وسائل کمک کننده بر ترک بخل و شح
(1) باید بنده در حق الله متعال گمان نیک داشته باشد، و بداند که آن خدایی که او را به انفاق دستور داده برکت مالش را هم تضمین کرده است.
(2) کثرت صدقه، هرچند که آن کار بر کسی که بدین صفت متصف می باشد سنگین تمام شود، و بدین شکل بر صفت کرم و انفاق عادت پیدا می کند. ابن قیم می گوید: تنگدستی که صدقه ات را می گیرد او بیماری بخل را از تو دور می سازد، مانند حجام که خون هلاک کننده را از بدن بیرون می کند.
(3) شناخت اینکه ترس از فقر و تنگدستی وعده شیطانی است و وعده الله مغفرت گناهان و زیادت فضل و برکت است. الله متعال می فرماید:« الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ يَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»[البقرة: 268].
(4) پناه جستن از الله متعال از بیماری بخل، چنانچه که جوادترین خلق الله حضرت پیامبر -صلی الله علیه وسلم- می کرد و از بخل به او تعالی پناه می برد و می فرمود: « اللهمَّ إني أعوذ بك من البخل، وأعوذ بك من الجبن، وأعوذ بك أن أُردَّ إلى أرذل العمر». یعنی: خدایا! از بخل به تو پناه می برم، از بزدلی به تو پناه می برم، واز اینکه به ارذل العمر برسم نیز به تو پناه می برم.
(5) معالجه امید و آرزوی طولانی به وسیله زیادت در ذکر مرگ و با نگاه و تأمل در مرگ همسن و سالها.
(6) تأمل در حال بخیلانی که در جمع آوری مال و حرص بر آن خسته شدند و او آن مال را برایشان رها می نماید که میان هم تقسیم می کنند و ممکن که آن مال را در غیر طاعت پروردگار به کار گیرند و بر آنها وبال قرار گیرد.
(7) تأمل در آیات وارد شده در ذم بخل و آنچه که الله متعال برای متصفین به این صفت قبیح آماده کرده است.
(8) مشغول داشتن قلب به عبادت الله متعال تا آنکه به عبادت مال و حرص بر آن مشغول نگردد.
(9) دانستن این که آینده به دست الله متعال است، اگر بخواهد غنی ات می گرداند و اگر خواست تنگدستت می سازد، هرچند که حریص ترین مردم باشی.
(10) عدم ترس از آینده فرزندان، و یقین داشتن به این که کسی که آنها را خلق کرده رزق وروزی شان را با آنها خلق کرده است و هرگز آنها را ضایع نمی سازد، چقدر زیاد اند فرزندانی که از پدران خود مالی به ارث نبردند و حالت شان بهتر از کسانی است که از پدران خود اموال هنگفتی را به ارث بردند.
(11) معالجه قلب با کثرت تأمل در اخبار وارده در مذمت بخل و در مدح و ستایش سخاوت و کرم و در مورد وعید الهی در حق بخیلان.
(12) تأمل در احوال و اوضاع بخیلان و نفرت طبیعت انسان از آنها و بد بینی مردم نسبت به ایشان، و باقی ماندن یاد بد از آنها.
