نظریات سلف در باره اخلاق و علایم اخلاق
ديدگاه پيشينيان درباره اخلاق خوب:
حسن بصرى؛ مىگويد: حسن خلق عبارت است از: گشادگى چهره، همنشينى با دوستان و خوددارى از آزار و اذيت ديگران.
عبداللّه بن مبارك مىگويد: حسن خلق در سه چيز است: 1- دورى كردن از محرمات، 2- طلب حلال و سخاوت 3- گشاده دستى نسبت به زن و فرزندان.
يكى ديگر از برزگان مىگويد: حسن خلق يعنى با مردم نزديك شدن و در ميان آنان بيگانه نماندن. بعضىها گفتهاند: حسن خلق عبارت است از: آزار و نرساندن و بردبارى با برادر مؤمن خويش. و بعضىها مىگويند: اخلاق حسنه يعنى بجز رسيدن به رضايت پروردگار غم و اندوهى داشته نباشى.
همه اينها كه بيان گرديد بخشى از تعريف حسن اخلاق مىباشند، اما تعريف حسن اخلاق باعتبار ذات ماهيتش همان است كه در شروع اين فصل بيان گرديد.
در مورد نشانىها و علامات شخصى كه داراى اخلاق زيبا است. چنين گفته شده است: بسيار با حيا باشد، اذيت و آزار نرساند، صلاح و شايستگىاش زياد باشد، راستگو باشد، اندك گويد، كمتر خطا و لغزش كند، فضول و شرور نباشد، نيك باشد، صله رحمى را رعايت كند، با وقار و با حوصله باشد، قدردان، خشنود و بردبار باشد، به عهد و پيمان خود وفادار و پاك دامن باشد، غيبت نكند، سخن چين و بدگو نباشد، ديگران را لعن و نفرين نكند، شتاب كار نباشد، كينه و حسد نداشته باشد، بخيل نباشد، همواره خوشحال و شادمان باشد، محبت، عداوت، خشنودى و ناراضگىاش فقط بخاطر خداوند باشد.
وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.
وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.
