امانتداری
تعریف امانت
معنای لغوی امانت:
امانت در زبان عربی آرامش و اطمئنان را گویند، و امین کسی است که بر او باور واعتماد شود، و در موردش اطمئنان موجود باشد، و مقصد آن حفظ و امان وایفای یک حق را میگویند. ضد امانت، خیانت است.
معنای اصطلاحی امانت:
(1) تعريف نخست: امانت یک خوی ثابت در نفس است که انسان از گرفتن چیزی که از وی نیست خود داری می ورزد در حالی که شرایط تجاوز بر آن برایش مهیا باشد و از طرف مردم هم مورد ملامتی و تقبیح قرار نگیرد.
(2) تعريف دوم: رعایت وادای حقوق هر ذی حقی به طور کامل و بدون نقص، به ترتیبی که انسان فرایض و واجبات را ادا کند وحقوق بنده گان خدا را بجا آورد، کاری که به او سپرده شده باشد آنرا با شایستگی انجام دهد، اگر حفاظت مالی به وی سپرده شده باشد در آن خیانت نورزد و قصد وی در جامعه حفاظت و نگهداری حقوق و ارزشهای خداوندی و افراد جامعه باشد.
عناصر امانتداری:
امانتداری دارای سه عنصر است:
(1) تعفف(پارسایی) از گرفتن یا نسبت دادن چیزی به خود که از وی نیست.
(2) باز سپردن چیزی صاحبش.
(3) توجه به نگهداری چیزی که بر آن امین قرار داده شده و کوتاهی نکردن در نگهداری آن.
اهمیت امانتداری:
(1) امانت در شریعت اسلامی یک مسؤولیت بزرگ و مهم شمرده شده است. وبه حاکم و زمامدار حکم گردیده تا امانت ها را به اشخاص با اهلیت و امین بسپارد. چنانچه خداوند متعال می فرماید: (إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا) ترجمه: خداوند متعال شما را فرمان می دهد تا امانت ها را به صاحبان آن بدهید.
(2) از جانب دیگر خداوند جل جلاله مؤمنان را امر می کند که در امانت ها خیانت نورزند، چنانچه می فرماید: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا تَخُونُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ وَتَخُونُوا أَمَانَاتِكُمْ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ) ترجمه: ای کسانیکه ایمان آورده اید! به خداوند و پیامبر خیانت نکنید؛ و در امانتهای خود خیانت روا مدارید، در حالیکه می دانید.
(3) به همین قسم در مورد اهمیت حفظ وادای امانت احادیث نبوی زیادی ذکر گردیده که در یک حدیث مبارک پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده اند: (لا إيمان لمن لا أمانة له ولا دين لمن لا عهد له). یعنی: کسی که امانت را نگهداری نکند، ایمان ندارد، و کسی که با عهد خود خلاف ورزی کند، دین ندارد.
(4) پیامبر صلی الله علیه وسلم در حدیث دیگری صفت خوب امانت را به کسی بشارت داده است که شخص مؤمن و امین بوده باشد، چنانچه می فرماید: ( المؤمن من أمًنه الناس علی أموالهم و أنفسهم) مؤمن کسی است که مردم وی را در اموال و در نفسها یشان امین بدانند.
انواع وعرصه هاي تطبیق امانت:
باید بدانیم که امانت در ساحات مختلف زندگی بکار برده می شود و انواع و اقسام گوناگون دارد که از جمله انواع واقسام زیر را میتوان ذکر نمود:
(1) اموال ودارایی ها: یکی از انواع امانت آن است که انسان از گرفتن مالی که از وی نیست خود داری کند و اگر در نزدش موجود بود به صاحبش باز گرداند. مانند: وامها، میراثها، ودیعتها، عاریتها، وصایا و رهنها وغیره.
(2) عرض وآبرو: یکی دیگر از انواع امانت آن است که انسان از تعرض به عرض وناموس وشخصیت انسان دیگری خود داری نماید و از تجاوز به زبان در حق وی دوری گزیند. مانند: قذف و غیبت و تهمت وغیره.
(3) اجسام وارواح: یکی از انواع امانت آن است که از اذیت رساندن به دست، به اشخاص دیگر خود داری صورت گیرد. مانند: قتل، جرح، ضرر رساندن، واذیت کردن.
(4) علوم ودانستنی ها: یکی دیگر از عرصه های امانتداری عرصه علم ومعرفت انسانی است که شخص باید معارف ودانسته های خود را بدون تحریف وتبدیل و تغییر به دیگران برساند و سخنان را به صاحبان آن نسبت دهد و از نسبت دادن سخن به غیر صاحبش دوری گزیند.
(5) ولایت: از امانت است که هرگاه برای کسی صلاحیت کاری داده می شود حق آن را به شکل درست اداء کند ویا مسؤولیت به عهده کسی گذاشته شود که از ادای آن بدر آمده بتواند. و شخص مسؤول خود را حافظ اموال و اجسام وارواح وعقول ودین مردم وحفظ اسرار دولت بداند ونگذارد که چیزی از رازهای دولت به دست دشمن افتد.
(6) گواهی دادن: از امانت است که شخص گواهی به حق داده و آنچه را که دیده و شنیده است بدون تغییر ودگرگونی ونقصان اظهار بدارد تا حق به حقدار برسد.
(7) داوری وقضاء: امانتداری در قضاء آن است که احکام وداوریها طوری صادر شود که عدالت تأمین گردد و حق ذی حق ضایع نگردد.
(8) کتابت: باید نوشتن مطابق همان چیزی باشد که صاحب سخن آن را می خواهد، و مطابق اصلی باشد که از آن کاپی برداری می کند، و در آن زیادت ونقصان و تغییر ودگرگونی نباشد، و اگر از نظر لفظ تغییر وارد می کند باید مضمون سخن مطابق اصل باشد.
(9) اسرار ورازها: باید توجه شود که اسرار ورازهایی که برای شخص گفته می شود حفظ گردد و از افشای آن خود داری گردد و رازداری صورت گیرد.
(10) نامه ها: باید نامه با تمام امانت داری بدون تحریف وتبدیل به اصحاب آن رسانده شود بی آنکه در آن نقص وکوتاهی رخ دهد؛ خواه این نامه ها لفظی باشد، یا نوشتاری ویا عملی.
فواید امانتداری در جامعه:
- وفا نمودن به امانت سبب بالا رفتن اعتبار و باور جامعه نسبت به شخص امین میگردد.
- در جامعه احساس امن و امان و اطمئنان تقویت می شود.
- در جامعه همه امور به صورت خوب و درست انجام میابد.
- شناخت و رعايت امانت از هر نوع درگیری، غدر و ضياع حقوق جلو گیری می نماید.
- ادای امانت سبب رضای خداوند و محبت و خوشحالي بنده گان او می گردد.
