چرا صحابه را دوست مي‌داريم!؟

بي‌ترديد محبت و علاقه به اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم   نزد اهل سنت و جماعت از اصول ایمان قلمداد می‌شود. چرا که آنان برگزیده‌گان بشریت به‌شمار می‌آیند. آنانند که خداوند عز وجل ایشان را برای مصاحبت با پيامبرش و انتشار دین حويش انتخاب کرد. و ايشانند که وظیفه‌ي سنگین پاسداري از دین و تبلیغ آن به نسل‌های آینده را به نحو احسن انجام دادند.

نا گفته پيداست که اگر این گروه برگزیده نبود شریعت اسلام نیز مانند دین یهود و مسیحیت دستخوش تحریف می‌شد. حال اگر کسی در صلاحیت و صداقت صحابه رضی الله عنهم  ایراد وارد کند در واقع به کتاب و سنتی که به‌وسیله‌ي ایشان به ما رسیده‌است طعن وارد کرده است. پس بدا به‌حال چنين انساني!

از جانب دیگر، آیات و احادیث زیادی در فضیلت صحابه وارد شده‌است که دوست داشتن و دفاع از آن‌ها، و دشمنی با کسانی که به ایشان توهین می‌کنند را بر ما واجب می‌کند.

آيا ممکن است کسي پيامبراسلام صلی الله علیه وسلم  را دوست داشته باشد وانگهي کساني را که پيامبراسلام ايشان را يک عمر محرم رازشان قرار داده بود و گاهي حتي در مسايل زنده‌گي خصوصي خود از ايشان –که ميوه‌هاي پخته‌ي باغ رسالت شان بودند- مشورت مي‌گرفت، دشمني ورزد و به ايشان بد و بيراه بگويد؟

سخن شيخ الاسلام ابن تيميه (رح) درين باب چه سخن دقيقي است که مي‌گويد: اگر از يهودي‌ها بپرسي که بهترين نسل شما کدام نسل بوده‌اند؟ مي‌گويند: همان‌ها که زمان حضرت موسي علیه السلام  را دريافته و در زيرسايه‌ي او تربيت شدند، و اگر از مسيحي‌ها بپرسي مي‌گويند: حواريون عيسي علیه السلام  که شرف همراهي با حضرت وي را نصيب شدند، و به همينگونه از پيروان ديگر اديان. اما اگر از يک رافضييِ کور دل بپرسي که بدترين نسل اين امت، کدام نسل بودند؟ مي‌گويد: نسل صحابه؛ چه اين‌که آن‌هارا غاصب، خيانت‌پيشه، مرتد و حتي پاک‌ترين آن‌هارا به فجيع‌ترين القاب ضداخلاقي مي‌خوانند. تو گويي کار حضرت محمد صلی الله علیه وسلم  -که خاتم پيامبران بودند، و ديگر پرونده‌ي رسالت با بعثت ايشان براي هميشه برچيده شد،- هيچ نتيجه‌اي جز شکست و ناکامي نداشته‌است. اين درحالي‌است که حتي گبر و جهود به برتري آن‌ها شهادت مي‌دهند، و بلکه ده‌ها مليارد مسلماني که از آن زمان تا حال در روي زمين زنده‌گي کرده‌اند هرکدام شاهدي زنده براي بزرگواري اصحاب پيامبر صلی الله علیه وسلم ، و محصول تلاش‌ها و مجاهدات خداپسندانه‌ي ايشان هستند.

و اين که چرا ما اهل سنت -که همواره سواد اعظم اين امت بوده‌ايم،- اصحاب پيامبر صلی الله علیه وسلم  را از جان بيشتر دوست مي‌داريم، اين انگيزه‌ي قومي، ملي و يا عاطفي و يا کدام چيز ديگر ندارد بلکه اين چيزي است که عقل‌هاي آگاه و وجدان‌هاي بيدار و عدالت و اخلاق بدان حکم مي‌کند، زيرا ده‌ها آيت در قرآن و صدها حديث پيامبر صلی الله علیه وسلم  و هزاران واقعيت تاريخي آن را واجب و الزامي مي‌سازد.

بناء بر این ما اصحاب پيامبر صلی الله علیه وسلم  را دوست مي‌داریم زيرا:

خداوند تعالی از ایشان راضی گشته است: چنان‌که می‌فرماید:

)لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنْ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا( (الفتح18)

«خداوند از مؤمنان (صجابه)ـ هنگامى كه در زير آن درخت با تو بيعت كردند ـراضى و خشنود شد خدا آن‌چه را در درون دل‌هاي‌شان (از ايمان و صداقت) نهفته بود مى‏دانست از اين رو آرامش را بر دل‌هاي‌شان نازل كرد و پيروزى نزديكى (يعنى فتح‌ خيبر) را به‌عنوان پاداش نصيب آن‌ها فرمود».

بي‌ترديد خداوند ايشان را شايسته‌ي رضايت خويش مي‌دانسته که از ايشان اعلان رضايت کرده و او هيچ‌گاه ازين اعلان رضايتش پشيمان نمي‌شود.

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داريم برای این‌که خداوند تعالی به صفت ایمان از ايشان یاد کرده است، چنانکه فرموده است:

)هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ و َبِالْمُؤْمِنِين( (الأنفال62)

«خداوند است كه تو را، با يارى خود و مؤمنان(صحابه)، تقويت كرد».

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا خداوند آن‌ها را تایید کرده و آن‌ها را رستگار خوانده و به ایشان وعده‌ي بهشت داده است، در این باره می‌فرماید:

)لَكِنْ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ جَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ وَأُوْلَئِكَ لَهُمْ الْخَيْرَاتُ وَأُوْلَئِكَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ(

«ليکن پيامبر و كسانى كه با او ايمان آوردند، با اموال و جان‌هاي‌شان جهاد كردند و همه نيكي‌ها براى آن‌هاست و آن‌ها همان رستگارانند! خداوند براى آن‌ها باغ‌هايى از بهشت فراهم ساخته كه نهرها از زير درختانش جارى است جاودانه در آن خواهند بود و اين است رستگارى بزرگ!».

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا خداوند درباره‌ي آن‌ها فرموده‌است: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ» (آل عمران: 110).

)شما بهترين امتى بوديد كه به سود انسانها آفريده شده‏اند(.

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا خداوند عز وجل نیز آن‌ها را دوست مي‌دارد، آن‌چنان‌که فرموده است:

)فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ( (المائده: 54).

«خداوند به زودی قومی را به وجود می‏آورد که آن‌ها را دوست دارد و آن‌ها نیز خداوند را دوست دارند».

حسن بصری می‌گوید: قسم به خدا که این آیه در باره‌ي خوارج نازل نشده است بلکه درباره‌ي ابوبکر و عمر و یارانشان رضی الله عنهم  نازل شده است.

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا خداوند خود بر ايمان حقيقي و راستين شان شهادت داده‌است، در این باره می‌فرماید:

)وَالَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوا وَنَصَرُوا أُوْلَئِكَ هُمْ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ( (الأنفال: 74).

«و آن‌ها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد كردند، و آنها كه پناه دادند و يارى نمودند،]يعني مهاجرين و انصار[ آنان مؤمنان حقيقى‏اند براى آن‌ها، آمرزش و روزييِ شايسته‏ايست».

آن‌ها را دوست مي‌داریم زيرا که پیامبر صلی الله علیه وسلم  محبت‌شان را نشانه‌ي ایمان، و بغض‌شان را نشانه‌ي نفاق دانسته است: )آية الايمان حب الانصار، و آية النفاق بغض الانصار(. (نشانه‌ي ایمان، دوست داشتن انصار و نشانه‌ي نفاق تنفر از انصار می‏باشد). (بخاري)

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم  ما را از بدگویی آن‌ها منع کرده و فرموده‏اند: )إذا ذكر أصحابي فأمسكوا(. (الطبرانی). (هرگاه درباره‏ی صحابه‌ي من صحبت به میان آمد از بدگویی آن‌ها خودداری کنید).

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم  آن‌ها را سبب امن و امان امت اسلام دانسته است، در این باره آن‌حضرت صلی الله علیه وسلم  فرموده‏اند:

)النجوم أمنة للسماء، فإذا ذهبت النجوم أتى السماء ما توعد، وأنا أمنة لأصحابي فإذا ذهبتُ أتى أصحابي ما يوعدون، وأصحابي أمنة لأمتي، فإذا ذهب أصحابي أتى أمتي ما يوعدون(. (صحيح مسلم).

(ستاره‏ها سبب امن و امان آسمان هستند، پس هرگاه از بین بروند وعده‏ی که به آن داده شده‌است فرامي‌رسد، و من سبب امن و امان اصحاب‌خود هستم، پس هرگاه از دنیا رفتم آن‌چه اصحابم بدان هشدار داده مي‌شوند، فراخواهد رسيد. و اصحابم سبب امن و امان امت‌من هستند، پس هرگاه آن‌ها از دنیا رفتند آن‌چه امتم بدان هشدار داده مي‌شوند، فراخواهد رسيد).

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم برای این‌که پیامبر صلی الله علیه وسلم  آن‌ها را بهترین افراد امت‌شان معرفی کرده‌اند، چنان‌که می‏فرمایند: )خير أمتي القرن الذي بعثت فيه، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم(. (مسلم).

(بهترین افراد امت من کسانی هستند که من در بین آن‌ها مبعوث شده‏ام، سپس کسانی که بعد از ایشان می‏آیند (تابعین)، و سپس کسانی که بعد از ایشان می‏آیند (تبع تابعین).

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا که پیامبر صلی الله علیه وسلم  ما را از ناسزا گفتن به ايشان باز داشته است، و فرموده است:

)لا تسبوا أصحابي، فوالذي نفسي بيده لو أنَّ أحدكم أنفق مثل أحد ذهباً ما بلغ مُدَّ أحدهم ولا نصيفه(. (مسلم).

(به اصحاب من ناسزا نگویید، قسم به آن‌که جان من در دست اوست، اگر هر یک از شما به اندازه‏ی کوه احد طلا بخشش کند، به اندازه‌ي]صدقة[ کف دست يکي از ايشان و يا به نصف آن نمي‌رسد).

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم  کسی را که به آن‌ها ناسزا بگوید لعنت کرده‌اند، چنان‌چه می‏فرمایند: )لعن الله من سب أصحابي(. (الطبرانی). (خداوند لعنت کند کسی را که به اصحاب من ناسزا بگوید).

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم  فرموده‏اند که نصرت و گسترش دین توسط ایشان و یاران‌شان خواهد بود، و این چنین هم شد. چنان‌چه مي‌فرمايند:

)يأتي على الناس زمان، يغزو فئام من الناس، فيقال: فيكم من صاحب رسول الله صلی الله علیه وسلم ؟ فيقولون: نعم، فيفتح لهم، ثم يأتي على الناس زمان، فيغزو فئام من الناس، فيقال لهم: فيكم من صاحب أصحاب رسول‌الله صلی الله علیه وسلم ؟ فيقولون: نعم، فيفتح لهم، ثم يأتي على‌الناس زمان، فيغزو فئام من الناس، فيقال لهم: هل فيكم من صاحب من صاحب أصحاب رسول‌الله صلی الله علیه وسلم ؟ فيقولون: نعم، فيفتح لهم(. (بخاری ومسلم).

(زمانی فرا می‏رسد که گروهی از مردم جهاد می‏کنند، از آن‌ها پرسیده می‏شود که آیا در بین شما کسی هست که همراهی رسول الله صلی الله علیه وسلم  کرده باشد، می‏گویند بلي، پس بدینوسیله پیروز می‏شوند، سپس زمان دیگری فرامی‏رسد و گروهی از مردم جهاد می‏کنند، به آن‌ها گفته می‏شود: آیا در میان شما کسی که صحابه‏ی پیامبر صلی الله علیه وسلم  را همراهی کرده باشد، هست؟ می‏گویند: بلي، بدینوسیله پیروز می‏شوند، سپس زمانی فرا می‏رسد که گروهی از مردم به جهاد می‏پردازند، از آن‌ها سوال می‏شود که آیا در بین شما کسی هست که همراهان صحابه رضی الله عنهم  را (تابعين) همراهی کرده باشد، می‏گویند: بلي، پس پیروز می‏شوند).

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم چون آن‌ها وزیران پیامبر صلی الله علیه وسلم  و یاران ایشان بودند، پیامبر صلی الله علیه وسلم  در این باره می‏فرمایند: )إن الله تبارك وتعالى اختارني، واختار لي أصحاباً، فجعل لي منهم وزراء وأنصاراً وأصهاراً، فمن سبهم فعليه لعنة الله والملائكة والناس أجمعين، لا يقبل منه يوم القيامة صرف ولا عدل(. (حاکم آن‌را صحیح دانسته است). یعنی خداوند تبارک و تعالی مرا برگزید، و همچنین برای من یارانی برگزید، و برایم از بین این یاران وزیران و یاوران و خویشانی قرار داد، پس اگر کسی به آن‌ها ناسزا بگوید لعنت خداوند و ملائکه و تمامی مردم بر او باد، و در روز قیامت هیچگونه توبه و فدیه‏ای از او قبول نمی‏شود.

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا دوست داشتن‌شان دلیل بر دوست داشتن پیامبر صلی الله علیه وسلم  می‏باشد، و نفرت از ایشان نیز دلیل بر نفرت از پیامبر صلی الله علیه وسلم  می‏باشد، چنان‌چه رسول الله صلی الله علیه وسلم  در این باره می‏فرماید:

)الله الله في أصحابي، لا تتخذوهم غرضاً بعدي، فمن أحبهم فبحبي أحبهم، ومن أبغضهم فببغضي أبغضهم، ومن آذاهم فقد آذاني، ومن آذاني فقد آذى الله، ومن آذى الله أوشك أن يأخذه(.(مسنداحمد و ترمذي)

(شما را در برابر ياران خود از خدا مي‌ترسانم، باز از خدا مي‌ترسانم، آن‌ها را بعد از من هدف قرار ندهيد هركس آن‌ها را دوست داشته باشد، به‌خاطر دوستى من با آن‌ها دوستى مي‏كند، و هر كس كه به آن‌ها بغض بورزد به‌خاطر دشمنى با من به آن‌ها بغض مي‏ورزد، و هركس آن‌ها را اذيت كند، مرا اذيت كرده‌است، و كسى كه مرا اذيت كند خدارا اذيت كرده‌است و كسى كه خدا را اذيت كند به‌زودى او را به‌سزايش مي‏رساند).

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم  احترام و ارج‌گذاري به ايشان‌را احترام و ارج‌گذاري به خود دانسته است، چنان‌چه می‏فرمایند:)احفظوني في أصحابي، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم(. (ابن ماجه، و آلبانی آن‌را تصحیح کرده‌است). یعنی منزلت مرا با نگه داشتن حرمت اصحابم و نيز با نگه‌داشتن حرمت دو نسلي که بعد از ایشان می‏آیند حفظ کنید.

صحابه رضی الله عنهم  را دوست مي‌داریم زیرا آن‌ها از اهل علم و فضیلت و اخلاق و راستگویی هستند، آن‌چنان‌که پیامبر صلی الله علیه وسلم  در این‌باره می‏فرماید: )أرأف أمتي بأمتي أبوبكر، وأشدهم في دين الله عمر، وأصدقهم حياء عثمان، وأقضاهم علي، وأفرضهم زيد بن ثابت، وأقرؤهم أبيّ، وأعلمهم بالحلال والحرام معاذ بن جبل، ألا وإن لكل أمة أميناً، وأمين هذه الأمة أبوعبيدة بن‌الجراح((حاکم)(مهربان‌ترین فرد امتم برای امتم ابوبکر است، و استوار ترين شان در دين خدا عمر است، و باحیاترین شان عثمان و بهترین شان در قضاوت علی، و داناترین شان در علم میراث زید بن ثابت، و آگاه‏ترین شان به قرائت قرآن ابیّ بن کعب، و عالم‏ترین شان در حلال و حرام معاذ بن جبل می‏باشد، و در هر امتی امینی وجود دارد و امین امت من ابو عبیده بن‌الجراح است).

ابن مسعود رضی  الله عنه  این‌گونه اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم  را توصیف می‏کند:

«چون خداوند به قلب بنده‌گانش نظر افکند قلب محمد صلی الله علیه وسلم  را بهترین قلب بنده‌گانش یافت، آنگاه بود که او را برای خود برگزید و به‌پیامبری مبعوث کرد، سپس برای باردیگر به قلب بنده‌گانش‌نظر افکند و قلب اصحاب‌پیامبر صلی الله علیه وسلم  را بهترین قلب‌های بنده‌گانش یافت، آنگاه بود که آن‌ها را وزیران پیامبر صلی الله علیه وسلم  قرار داد تا در راه دینش به کارزار بپردازند».

و همچنین می‏فرماید: «هرکس که می‏خواهد از سنت پیروی کند به کسانی‌(از صحابه) که فوت کرده‏اند اقتدا نمايد، زیرا نمی‏دانی آن‌که زنده است دچار فتنه می‏شود یا نه؟ و از دنيا رفته‌گان همان اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم  هستند، همان‌ها که ‌ازبین امت اسلام از همه در باور دینی‏شان قوی‏تر و عالم‌تر بودند و تکلف‌شان در دین‌از همه‌کمتر بود، قومی بودند که خداوند آن‌ها را برای همراهی‌پیامبرش‌ صلی الله علیه وسلم  و برپا کردن دینش برگزید، قدر و منزلت آن‌ها را بدانید و به‌روش آن‌ها اقتدا کنید زيرا آن‌ها بر هدایت و راه راست استوار بودند».

در باره‌ي موضع ائمه‌ي اهل سنت در برابر صحابه، کافي است -به عنوان مشت نمونه‌ي خروار- از امام اهل سنت احمد بن حنبل، در باره‏ی صحابه رضی الله عنهم  ياد کنيم که فرموده‌است:

«از جمله مسایل واضح و آشکار، بیان کردن نیکی‏های تمامی اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم  می‏باشد، و همچنین خویشتن داری از بازگو کردن اشتباهات و مخالفت‏هایی که در بین آن‌ها رخ داده است نیز از جمله همین مسایل می‏باشد، بناء براین اگر کسی به اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم  یا یکی از آن‌ها ناسزا بگوید، یا به آن‌ها توهین یا طعنه وارد کند، یا به ذکر معایب آن‌ها بپردازد و از آن‌ها -یا یکی از آن‌ها- عیب‌جویی کند، چنین شخصی مبتدع، رافضی، ناپاک، و مخالف اهل سنت است، و خداوند هیچ‏گونه توبه و فدیه‏ای را از او قبول نمی‏کند، و بر خلاف آن دوست داشتن صحابه سنت است، و دعا کردن در حق‌شان از قربات می‏باشد، و اقتدا کردن به آن‌ها وسیله‌ي نجات، و در پیش‌گرفتن راه و روش آن‌ها فضیلت به حساب می‏آید. و صحابه پیامبر صلی الله علیه وسلم  بهترین مردم هستند، شایسته‏ی هیچ کس نیست که از آن‌ها بدگویی کند، یا این‌که به آ‌ن‌ها طعنه، عیب و توهین وارد نماید».

«اگرکسی به‌اصحاب‌رسول‌الله طعن وارد کند در حقیقت طعن بر اصل  (پیامبر صلی الله علیه وسلم ) وارد کرده است، و توهین به ناقل نصوص شریعت، در حقیقت توهین به خود نصوص می‏باشد، و این مساله برای هر کسی که اهل تدبر باشد، و از نفاق و کفر و الحاد در عقیده‏اش به دور باشد قابل درک است». (الکبائر ص 274).

فضیل بن عیاض می‏گوید: «محبت صحابه ذخیره‏ای برای آخرت است، خدا رحمت کند کسی را که بر صحابه محمد صلی الله علیه وسلم  رحمت بفرستد».

و عبدالله بن المبارک نیز می‏گوید: «اگر در شخصی دو ویژه‌گی وجود داشته‌باشد امیدوارم که از عذاب روز قیامت نجات یابد، راستگویی، و محبت اصحاب محمد صلی الله علیه وسلم ».

نگارنده: خالد ابو صالح