سخن چینی
سخن چینی
نمیمت یا سخن چینی در لغت به معنای شایعه پراکنی یا آراستن کلام دروغین آمده است، ولی در اصطلاح عبارت است از نقل سخنی از یک شخص یا گروه به شخص یا گروه دیگری که غرض افساد و تخریب روابط را همراه داشته باشد.
امام غزالی آن را به معنای افشای اسرار و رازها و دریدن پرده رازی که افشای آن زشت می نماید، تعریف کرده است.
بازتاب سخن چینی در قرآن وسنت:
نخست: در قرآنکریم:
(1) الله متعال می فرماید:« وَلا تُطِعْ كُلَّ حَلاَّفٍ مَّهِينٍ هَمَّازٍ مَّشَّاء بِنَمِيمٍ مَنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِكَ زَنِيمٍ[القلم: 10-13]. یعنی: و از هر قسم خورنده فرو مايهاى فرمان مبر ، [كه] عيبجوست و براى خبرچينى گام برمىدارد، مانع خير متجاوز گناه پيشه ، گستاخ [و] گذشته از آن زنازاده است .
عبارت« مشاء بنمیم» را ابن کثیر به معنای شخصی که در میان مردم رفت وآمد میکند و روابط میان آنها را جریحه دار میسازد، تفسیر کرده است.
(2) اوتعالی می فرماید:« وَيْلٌ لِّكُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ »[الهمزة: 1].یعنی: واى بر هر بدگوى عيبجويى.
«لمزه» را مفسرین به معنای نمام تفسیر کرده اند، ابوجوزاء گوید: از ابن عباس -رضی الله عنهما- پرسیدم: آنهایی که الله متعال سخن خود را با ویل و هلاکت در حق شان آغاز کرده کیستند؟ فرمود: آنهایی اند که در میان مردم نمامت می کنند، دوستان را از هم جدا می سازند و در جستجوی بزرگترین عیبهای مردم بر می آیند.
مقاتل «همزه» را به نمامت تفسیر کرده است.
(3) الله متعال در سوره مسد می فرماید:« حَمَّالَةَ الْحَطَبِ»[المسد: 4]. یعنی: آن هيمهكش [آتش فروز].
درمورد همسر ابولهب گفته شده که: وی عادت داشته که سخنان مردم را از یک نفر به نفر دیگری می برده و نمامت می کرده و رابطه ها را می گسسته، و سبب این که نمامت هیزم گفته شده از آن روی است که عداوت و دشمنی را در میان مردم منتشر می سازد، چنانچه که هیزم آتش را منتشر می کند.
دوم: در سنت نبوی:
(1) عَنْ حُذَيْفَةَ، أَنَّهُ بَلَغَهُ أَنَّ رَجُلًا يَنُمُّ الْحَدِيثَ، فَقَالَ حُذَيْفَةُ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، يَقُولُ: ” لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ نَمَّامٌ “. یعنی: از حذیفه رضی الله عنه روایت است که اطلاع یافت که شخصی نمامت می کند و سخنان یکی را به دیگری انتقال می دهد، گفت: از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیدم که گفت: شخص نمام داخل بهشت نمی شود.
(2) از عبدالله بن عباس رضی الله عنه روایت است که گفت: گذار پیامبر صلی الله علیه وسلم بر دو قبر افتاد، سپس فرمود: صاحبان این دوقبر در حال عذاب هستند، و به خاطر کار بزرگی هم عذاب نمی شوند، یکی از آن دو به خاطری عذاب می شود که خودش را از بول نگه نمی داشت و دومی در میان مردم نمامت می کرد، بعد یک شاخچه درخت تازه را گرفت و دو نیم کرد و هرشاخچه ای را بالای قبر هریک از آنها نشاند، پرسیدند: ای رسول خدا چرا چرا چنین کردی؟ فرمود: شاید که از عذابش بکاهند تا زمانی که خشک نشده اند» .
آثار و پیامدهای نمامت و سخن چینی:
(1) نمامت راهی به سوی دوزخ است.
(2) به وسیله سخن چینی آتش عداوت در میان دوستان شعله ور می شود.
(3) باعث اذیت، ضرر، و الم ودرد می گردد و خصومت و نفرت می آفریند.
(4) سخن چینی نشانه پستی، بزدلی، ضعف، دسیسه سازی، مکروحیله، تملق و نفاق است.
(5) هر محبتی را ریشه کن می سازد، وهر مودت، الفت و برادری یی را به زوال می کشاند.
(6) سخن چینی هم به گوینده اش و هم به شنونده اش عار وننگ است.
(7) سخن چینی مشوق بر تجسس و دنبال کردن اخبار دیگران می باشد.
(8) به قطع رزق وروزی دیگرن می انجامد.
(9) جوامع متحد و متفق را متفرق وچندپارچه می سازد.
(10) دین را از زندگی انسان می تراشد.
(11) باعث قطع فرود آمدن باران می گردد.
(12) نمامت صاحب خود را ذلیل وخوار می گرداند.
(13) از داخل شدن به بهشت مانع می آید.
(14) باعث فساد دین ودنیای انسان می گردد.
اقسام نمامت و سخن چینی:
(1) سخن چینی حرام: و آن سخن چینی ای است که به خاطر افساد رابطه دوستی میان انسانها باشد بی آنکه در آن مصحلتی شرعی نهفته باشد.
(2) سخن چینی واجب: وآن سخن چینی ای است که هرگاه شخصی از روی ظلم وتعدی تصمیم شر رساندن به کسی میگیرد، او برای وی خبر می دهد تا محتاط باشد.
(3) سخن چینی مباح: واگر سخن چینی به غرض اصلاح در میان مردم و وحدت صفوف مسلمانان صورت گیرد، یا غرضش خذلان و تفرقه انداختن در صفوف دشمنان اسلام باشد، این امری مطلوب و درست است، به حکم حدیث نبوی شریف که می فرماید:« الحرب خدعة» یعنی: جنگ فریبکاری است.
اسباب واقع شدن در سخن چینی:
(1) بزرگ شدن در میان جامعه ای که مردم آن عادت به نمامت داشته باشند، بناء هر شخصی که از خوردی در چنین جامعه ای قرار می گیرد از عادت آنها متأثر می گردد.
(2) علاقه داشتن به اساءت به دیگران.
(3) علاقمندی به داخل شدن در اموری بی ارزش و باطل، سخنان فضول به خاطر وقت گذرانی.
(4) عدم سرزنش شخص سخن چین، بر عکس نیکو نشان دادن کار او وهمراهی با وی.
(5) بیکاری هم سبب می گردد تا شخص وقت خود را در صحبت از دیگران و ذکر عیبهای شان بگذراند.
(6) غضب گرفتن ورغبت داشتن به انتقام.
(7) دنبال کردن زشتیهای مردم.
(8) کارکردن به نفع اشخاص و جهتهای آلوده و بدنام.
(9) ضعف ایمان انسان سخن چین وعدم خوف او از الله متعال و به فراموشی سپردن عذاب قبر و عذاب دوزخ از جانب او.
(10) نادانی سخن چین از عواقب زشت نمامت که به فرد و جامعه باز می گردد.
(11) حسد داشتن نسبت به دیگران وعدم خیر خواهی به آنها.
راهها و روشهای علاج نمامت:
(1) آگاه ساختن سخن چین از خطر وعاقبت نمامت.
(2) تقویت احساس گناه در ذهن شخص نمام.
(3) نگهداشتن زبان از سخن گفتن در باره چیزهای غیر ضروری.
(4) تصور خطر مصیبتی که از تفرقه افگنی نمام در میان مردم به وجود می آید.
(5) زنده کردن احساس اینکه اگر شخص زبان خود را از نمامت نگهدارد مستحق بهشت می شود.
(6) تقویت ایمان به علم نافع و عمل صالح.
(7) عدم گوش دادن به سخن نمام هنگامی که در مورد کسی نمامت می کند.
(8) استفاده از اوقات فراغت به چیزی که برای فرد مفید تمام می شود.
(9) تربیت افراد بر اساس آداب و آموزه های اسلام.
(10) فرو نشاندن غضب و صبر در برابر غضب دیگران.
(11) تأمل در سیرت سلف صالح و اقتداء به آنها.
(12) نمام بداند که در مورد کسی که امروز سخن چینی می کند، او در روز قیامت خصمش خواهد بود.
