تراشیدن موی سر نوزاد چه حکم دارد؟

سؤالي در رابطه به تراشيدن موي سر طفل نو پيدا داشتم. آيا اين عمل جزء از دين است و يا خير و اگر است چه حكمي دارد؟

تشكر

جواب:

الحمدلله،
تراشیدن موی سر نوزاد در روز هفتم تولدش و صدقه دادن هم وزن موی سرش از نقره، مستحب است. چنانکه در حدیث صحیحی از حسن بن سمره روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : «کل غلام مرتهن بعقیقته، تذبح عنه یوم السابع و یحلق رأسه و یسمی». ابن ماجه (3165).
یعنی: «هر نوزادی به خاطر عقیقه‌اش در گرو است، که باید در روز هفتم عقیقه ذبح، و سر نوزاد تراشیده و نام‌گذاری شود».

اما آیا این حکم شامل پسر و دختر هر دو است یا خیر؟
علمای مذاهب در مورد تراشیدن موی سر نوزاد دختر اختلاف رأی دارند؛ چنانکه مذهب مالکیه و شافعیه گفته اند موی سر نوزاد دختر نیز مانند نوزاد پسر تراشیده شود، اما حنابله گفته اند که تنها موی سر نوزاد پسر تراشیده می شود. و حنفیه گفته اند: تراشیدن موی سر نوزاد در روز هفتم مباح است ولی واجب یا مستحب (سنت) نیست.

دلیل شافعیه برای تراشیدن موی سر نوزاد دختر، روایتی است که امام مالک و بیهقی و دیگران بصورت مرسل از محمد باقر بن علی بن حسین رضی الله عنه آورده اند که گفت: «وزنت فاطمة بنت رسول الله صلی الله علیه وسلم شعر حسن وحسین وزینب وأم کلثوم فتصدقت بزنة ذلک فضة».
یعنی: «فاطمه موی سر حسن و حسین و زینب و ام کلثوم را تراشید و وزن گرفت و هم وزن آن نقره صدقه داد». السنن الکبری (9/304) و ابوداود در “المراسیل” (432). و الموطأ (2/501).
و در کتاب “حاشیة السندی علی ابن ماجه” در شرح عبارت « کل غلام» از حدیث فوق آمده:
«قَوْله ( کُلّ غُلَام ) أَیْ: مَوْلُود ذَکَرًا کَانَ أَوْ أُنْثَی».
یعنی: منظور از (کُلّ غُلَام) یعنی: هر نوزادی، حال چه پسر باشد یا دختر.

یعنی “غلام” را عام گرفته و به معنای نوزاد پسر و دختر تعمیم داده است.
همچنین شافعیه گفته اند: تراشیدن موی سر نوزاد دختر و صدقه دادن هم وزن آن، به نفع فقراء است، و تراشیدن موی سر نوزاد دختر مشمول حکم نهی شرع از تراشیدن موی سر زنان نمی شود.

بر مبنای این رای؛ تراشیدن سر هم برای نوزاد دختر و هم پسر مستحب است.
و دلیل حنابله نیز بخاطر اصل نهی تراشیدن موی سر زنان است، و اینکه در شریعت اسلام جایز نیست که موی سر زن تراشیده شود، و نوزاد دختر نیز مشمول این حکم می شود، و از طرفی جز در مورد تراشیدن موی سر نوزاد پسر نصی وارد نشده است، و حدیث فوق که ذکر می کند فاطمه رضی الله عنها موی سر زینب و ام کلثوم را تراشیده، ضعیف است و لذا قابل استناد نیست.

امام ابن قدامه گفته: «اختلافی در مورد کراهیت اینکه زنان سر خود را بدون ضرورت بتراشند نیست، چنانکه ابوموسی اشعری رضی الله عنه گفته: « إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ‏صلی الله علیه وسلم بَرِئَ مِنَ الصَّالِقَةِ وَالْحَالِقَةِ». یعنی: رسول خدا صلی الله علیه وسلم از زنانی که (هنگام مصیبت) با صدای بلند گریه می کنند و موهای سرشان را می تراشند، اعلام برائت نمود. متفق علیه». “المغنی” (1/104).
بنابراین چون دلیلی بر جواز یا استحباب تراشیدن موی سر نوزاد دختر وجود ندارد، و حدیث وارده در این باره صحیح نیست، لذا حکم بر اصل محصور است؛ یعنی تنها تراشیدن موی سر نوزاد پسر مستحب است.
نگاه کنید به: [شرح الخرشی علی مختصر خلیل 3/48، المجموع 8/406، کشاف القناع 3/29].

در این مورد از علامه محمد بن صالح العثیمین پرسیده شد: آیا در احادیث صحیحه ثابت شده که موی سر نوزاد پسر در روز هفتم تولدش تراشیده شود، و سپس هم وزن آن مو طلا صدقه داد؟ اگر این امر صحیح است، آیا تنها برای نوزاد پسر است یا برای دختر و پسر هر دو شامل می شوند؟

جواب دادند: «در این مورد حدیثی از (کتابهای) سنن وارد شده و اهل علم به آن (حدیث) اعتماد کرده اند بر اینکه: در روز هفتم از تولد نوزاد موی سر او تراشیده و هم وزن آن نقره صدقه داده شود، ولی این حکم تنها مختص به نوزاد پسر دارد، یعنی موی سرش را تراشیده و هم وزن آن نقره صدقه داده شود، و نقره باشد نه طلا، اما برای نوزاد دختر نبایستی موی سرش را تراشید».
“مجموع الفتاوی”(25/244).

و باز ایشان در جایی دیگر گفتند: «تراشیدن موی سر نوزاد پسر در روز هفتم (تولدش) سنت است، چنانکه حدیثی از پیامبر صلی الله علیه وسلم در این مورد وارد شده: « یحلق ویتصدق بوزنه ورقاً». یعنی: «موی سرش تراشیده و سپس هم وزن آن نقره صدقه داده می شود». البته (تراشیدن سر) بشرطی است که سرتراش ماهری در دسترش باشد که سرش را مجروح نکند، و هیچ ضرری برای نوزاد دربر نداشته باشد، اگر (سرتراش ماهری) یافت نشود، بنظر من نباید موی سرش تراشیده شود، بلکه کافیست هم وزن موی سر او نقره صدقه داد».
“لقاء الباب المفتوح”لقاء رقم (120).

نکته: اگر کسی در روز هفتم موی سر نوزاد را نتراشید، دیگر لازم نیست که در روزهای آتی موی سر او را بتراشد، زیرا این عمل سنت است و واجب نمی باشد، اما می تواند هم وزن موی او (در روز هفتمش) نقره صدقه بدهد.

نکته: می توان بجای نقره، ارزش پولی نقره به اندازه وزن موی سر نوزاد را صدقه داد، پس برای صد گرم مو باید ارزش پولی صدگرم نقره را حساب کرد بعد آنرا صدقه داد!
والله اعلم