آیا پیامبر صلی الله علیه وسلم نخستین مخلوق خداست؟
سؤال- آیا صحیح است که پیامبر صلی الله علیه وسلم نخستین مخلوق الله جل جلاله می باشد؟ و آیا رسول الله از نور خلق شده است؟ لطفاً نظرتان را همراه با ادله ی آن از قرآن و سنّت بیان فرمایید.
جواب: معلوم است هیچ یک از احادیثی که اعلام می دارند نخستین مخلوق خدا فلان یا فلان یا … می باشد، صحّت ندارند؛ چنانکه علمای اهل سنّت و جماعت بدان تأکید نموده اند. زیرا برخی از آن احادیث با بعضی دیگر در تناقض هستند، در حدیثی آمده است که نخستین مخلوق خدا، قلم است … و در حدیث دیگری آمده: نخستین مخلوق الله عقل است و … در میان عامه ی مردم و در مولود نامه های مشهور شایع است که الله متعال مشتی از نور خود را گرفت، و فرمود: محمّد شو! لذا نور محمّد نخستین مخلوق خداست و الله از آن نور، آسمان ها و زمین را آفریده است و … و در پرتو همین روایت میلاد، شایع شده است که بعضی عبارت (الصلاة و السّلام علیک یا اوّل خلق الله) را چنان به آخر اذان شرعی محلق نموده اند که گویی جزئی از اذان است.
چنان سخنانی نه از نظر نقل صحیح است و نه عقل آن را تأیید می نماید و نه مایه ی تقویت دین و نه پیشرفت دنیا را در بردارد.
این روایت که پیامبر صلی الله علیه وسلم نخستین آفریده ی خداست، به طور قطع به ثبوت نرسیده است و اگر ثابت شده باشد، چنین چیزی تأثیری در فضیلت و مقام پیامبر نزد خدا نخواهد داشت؛ بلکه فضیلت حقیقی پیامبر در راستای همان مدح و ستایش الله متعال است که در قرآن مجید ایشان را می ستاید:
( وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ) قلم / 4 .
« تو داراي خوي سترگ ( يعني صفات پسنديده و افعال حميده ) هستي . »
آنچه به تواتر ثابت شده این است که پیامبر ما محمد صلی الله علیه وسلم پسر عبدالله پسر عبدالمطلب هاشمی قریشی می باشد، و از پدری به نام عبدالله بن عبدالمطلب و از مادری به نام آمنه دختر وهب، در شهر مکه، در عام الفیل همانند یک انسان متولد شده، و همانند یک انسان نشو و نما یافته و همانند انبیا و پیامبران مرسل پیش از خود مبعوث گردیده و متفاوت با دیگر پیامبران مرسل نبوده است؛ تا آن اندازه که مشیت الهی بود، در دنیا ماند و زندگی کرد؛ آنگاه، همانند سایر انبیا به سوی پروردگار بازگشت:
( إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُم مَّيِّتُونَ ) زمر / 30.
« ( اي محمّد ! مرگ از مسائلي است كه همه انسانها در آن يكسانند ، و شتري است كه بر در خانه همه كس مي‌خوابد . لذا ) تو هم مي‌ميري ، و همه آنان مي‌ميرند ( و سرانجامِ نيك و خوش و جاويدان از آنِ پرهيزگاران است ) . »
و همان طور که از پیامبران مرسل در قیامت پرس و جو خواهد شد از ایشان نیز سؤال خواهد شد.
( يَوْمَ يَجْمَعُ اللّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ قَالُواْ لاَ عِلْمَ لَنَا إِنَّكَ أَنتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ ) مائده / 109.
« آن روزي ( را خاطرنشان ساز ) كه الله پيغمبران را ( در پيشگاه خود ) گرد مي‌آورد و بديشان مي‌گويد : به ( دعوت ) شما چه پاسخي داده شده است ؟ ( آيا ملّتهائي كه به سوي آنان فرستاده شده‌ايد چگونه از دعوت شما استقبال كرده‌اند و به چه راهي رفته‌اند ؟ راه ايمان يا راه انكار پيموده‌اند ؟ ) . مي‌گويند : ما را هيچ گونه آگاهي و دانشي نيست ( مگر آنچه از راه وحي آموخته‌ايم و ظواهري كه در روزگار حيات خود از مردم مشاهده كرده‌ايم ) تو خود ( علاوه از ظواهر ) از تمام خفايا آگاهي . »
قرآن، عنوان بشر و انسانی بودن محمّد صلی الله علیه وسلم در چندین موضع تأکید نموده است و الله متعال در چندین آیه به ایشان دستور داده است که این مطلب را به مردم ابلاغ نمایند:
(قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ ) کهف / 110.
«( اي پيغمبر ! ) بگو : من فقط انساني همچون شما هستم ( و امتياز من اين است كه من پيغمبر خدايم و آنچه گفت : بگو ؛ مي‌گويم ) و به من وحي مي‌شود. »
( قُلْ سُبْحَانَ رَبِّي هَلْ كُنتُ إَلاَّ بَشَراً رَّسُولاً ) اسراء / 93.
« بگو : پروردگار من منزّه است ( از آن كه كسي بدو فرمان دهد ، يا اين كه در قدرت او شريك گردد ) . مگر من جز انسان فرستاده‌اي ( از سوي يزدان براي رهنمود مردمان ) هستم ؟ ( معجزه در دست خدا است ؛ نه من ) .»
و این بدان معنی است که پیامبر نیز بشری مانند مردم است و جز وحی و رسالت، امتیازی از بقیه ی مردم ندارند … پیامبر صلی الله علیه وسلم معنی بشر بودن و بندگی خود را به درگاه الله بیان داشته است، و امت را از پیروی سنت های ادیان گذشته که پیامبران خود را تقدیس و در مدح و ستایش آنان مبالغه می کنند، برحذر می دارد:
( لا تطرونی کما اطرت النّصاری عیسی بن مریم فانّما انا عبدالله و رسوله)
«در مدح و ستایش من از حد تجاوز نکنید، همان طور که نصاری در مدح عیسی بن مریم از حد گذشتند و گفتند عیسی پسر خدا است؛ زیرا من فقط بنده و فرستاده ی پروردگار می باشم. »
وقتی که پیامبر گرامی همانند سایر مردم یک بشر است، معنی ندارد که از نور یا از طلا آفریده شده باشد؛ بلکه ایشان از آب جهنده ای که از صلب مرد و میان استخوان های سینه ی زن خارج می شود، آفریده شده است. این از لحاظ ماده ای که آن حضرت از آن خلق شده است، اما از حیث رسالت و هدایت، ایشان نور خدا و چراغ فروزانند، چنانکه قرآن خطاب به ایشان می فرماید:
( يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِيراً وَدَاعِياً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجاً مُّنِيراً )- احزاب / 45 – 46.
« اي پيغمبر ! ما تو را به عنوان گواه و مژده‌رسان و بيم‌دهنده فرستاديم . و به عنوان دعوت كننده به سوي خدا طبق فرمان الله ، و به عنوان چراغ تابان . »
و باز الله در خطاب به اهل کتاب می فرماید:
(قَدْ جَاءكُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ ) مائده / 15.
«از سوي خدا نوري ( كه پيغمبر است و بينشها را روشني مي‌بخشد ) و كتاب روشنگري ( كه قرآن است و هدايت‌بخش مردمان است ) به پيش شما آمده است . »
در این آیه منظور از «نور» پیامبر است؛ همچنین قرآنی که به سوی پیامبر صلی الله علیه وسلم نازل شده نور است، چنانکه الله می فرماید:
( فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ) تغابن / 8.
« ايمان بياوريد به خدا و پيغمبرش و نوري كه ( قرآن نام دارد و آن را براي روشن كردن راه سعادت دنيا و آخرت شما انسانها ) نازل كرده‌ايم . الله كاملاً آگاه از هر آن چيزي است كه انجام مي‌دهيد . »
(وَأَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ نُوراً مُّبِيناً ) نساء / 174.
«و به سويتان نور آشكاري فرستاده‌ايم ( كه قرآن است و همچون نور با پرتو خود راه را روشن و به سوي نجات رهنمودتان مي‌سازد ) . »
الله متعال وظایف پیامبر را این گونه بیان می دارد:
( لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ) ابراهیم / 1.
«تا اين كه مردمان را ( در پرتو تعليمات آن ) با توفيق و تفضّل پروردگارشان ، از تاريكيها ( و گمراهيهاي كفر و ناداني ) به سوي نور ( و روشنائي ايمان و دانائي ) بيرون بياوري. »
از جمله دعاهای پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم این بوده است:
(اللهمّ اجعل لی فی قلبی نوراً و فی سمعی نوراً و فی لحمی نوراً و فی عظمی نوراً و فی شعری نوراً و عن یمینی نوراً و عن شمالی نوراً … و من بین یدیّ و من خلفی … ) متفق علیه از حدیث ابن عباس.
« خدایا در قلب من، گوش من، چشم من، گوشت من، استخوان من، موی من، سمت راست من، سمت چپ من و پیش رو و پشت سر من … نوری قرار ده.»
بنابراین آن حضرت صلی الله علیه وسلم پیامبر نور و رسول هدایت است. الله ما را از هدایت یافتگان به نور او پیروان سنّت او قرار دهد. آمین
نوسنده: دكتر يوسف قرضاوي
مترجم دكتر: احمد نعمتي
