گردن برادرت را نزن ️؛ مدح برادر

امام بخاری و امام مسلم ـ رحمهما الله ـ‌ از ابوبکره ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده‌اند که گفت: مردی، مردِ دیگری را نزد رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ مدح کرد پس رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:

«وَیْلَکَ، قَطَعْتَ عُنُقَ صَاحِبِکَ، قَطَعْتَ عُنُقَ صَاحِبِکَ مِرَارًا، ثُمَّ قَالَ: ” مَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَادِحًا أَخَاهُ لَا مَحَالَهَ، فَلْیَقُلْ أَحْسِبُ فُلَانًا وَاللَّهُ حَسِیبُهُ، وَلَا أُزَکِّی عَلَى اللَّهِ أَحَدًا أَحْسِبُهُ کَذَا وَکَذَا إِنْ کَانَ یَعْلَمُ ذَلِکَ مِنْهُ»
وای بر تو، گردن دوستت را قطع کردی، گردن دوستت را قطع کردی، چند بار چنین فرمود سپس فرمود: آنکه حتماً می‌خواهد برادرش را مدح کند باید بگوید به گمان من او اینگونه است و الله برای حسابرسی او کافی است و من با قاطعیت او را پاک نمیدانم زیرا علم غیب از آن الله است و فقط گمان می‌کنم که وی اینگونه و آنگونه است؛ اگر بداند که چنین است.

⚡️ بله، سخن دربارهٔ کسانی است که عادت به مدح و ستایش دیگران دارند و برایشان هیچ مهم نیست که مدحشان راست است یا که زیاده و گزاف؛ برایشان فرقی نمی‌کند که آنچه با آن، دوست، برادر، همکار و یا هر شخص دیگری را مدح می‌کنند حقیقت دارد یا دروغ و نادرست و خیال است.

⚡️ امام نووی ـ رحمه الله ـ در شرح این حدیث در صحیح مسلم می‌گوید: «گردن دوستت را بریدی یا اینکه در روایت دیگری آمده پشت او را شکستی یعنی او را نابود کردی ..»، و در ادامه می‌گوید: [مدح] سبب نابودیِ دین شخص می‌شود و چه بسا به خاطر خودپسندی که در شخص ایجاد می‌شود سبب نابودی دنیای وی هم باشد.

⚡️ بله هیچ چیز مانند خودبینی و تکبر و احساسات پوچ و توخالی انسان را به زمین نزده و از مراحل صعود باز نمی‌دارد و قطعا شخصی که به ناروا از دیگری مدح و ستایش می‌کند در هلاکت و نابودی، وی سهیم است و شاید به همین دلیل است که رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرموده:

«إِذَا رَأَیْتُمُ الْمَدَّاحِینَ فَاحْثُوا فِی وُجُوهِهِمُ التُّرَابَ»
هرگاه افرادی را که بسیار مدح می‌کنند مشاهده کردید، در صورت‌هایشان خاک بپاشید.

⚡️ بله در صورت‌هایشان خاک بپاشید چرا که آنها شایسته‌ی پاداشی بیش از این نیستند. برخی از علما گفته‌اند که مراد رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ این است که خواستهٔ آنها را برآورده نسازید و آنچیزی که به خاطر آن شما را مدح و ستایش کرده‌اند به آنها ندهید.
چه بسیارند افرادی که به خاطر مدح و ستایش دیگران، دست از تلاش و کوشش کشیده‌اند چرا که احساس می‌کنند به قله دست یافته‌اند و چه بسیار افرادی که دچار غرور و خودبینی شده و با سر، به زمین خورده‌اند.
به این حدیث توجه کنید:
رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرموده:

«لَا تُطْرُونِی کَمَا أَطْرَتِ النَّصَارَى ابْنَ مَرْیَمَ فَإِنَّمَا أَنَا عَبْدُهُ، فَقُولُوا: عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ» متفق علیه.
آنگونه که مسیحیان در مدح پسر مریم زیاده روی می‌کنند من را مدح نکنید زیرا من بندهٔ او هستم پس بگویید بندهٔ الله و فرستاده‌اش.

سرور بشریت و خاتم پیامبران و رسولان، امتش را از تعریف‌های مبالغه آمیز، مانند خدا کردن بشر و دادن صفت‌ّهای الهی به خودش نهی می‌فرماید. حال که بهترین مخلوق را نباید فراتر از آنچه هست مدح و ستایش نمود تکلیف دیگران چیست؟

? نکته مهم :
تعریف و ثناء و بیان فضیلت اشخاص در ذات خود ممنوع نبوده و چه بسا نیکو نیز باشد چنانکه الله عزوجل پیامبرانش را ستوده و رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فضایل خویش و یاران و امتش را بیان نموده است. اما در تمامی این ستایش‌ها می‌بینیم که بیان حقیقت مراعات گشته‌است. همچنین باید به حالت‌ افراد توجه نمود و کسانی که بیم آن می‌رود با تعریف و ستایش دچار غرور شوند از تعریف علنی آنها خودداری نمود.
منبع: مجله ی اسلامی صواعق