر کړئ چې جنازې ته يې راشم او په کفن دفن کې يې تلوار وکړم، راوي وايي: پيغبمر صلی الله عليه وسلم لا د بنو سالم بنو عوف له کلي څخه تير شوى نه و چې طلحه رضي الله عنه وفات شو، نوموړي په خپل وصيت کې ويلي و چې که زه اوس وفات شم نو رسول الله صلی الله عليه وسلم مه خبروئ! داسې نشي چې هغه صلی الله عليه وسلم د شپې را روان شي او په لاره کې ورته يهوديان تاوان ورسوي، هغوى همداسې وکړل او د رسول الله صلی الله عليه وسلم له خبرولو پرته يې دنوموړي جنازه وکړه او دفن يې کړ، په سبا چې رسول الله صلی الله عليه وسلم خبر شو له صحابه وو سره دهغه قبر ته ورغى او ټولو صحابه وو صفونه جوړ کړل، رسول الله صلی الله عليه وسلم لاسونه پورته کړل او طلحه رضي الله عنه ته يې داسې دعا وکړه: اى الله ! له طلحه سره په داسې حال کې ووينه چې ته هغه ته خاندې او هغه تاته خاندي ([5]).
[irp][irp][irp]طلحه بن براء رضي الله عنه وايي : رسول الله صلی الله عليه وسلم ته ورغلم ورته مې وويل: زه غواړم تاسو سره بيعت وکړم، راته يې وويل: که زه درته ووايم چې له پلار سره به اړيکې نه ساتې بياهم بيعت کوې؟ ما وويل : نه! لږ وروسته بيا ورغلم او ومې ويل: يارسول الله! تاسوسره بيعت کوم، رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل : په کومه خبره باندي غواړې بيعت وکړې؟ ماوويل: په اسلام باندې، راته يې وويل: که زه درته ووايم چې له مور او پلار سره اړيکې مه ساته بياهم بيعت کوې؟ ما وويل: نه! لږ وروسته بيا ورغلم، دغه وخت زما مور ژوندۍ وه او مابه ترهرچا له هغې سره ډېرښه کول، رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل: اى طلحه ! زمونږ په دين کې خپلولي پرېکول نشته؛ ما غوښتل چې ستا له زړه نه شک ووځي، يو راوي وايي: طلحه رضي الله عنه اسلام راوړ او ډېر ښه مسلمان شو، څه وخت وروسته ناروغ شو؛ نو رسول الله صلی الله عليه وسلم يې پوښتنې ته ورغى، هغه بې هوښه پروت و، رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: زه فکر کوم طلحه به نن شپه وفات شي؛ خو که را بيدار شو بيا ما خبر کړئ! طلحه رضي الله عنه د شپې ناوخته رابيدار شو؛ نو لومړى يې د رسول الله صلی الله عليه وسلم پوښتنه وکړه، د کورنۍ خلکو ورته وويل: هغه صلی الله عليه وسلم ستا پوښتنې ته راغلى و او ويل يې چې کله طلحه را بيدار شي بيا ما خبر کړئ! طلحه رضي الله عنه وويل: اوس يې مه خبروئ! ځکه چې شپه ده خداى مکړه ځناور يا دښمن ورته تاوان ونه رسوي؛ خو که زه مړشم زما سلام ور ورسوئ او ورته و واياست چې زما له پاره دخداى پاک څخه بخښنه وغواړي، رسول الله صلی الله عليه وسلم چې د سهار جمعه وکړه لومړى يې د طلحه رضي الله عنه پوښتنه وکړه، خلکو ورته وويل: هغه بيګا وفات شو او وصيت يې کړى و چې رسول الله صلی الله عليه وسلم د شپې مه خبروئ، رسول الله صلی الله عليه وسلم لاسونه پورته کړل او دا دعايې وکړه: الهي! طلحه سره په داسې حال کي ووينه چې ته هغه ته خاندې او هغه تاته خاندي([6])
زهري رحمه الله وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم ته يو چا وويل چې عبدالله بن حذافه رضي الله عنه ډېرې ټوکې کوي او بې ځايه خلک خندوي، رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: دى پريږدئ! په ده کې يو پټ صفت دى هغه داچې له الله اود هغه له رسول سره مينه لري ([7]).
ادرع رضي الله عنه وايي: يو شپه مې پر رسول الله صلی الله عليه وسلم څوکۍ (پيره) کوله، هلته يو سړي په لوړ غږ قرآن کريم لوست، رسول الله صلی الله عليه وسلم بهر را ووت؛ نو ما ورته وويل: داسړى خو ډېر ريا کار دى! رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل: دا خو عبدالله بن ذيالبجادين دى، ادرع رضي الله عنه وايي: بل وخت چې همداصحابي وفات شو او صحابه وو يې جنازه را پورته کړه؛ نو رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: نرمي ورسره کوئ ! ځکه چې ده سره خداى پاک نرمي کړې ده، بيايې چې جنازه هديرې ته يوړل شوه نو رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: د عبدالله قبر ښه پراخ جوړ کړئ ! ځکه چې خداى پاک له نوموړي سره د پراخۍ چلند کړى دى، يو صحابي وويل: يارسول الله! تاسو د عبدالله په مړينه ډېر غمجن ياست؟رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: هو! ځکه چې دده له خداى او د هغه له رسول سره مينه وه ([8]).
عبدالرحمن بن سعد رضي الله عنه وايي: زه له عبدالله بن عمر رضي الله عنه سره ناست وم چې د نوموړي پښه ويده شوه (بډۍ ونيوله) ؛ نو ما ورته وويل: دا دڅه له امله وي؟ راته يې وويل: داپه پښه کې دوه پټۍ سره يوځاى شي، ما ورته وويل: له چاسره چې دې ډېره مينه وي د هغه نوم په زوره واخله ښه به شې! هغه وويل: يامحمد!! صلی الله عليه وسلم نوسمدستي يې پښه روغه شوه او ويې غځوله([9])
ژباړه او راټولونه: مولوي عبدالحق حماد
[1] (اخرجه الطبرانى وابونعيم في الحليه ٤ / ٢٤٠).
[2] (ابى داؤد كذا في الترغيب ٤ / ٤٢٩، ٤٣١، ٤٣٣).
[3] (ابن عساكر كذا في الكنز ٣ / ٣٢١).
[4] (اخرجه الطبرانى كذا في الترغيب ٥ / ١٥٣).
[5] (اخرجه الطبرانى كذا في الكنز ٧ / ٥٠ وابن السكن كما في الاصابه ٢ / ٢٢٧).
[6] (الطبرانى او ابن السكن كما في الاصابه ٢ / ٢٢٧).
[7] (ابن عساكر كذا في منتخب ٥ / ٢٢٣).
[8] (ابن ماجه و البغوى كذا في المنتخب ٥ /٢٢٤).
[9] (ابن سعد ٤ / ١٥٤).
راتلونکې برخه
د رسول الله صلی الله عليه وسلم درناوى کول:
حضرت انس رضي الله عنه وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم چې به د صحابه وو مجلس ته راغى ټول صحابه به چپ ناست وو او يوازې ابوبکرصديق رضي الله عنه او حضرت عمر رضي الله عنه به ورسره خبرې کولې، دوى دواړو به رسول الله صلی الله عليه وسلم ته کتل او موسکي کيدل به او رسول الله صلی الله عليه وسلم به دوى ته کتل موسکى کيده به ([1]).
اسامه بن شريک رضي الله عنه وايي: زه نبوي جومات ته ورغلم ، هلته صحابه کرام له رسول الله صلی الله عليه وسلم څخه ګير چاپير داسې غلي ناست وو تا به ويل پرسرونو يې مرغان ناست دي ([2]).
براء بن عازب رضي الله عنه وايي : ما غوښتل له رسول الله صلی الله عليه وسلم نه د يوشي په هکله پوښتنه وکړم؛ خو تر دوه کلونو پورې مي زړه ونه شو کړاى چې له هغه صلی الله عليه وسلم نه پوښتنه وکړم ([3]).
زهري رحمه الله وايي: يو باوري انصاري راته وويل چې رسول الله صلی الله عليه وسلم کله اودس کولو نو صحابه وو به ورمنډه کړه او د هغه صلی الله عليه وسلم کارول شويو اوبو ته به يې لاسونه ونيول او پر مخ او بدن به يې وهلې؛ نو رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: تاسو داسې ولې کوئ ؟ هغوى وويل: مونږ غواړو په دې سره برکت تر لاسه کړو ، رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: څوک چې غواړي د الله او د هغه د رسول محبوب شي نو رښتيا دې وايي، امانتداري دې کوي او خپل ګاونډي ته دې تکليف نه رسوي ([4]).
امام بخاري رحمه الله له مسوربن مخرمه او مروان رضي الله عنه څخه د حديبيې د سولې په هکله يو اوږد حديث را نقل کوي او وايي:
… عروه (چې مسلمان شوى نه و) په حديبيه کې د سولې پر مهال د رسول الله صلی الله عليه وسلم ملګرو ته په ځير ځير کتل، راوي وايي: په الله قسم! رسول الله صلی الله عليه وسلم به چې کله ناړې تو کړې سمدستي به يو صحابي راواخيستې او پر خپل بدن به يې ووهلې، رسول الله صلی الله عليه وسلم چې به د کوم کار لارښوونه کوله صحابه وو به سمدستي هغه ترسره کاوه، که هغه صلی الله عليه وسلم به اودس کولو نو صحابه وو به يې کارول شويو اوبو ته منډې وروهلې او يو له بل نه به وړاندې کيدل تر څو هغه اوبو ته چې رسول الله صلی الله عليه وسلم پرې اودس کوي لاسونه ونيسي او بيايې پر خپلو بدنونو و وهي او برکت ترلاسه کړي، رسول الله صلی الله عليه وسلم به چې خبرې کولې ټول صحابه به چپ ول او له ډېره درناوي به يې رسول الله صلی الله عليه وسلم ته په ډک نظر نه کتل، عروه چې دا حال وليد حيران شو؛ نو چې مکې ته ستون شو خلکو ته يې وويل: زه د لويو لويو پاچايانو دربارونو ته تللى يم، قيصر، کسرا او نجاشي مې ليدلي؛ خو په خداى قسم ما داسې پاچا نه دى ليدلى چې درباريان يې دومره په لوړه پيمانه درناوى کوي څومره چې د محمد صلی الله عليه وسلم ملګرو د هغه درناوى کولو .
عامر بن عبدالله بن زبير رضي الله عنه وايي: پلار مې راته کيسه کوله چې يوه ورځ رسول الله صلی الله عليه وسلم ښکر ووهلو او کومه وينه يې چې د ښکر له امله له بدن نه ووته هغه يې ماته راکړه راته ويې ويل: عبدالله ! دا يوسه په داسې ځاى کې يې توى کړه چې هيڅوک دې نه ويني، زه چې بهر ووتم هغه مې وڅښله، بيرته چې راغلم رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل: په وينه دې څه وکړل؟ ما وويل: په داسې پټ ځاى کې مې واچوله چې هيڅوک به يې هم ونه ويني، راته يې وويل: داسې ښکاري چې څښلې دې ده ؟ ما وويل : هو! رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل: تا وينه څنګه څښله؟ خلکو ته دې ستانه هلاکت وي او ستانه دي خلکو ته هلاکت وي !
[irp][irp][irp]ابوموسى وايي: ابوعاصم رضي الله عنه وويل: په عبدالله بن زبير رضي الله عنه کې چې کوم ځواک و هغه درسول الله صلی الله عليه وسلم د وينې له برکته و ([5]).
په يوبل روايت کې دي چې رسول الله صلی الله عليه وسلم دابن زبير رضي الله عنه په سر لاس کيښود او ورته ويې ويل: ته به خلک هلاک کړې او خلک په تا هلاک کړي او ته به په اور نه سوځل کيږې، يوازي دخداى پاک د ژمنې د پوره کولو لپاره به د صراط پر پله تېر شې ([6]).
سفينه رضي الله عنه وايي : يوځل رسول الله صلی الله عليه وسلم ښکر وواهه او وينه يې ماته په يو لوښي کې راکړه وېل: دا په يوا داسې ځاى کې ښخه کړه چې له انسانانو ، مارغانو او ځناورو څخه خوندي وي، زه لاړم پټه مې وڅښله، بيرته چې راغلم رسول الله صلی الله عليه وسلم ته مې وويل: هغه صلی الله عليه وسلم وخندل ([7]).
ابو سعيدخدري رضي الله عنه وايي: د اُحد په جنګ کې چې د رسول الله صلی الله عليه وسلم مبارک مخ زخمي شو نو زما پلار مالک بن سنان رضي الله عنه يې مبارکه وينه وڅښله ، نورو صحابه وو ورته وويل: ته وينه څښې؟ زما پلار ورته وويل: هو! زه د رسول الله صلی الله عليه وسلم مبارکه وينه څښم، رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: د ده له وينې سره زما وينه ګډه شوه؛ نو اوس به دى د دوزخ په اور نه سوځي ([8]).
ابو ايوب انصاري رضي الله عنه وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم چې مدينې منورې ته راغى لومړى زما په کورکې دېره شو؛ نو زه له خپلې کورنۍ سره بالاخانې ته وختم او لاندې کوټه مې رسول الله صلی الله عليه وسلم ته ورکړه؛ خو د شپې فکر راغى چې دا خو ډېره بده خبره ده چې رسول الله صلی الله عليه وسلم په لاندې کوټه کې وي او ته په بالاخانه کې يې! يو خو د رسول الله صلی الله عليه وسلم او وحي تر منځ يې بله داچې که خداى مکړه زه په بالاخانه کې وخوځيږم هسې نه چې لاندې کوټې ته خاوره توى شي او رسول الله صلی الله عليه وسلم ته تکليف ورسيږي، په همدې فکرکې مې ټوله شپه خوب ونه کړ او چې سهار شو رسول الله صلی الله عليه وسلم ته مي وويل، هغه صلی الله عليه وسلم راته وويل: ابوايوب ! داسې مه کوه ! زه به تاته داسې کليمې وښايم چې که سهار او بيګا يې لس لس ځله لولې لس نيکۍ به درکول کيږي، لس ګناوې به دې بښل کيږي ، لس درجې به دې لوړيږي او د قيامت په ورځ به د لسو غلامانو د ازادولو ثواب درکول کيږي، هغه کلمي دادي : لااله الاالله له الملك وله الحمد لاشريك له ([9]).
[irp][irp][irp]ابوايوب رضي الله عنه په يوبل روايت کې وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم ته مې وويل: يارسول الله ! دا مناسبه نه ده چې زه په بالاخانه کې يم او تاسو لاندې ياست، راته يې وويل: زما لپاره په همدې کې اسانتيا ده؛ ځکه چې مونږ ته خلک راځي، دی وايي: يوه شپه په بالاخانه کې زمونږ منګى مات شو او اوبه ترې توى شوې؛ نو ما او ميرمني مې ژرخپل کمپل راواخيست او وبه موپرې وچې کړې چې لاندې کوټې ته ونه څڅيږي او رسول الله صلی الله عليه وسلم ته تکليف ونه رسيږي، دی وايي: زمونږ په کورکې همدغه يو کمپل و، مونږ به پپغمبر صلی الله عليه وسلم ته خواړه ور ليږل بيابه چې هغوى لوښي بيرته راوليږل مونږبه له هغه ځايه خوراک کاوه چې رسول الله صلی الله عليه وسلم به له کومې خوا خوراک کړى و، يو شپه مونږ په پخلي کې اوږه يا پياز اچولي و، رسول الله صلی الله عليه وسلم ته مو چې خواړه وروليږل هغه صلی الله عليه وسلم بېرته همداسې راوليږل؛ نو زه ورغلم پوښتنه مي ترې وکړه: يارسول الله! تاسو به چې په کاسه کې له کوم ځايه خوراک کړى و مونږ به د برکت له پاره له هماغه ځاى نه خوراک کاوه؛ خو نن چې لوښي بيرته راغلل ستاسو د ګوتو نښې پکې نه ښکاريدې، راته يې وويل: نن په کتغ کې پياز يا اوږه اچول شوې وه او زه له خداى پاک سره مناجات اوپرښتو سره هم خبرې کوم؛ نو نه غواړم چې له خولې څخه مې بدبويي لاړه شي؛ خو تاسو يې وخورئ!([10])
په يو بل روايت کې نوموړى وايي: ما ورته وويل: يارسول الله ! داپه هيڅ ډول مناسب نه دي چې زه په بالاخانه کې يم، رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: سمه ده! زما سامان بالاخانې ته يوسئ! مونږ چې ورغلو د رسول الله صلی الله عليه وسلم د کورډېرکم سامان و ([11]).
ابن عباس رضي الله عنه وايي: دحضرت عباس رضي الله عنه د کور ناوه د نبوي جومات دلارې خواته وه، يوځل د جمعې په ورځ حضرت عمر رضي الله عنه جامې بدلې کړې او جومات ته روان و چې له همدې ناوې څخه وينې او اوبه را توى شوې او د نوموړي جامې يې پليتي کړې، وينه د هغه چرګ وه چې حضرت عباس رضي الله عنه ته حلال کړى شوى و؛ نوحضرت عمر رضي الله عنه امر وکړ چې دا ناوه له دې ځايه اوباسئ! ناوه ووېستل شوه او حضرت عمر رضي الله عنه بيرته کورته ستون شو جامې يې بدلې کړې، لمونځ چې وشو حضرت عباس رضي الله عنه حضرت عمر رضي الله عنه ته وويل: په الله قسم! دغه ناوه په همدغه ځاى کې رسول الله صلی الله عليه وسلم لګولې وه، حضرت عمر رضي الله عنه ورته وويل: چې داسې ده نو ته راشه زما په اوږه ودرېږه او بيرته يې په هماغه ځاى ولګوه! ابن سعد په خپل روايت کې وايي چې حضرت عباس رضي الله عنه دحضرت عمر رضي الله عنه په اوږو ودرېد او ناوه يې بيرته په خپل ځاى ولګوله ([12]).
ابراهيم بن عبدالرحمن بن عبدالقادر رحمه الله وايي: ما ابن عمر رضي الله عنه وليد چې د رسول الله صلی الله عليه وسلم په منبر يې لاس کيښود او بيا يې پر مخ را تير کړ ([13]).
يزيد بن عبدالله بن قسيط رحمه الله وايي: ما د رسول الله صلی الله عليه وسلم ډېر صحابه ليدلي چې کله به جومات خالي شو؛ نو د رسول الله صلی الله عليه وسلم د مبارک قبر خواته چې د منبر کوم هوار موټى دى هغه به يې ونيو او د قبلې په لور به يې دعا کوله ([14]).
[irp][irp][irp]د رسول الله صلی الله عليه وسلم مبارک بدن ښکلول:
ابو ليلى رحمه الله وايي: اسيد بن حضير رضي الله عنه ډېر خوش طبعه، نيک او ښکلى سړى و، يو ورځ له رسول الله صلی الله عليه وسلم سره په مجلس کې ناست و اوپه څه خبره يې خلک وخندول؛ نو رسول الله صلی الله عليه وسلم په تشي کې په ګوته وواهه، هغه وويل: يارسول الله! خوږ دې کړم، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: بدله واخله! هغه وويل: تاسو خو کميس اغوستى دى، رسول الله صلی الله عليه وسلم خپله مبارک ډډه ورښکاره کړه، اسيد رضي الله عنه ور ولاړ او رسول الله صلی الله عليه وسلم يې پر ډډو ښکل کړ بيايې وويل: زما مور او پلار دې تر تا قربان وي يارسول الله ! زما موخه همدا وه ([15]).
حبان بن واسع رحمه الله د خپل کلي له سپين ږيرو څخه روايت کوي چې درسول الله صلی الله عليه وسلم د بدر په ورځ يو پڅ غشى په لاس کې و او د صحابه وو صفونه يې سيده کول، دسواد رضي الله عنه په نوم يوصحابي له صف څخه د باندې ولاړو؛ نو رسول الله صلی الله عليه وسلم په خيټه کې په غشي و واهه او ورته ويې ويل: سواد! نيغ ودرېږه! هغه وويل: يارسول الله! خوږدې کړم اوته خداى پاک دحق او انصاف پلي کولوته راليږلى يې؛ نو ماته ددې وهلو بدله راکړه، رسول الله صلی الله عليه وسلم لمنه پورته کړه او ورته ويې ويل: خپله بدله واخله ! سواد رضي الله عنه ور منډه کړه او بيابيا يې د رسول الله صلی الله عليه وسلم مبارکه خيټه ښکل کړه، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: سواد ! دادې ولې وکړل؟ هغه وويل: يارسول الله! ته پوهيږې چې نن د جګړې ورځ ده؛ نوماغوښتل چې له تاسو سره مي اخيرې ليدل همداسې وشي چې زما بدن ستاسو له بدن سره ولګيږي،رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته دخيردعا وکړه ([16]).
حسن بصري رحمه الله وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم يو سړى وليد چې جامو ته يې يو ډول زيړ رنگ ورکړى و؛ نو د کجورې په خاښ باندې يې په خيټه کې وواهه او ورته ويې ويل: ماتاته نه و ويلي چې دا د “وَرَس” رنګ لري کړه؟ (ورس د يمن يو زېړ رنګى بوټى دى) هغه سړى لږ غوندي ژوبل شو؛ نو ويې ويل: يارسول الله ! بدله به راکوې! نورو صحابه وو ورته وويل: ايا ته له رسول الله صلی الله عليه وسلم نه بدل اخلې؟ هغه وويل: د چاپوستکى زما له پوستکي نه ښه نه دى؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم خپله مبارکه خيټه لوڅه کړه او ورته ويې ويل: راشه خپله بدله واخله! هغه سړي ور منډه کړه او د رسول الله صلی الله عليه وسلم مبارکه خيټه يې ښکل او ويې ويل: زه خپله بدله پرېږدم چې بيامې په قيامت کې سپارښتنه وکړې ([17]).
مولوي عبدالحق حماد
[1] (الترمذى كذا في الشفاء للقاضى عياض ٢ / ٣٣).
[2] (اخرجه الاربعة و صصحه الترمذى كذا في ترجمان السنة ١ / ٣٦٧).
[3] (ابو يعلى و كذا في ترجمان السنة ١ / ٣٧٠).
[4] (البيهقى كذا في الكنز ٨ / ٢٢٨).
[5] (ابويعلى و البيهقى في الدلائل كذا في الاصابه ٢ / ٣١٠).
[6] (ابو نعيم ١ /٣٣٠).
[7] (ا الطبرانى قال الهيثمى ٨ / ٢٧٠ رجال الطبرانى ثقات ).
[8] (طبرانى في الاوسط).
[9] (اخرجه الطبرانى كذا في الكنز ١ /٢٩٤).
[10] (الطبرانى كذا في الكنز ٨ / ٥٠ والحاكم ٣ / ٤١٦).
[11] (بونعيم وابن عساكر كذا في الكنز ٨ / ٥٠).
[12] (ابن سعد ٤ /١٢ و ابن عساكر كذا في الكنز ٧ / ٦٦).
[13] (ابن سعد ١ / ٢٤٥).
[14] (ايضا).
[15] (اخرجه الحاكم ٣ / ٢٨٨).
[16] (ابن اسحاق كذا في البدايه ٣ / ٢٧١).
[17] (اخرجه عبدالرزاق كذا في الكنز ٧ / ٣٠٢).
د رسول الله صلی الله عليه وسلم د شهادت د خبر په اورېدو د صحابه وو ژړا:
انس بن مالک رضي الله عنه وايي: د احد په جنګ کې چې ځينو مسلمانانو تيښته غوره کړه په مدينه کې اوازه شوه چې رسول الله صلی الله عليه وسلم شهيد کړل شوى دى؛ نو هرې خواته ژړا ګډه شوه نر او ښځو چغې وهلې، يوه مېرمن له مدينې نه د رسول الله صلی الله عليه وسلم په لټه کې د احد په لور روانه شوه ، په لاره کې چاورته وويل: پلار دې شهيدشوى، چاورته وويل: ورور دې شهيد شوى او چاته ورته د زوى د شهادت زيرى ورکړ؛ خودې به ددې هر خبر له اورېدو سره پوښتنه کوله چې رسول الله صلی الله عليه وسلم چيرې دى؟ خلکو به ورته ويل وړاندي دى، کله چې ور ورسېده؛ نو درسول الله صلی الله عليه وسلم لمن يې و نيوله او ويې ويل: زمامور او پلاردې ترتا قربان وي يارسول الله! چې ته راته ژوندى يې نور زه د هيچا پروا نه لرم ([1]).
حضرت زبير رضي الله عنه وايي: د احد په غزا کې ټول صحابه له رسول الله صلی الله عليه وسلم سره تللي وو، کله چې په جګړه کې مرګ ژوبله زياته شوه يو چا نارې کړل چې: محمد صلی الله عليه وسلم شهيد شو، دا خبر چې مدينې ته ورسيد ټولې مېرمنې په ژړا شوې، يوې وويل: تاسو وار خطا يې مه کوئ ! زه ورځم د رسول الله صلی الله عليه وسلم حال اخلم، پياده روانه شوه اويواځې د رسول الله صلی الله عليه وسلم غم ورسره و او د هغه صلی الله عليه وسلم پوښتنه يې کوله ([2]).
سعد بن ابي وقاص رضي الله عنه وايي: د بنو دينار قبيلې د يوې مېرمنې پلار، ورور او خاوند د احد په جنګ کې شهيدان شول، خلکو چې هغه خبره کړه پر ځاى ددې چې د خپلې يوې کورنۍ په درې شهيدانو وژاړي پوښتنه يې وکړه چې رسول الله صلی الله عليه وسلم چيرې دى؟ خلکو ورته وويل: هغه صلی الله عليه وسلم دالله په فضل روغ رمټ او چې ته يې څه ډول غواړې هماغسې دى، هغې وويل: ماته يې را په ګوته کړئ چې په خپلو سترګو يې ووينم، خلکو د رسول الله صلی الله عليه وسلم خواته اشاره وکړه چې هاغه دى ، هغې چې پر رسول الله صلی الله عليه وسلم سترګي ولګيدې نو ويې ويل : يارسول الله! اوس نو ستانه وروسته هرغم سپک او اسانه دى ([3])
[irp][irp][irp]انس رضي الله عنه وايي : د احد په جنګ کې ابوطلحه رضي الله عنه د رسول الله صلی الله عليه وسلم مخ ته ولاړ و او پر کافرانو يې غشي ورول، هغه په غشو ويشتو کې ډېر تکړه و، چې ګزار به يې وکړ رسول الله صلی الله عليه وسلم به سر پورته کړ او کتل به يې چې غشى په کوم ځاى لګيږي؛ خو ابوطلحه رضي الله عنه به بيا خپله سينه درسول الله صلی الله عليه وسلم مخ ته سپر کړه او ورته ويل به يې: زما مور او پلار دې له تانه قربان وي يارسول الله ! سر ډېر مه پورته کوئ، خداى مکړه د دښمن له لورې په غشي ونه لګيږې او زما سينه ستاسو دسينې د ساتنې لپاره ده، راوي وايي: ابوطلحه رضي الله عنه په خپل بدن درسول الله صلی الله عليه وسلم ساتنه کوله اوويل به يې : يارسول الله ! زه دېر ځواکمن يم اوتاسو چې څه ډول غواړئ دخپلو اړتياوو لپاره مې وکاروئ ([4])
د رسول الله صلی الله عليه وسلم په ياد کې ژړل:
ابو سعيد رضي الله عنه وايي : په مرګي ناروغۍ کې يوه ورځ رسول الله صلی الله عليه وسلم له کوره راووت صحابه ورته په جومات کې انتظار ناست وو، هغه صلی الله عليه وسلم منبر ته وخوت او ټول صحابه ترې ګير چاپير کښېناستل، رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل: په هغه چامې قسم چې زما سايې په واک کې ده! زه همدا اوس په حوض باندې ولاړ يم، بيايې وويل: يو بنده ته دنيا او د دنيا ښايستونه وړاندې کړى شول؛ خو هغه اخرت غوره کړى دى، د رسول الله صلی الله عليه وسلم په دې خبره نور څوک پوه نشول؛ خو دابوبکرصديق رضي الله عنه په سترګو کې غټې غټې اوښکي اغلې او ويې ويل: يارسول الله! مونږ ستاسو لپاره خپل مور او پلار، ځان او مال ټول قربانوو، راوي وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم له دې وينا وروسته بيا منبر ته ونه خوت تردې چې له دې دنيا څخه يې دتل لپاره سترګې پټي کړې([5])
ابن عباس رضي الله عنه وايي : کله چې النصرسورت (اذا جاء نصر الله والفتح ) نازل شو رسول الله صلی الله عليه وسلم حضرت فاطمه رضي الله عنها را وغوښته او ورته ويې ويل : ماته دخپل وفات خبر راکړل شو؛ نو فاطمه رضي الله عنها په ژړا شوه ، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: ژاړه مه ! ځکه چې زما په کورنۍ کې به تر ټولو لومړى په ماپسې ته راځې، په دې خبره فاطمې رضي الله عنها وخندل، د رسول الله صلی الله عليه وسلم يوې مېرمنې چې د فاطمې رضي الله عنها ژړا او خندا دواړه په يو وخت وليدل؛ نو پوښتنه يې ترې وکړه چې ولې دې يووار وژړل او بيا دې وخندل؟ هغې ورته وويل: رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل : ماته د خپل وفات خبر راکړل شوى؛ نو زه په ژړا شوم، بيايې راته وويل: ژاړه مه! زما په کورنۍ کې به تر ټولو لومړى ته له ما سره وينې؛ نو ځکه مې وخندل ([6]).
[irp][irp][irp]حضرت عايشه رضي الله عنها وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم په مرګوني ناروغۍ کې خپله لور فاطمه رضي الله عنها راوغوښته او په غوږ کې يې ورته څه خبره وکړه، هغه په ژړا شوه، بيايې ځان ته نږدې کړه او بله خبره يې ورته وکړه؛ نوهغه په خندا شوه،حضرت عائشه رضي الله عنها وايي: ما وروسته پوښتنه ترې وکړه چې ولې دې په يوه خبره وژړل او په بله خبره دې وخندل؟ هغې راته وويل: په لومړي ځل رسول الله صلی الله عليه وسلم راته وويل چې زه به په دې ناروغۍ کې وفات کيږم؛ نو زه په ژړا شوم، بيايې راته وويل چې ته به زما په کورنۍ کې تر ټولو وړاندې له ماسره يوځاى کيږې؛ نو ومې خندل ([7]).
ابن سعد دام سلمه رضي الله عنها په هکله هم همداسې حديث را نقل کړى.
علاء رضي الله عنه وايي: رسول الله صلی الله عليه وسلم دوفات وخت چې رانږدې شو نو حضرت فاطمه رضي الله عنها په ژړاشوه ، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: لورې! مه ژاړه! کله چې زه وفات شم انا لله و انا اليه راجعون ووايه ! ددې په لوستلو سره انسان ته د هر ډول غم بدله ورکول کيږي، هغې وويل: يارسول الله ! ايا ستا د غم بدله به هم ورکول کيږي؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: هو ! زما د غم بدله به هم ورکول کيږي ([8]).
په يوروايت کې دي چې کله رسول الله صلی الله عليه وسلم معاذ بن جبل رضي الله عنه يمن ته ليږه؛ نو بهر ورسره راووت، معاذ رضي الله عنه په خپله سپرلۍ باندې سپور و رسول الله صلی الله عليه وسلم ورسره پلي روان و او لارښوونې يې ورته کولې اوپه اخرکې يې چې مخه ښه ورسره کوله؛ نو ورته ويې ويل: معاذه ! کيدايشي زه او ته په ژوند بيا ونه وينو او بيا چې کله ته راشې نو زما د جومات او قبر تر منځ به تير شې، معاذ رضي الله عنه په دې خبره ډېر زيات وژړل، رسول الله صلی الله عليه وسلم ورته وويل: په قيامت کې به ماته متقيان ترهر چا ډېر نږدې وي هغه که هر څوک وي او هر چيرې وي ([9]).
[irp][irp][irp]صحابه وو د رسول الله صلی الله عليه وسلم د وفات له ويرې ژړل:
ابن عباس رضي الله عنه وايي: يو سړى رسول الله صلی الله عليه وسلم ته راغى او ويې ويل: يارسول الله! د انصارو نر او ښځې په جومات کې را ټول شوي او ژاړي، رسول الله صلی الله عليه وسلم پوښتنه وکړه چې ولې ژاړي؟ هغه وويل: ستاسو د وفات له ويرې ژاړي، رسول الله صلی الله عليه وسلم له حجرې راووت، يوه ټوټه يې له ځانه تاوکړې وه اوسريې تړلى و، په منبر باندې کښېناست او خلکو ته يې داسې وينا وکړه:
…امابعد! اى خلکو! په راتلونکي کې به نور خلک ډېراوانصار به دومره کم شي لکه په خوړو کې مالګه، هغه وخت چې څوک هم د انصارو چارې پر غاړه واخلي هغه ته ښايي چې ددوى د نيکانو ښيګڼه ومني او له بدۍ څخه يې تير شي ([10]).
ام فضل بنت حارث رضي الله عنها وايي: زه درسول الله صلی الله عليه وسلم په مرګوني ناروغۍ کې هغه صلی الله عليه وسلم ته ورغلم او ومي ژړل ، هغه صلی الله عليه وسلم سر راپورته کړ راته يې وويل: ولي ژاړې؟ ما وويل: يارسول الله ! ستاسو د مړينې له ويرې ژاړم او بله داچې که ته وفات شې خداى خبر چې خلک به بيا مونږ سره څه ډول چلندکوي؟ رسول الله صلی الله عليه وسلم وويل : له مانه وروسته به تاسې کمزوري ګڼل کيږئ! ([11]).
مولوي عبدالحق حماد
[1] (الطبرانى).
[2] (عند البزاز قال الهيثمى ٦ / ١١٥ و فيه عمر بن صفوان مجهول).
[3] (ابن اسحاق كذا في البدايه ٤ / ٤٧).
[4] (احمد كذا في البدايه ٤ / ٢٧ وابن سعد ٣ / ٦٥).
[5] (ابن ابى شيبه كذا في الكنز ٤ / ٥٨ و ابن سعد ٢ / ٤٦).
[6] (الطبرانى قال الهيثمى ٩ / ٣٢ رجاله غير حلال بن خباب و هو ثقه و فيه ضعف).
[7] (اخرجه ابن سعد ٢ / ٣٩).
[8] (ابن سعد ٢ / ٣١٢).
[9] (اخرجه احمد).
[10] (اخرجه البزاز وابن سعد ٢ / ٢٥٢ عن ابن عباس نحوه).
[11] (اخرجه احمد).
