رشوت چیست، وبا رشوت خور چگونه برخورد شود؟

رشوه (رشوت) عبارت از اینکه : شخصی به خاطر مصلحت و منافع خودش مالی را برای شخصی بدهد که آن فرد بایستی این کار را بدون این مال انجام دهد و اگر این دادن به خاطر ابطال حق یا محقق کردن باطل یا ظلم کردن به کسی باشد حرمت آن به مراتب بیشتر است.

ابن عابدین رحمه الله در کتاب خود ذکر نمودند که رشوه آن چیزی است که شخص آن را برای حاکم یا شخصی دیگر بدهد تا اینکه به نفع او فیصله کند و به هر نحوی که شده کاری که دوست دارد را بر مرتشی – رشوه گیرنده- تحمیل کند.

از این تعریف مشخص می شود که رشوه عام تر از این است که مال یا منفعت باشد.

منظور از حاکم قاضی است و همچنین هر کسی که از او این امید می رود که به نفع و مصلحت رشوه دهنده فیصله کند فرقی نمی کند که از متولیان و کارمندان دولت باشد یا کارهای شخصی و جزئی را به عهده داشته باشد مانند: وکیلان تاجرانو شرکاء و صاحب زمین و غیره. منظور از حکم این است که به نفع راشی –رشوه دهنده- فیصله شود و مرتشی – رشوه گیرنده- برانجام کاری وادار شود و به نحوی که طبق درخواست و مقصد راشی فیصله شود حال فرقی نمی کند که این درخواست او حق باشد یا باطل.

رشوت از گناهان کبیره ای است که الله متعال آن را بر بندگانش حرام قرار داده و پیامبر صلی الله علیه و سلم  نیز انجام دهنده آن را لعنت نموده است پس اجتناب و بر حذر بودن از آن واجب است و همچنین واجب است که مردم را نیز از دست به دست گردانیدن چنین مالی بر حذر داریم چرا که در آن فسادی بس بزرگ و گناهی عظیم و عواقبی سخت و وخیم نهفته است و این از جمله گناه و دشمنی و عدوانی است که الله متعال از همکاری کردن در این طور کارهایی نهی فرموده است: “و تعاونوا علی البر والتقوی و لا تعاونوا علی الاثم والعدوان” (مائده:2).
“باید شما به یکدیگر در نیکوکاری و تقوی کمک کنید نه بر گناه و ستمکاری “.

و همچنین الله متعال از خوردن اموال مردم به ناحق نهی فرموده است و در قرآن عظیم الشان خود فرموده است: “و لا تاکلوا اموالکم بینکم بالباطل و تدلوا بها الی الحکام لتاکلوا فریقا من اموال الناس بالاثم و انتم تعلمون” (بقره:188).
“مال یکدیگر را به ناحق مخورید و کار را به محاکمه قاضیان نیفکنید که بوسیله (رشوه و زور) پاره مال مردم را بخورید با اینکه شما بطلان دعوی خود را می دانید “.

رشوه از سخت ترین و شدید ترین انواع خوردن اموال باطل و حرام است چرا که عبارت از دادن مال به سوی غیر به خاطر مانع شدن او از بیان حق می باشد و این تحریم رشوه شامل محورهای اصلی و سه گانه این کار می شوند که عبارتند از راشی(رشوه دهنده)  مرتشی (رشوه گیرنده)  و رائش (واسط میان این دو) می باشد.

از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت شده است که ایشان راشی و مرتشی و رائش را لعنت کردنند.
لعنت از جانب الله : به این صورت است که الله متعال آن شخص را از رحمت خود مطرود و دور می سازد (پناه بر الله) این خیلی بزرگ و سخت است همانطور که رشوه از انواع مالهای حرام و ناجائز در قرآن کریم و سنت نبوی صلی الله علیه و سلم بزرگ و سخت بیان شده است.

الله متعال یهودیان را مذموم می کند و این کارشان که مال حرام می خورند را زشت و قبیح می شمارند و می فرماید: “سماعون للکذب اکّلون للسحت” (مائده:42).
” آنها جاسوسان دروغ گو و خورندگان مال حرامند”.

چنانچه در جایی دیگر فرمودند: “و تری کثیرا منهم یسارعون فی الاثم والعدوان واکلهم السحت لبئس ما کانوا یعلمون لو لا ینهاهم الربانیون و الاحبار عن قولهم الاثم واکلهم السحت لبئس ما کانوا یصنعون” (مائده:63-62).
“بسیاری از آنها را بنگری که در گناه و ستمکاری و خوردن حرام می شتابند بسیار بد کاری را پیشه خود نمودند .اگر علما و روحانیون آنها را از گفتار زشت و خوردن حرام باز ندارند کاری بسیار زشت است”.

و همچنین الله متعال فرمودند: “فبظلم من الذین هادوا حرمنا علیهم طیبات احلت لهم و بصدهم عن سبیل الله کثیرا، و اخذهم الربا وقد نهوا عنه واکلهم اموال الناس بالباطل” (نساء 161-160).
پس به سبب ظلمی که یهود کردند و هم بدین جهت که بسیاری مردم را از راه الله منع نمودند ما نعمتهای پاکیزه خود را که بر آنها حلال بود بر انان حرام کردیم.و هم بدین جهت که ربا می گرفتند در صورتی که از ربا خوردن نهی شده بودند و هم از آن رو که اموال مردم را به باطل می خوردند”.

احادیث زیادی در تحذیر و بر حذر داشتن این کار حرام و بیان عاقبت مرتکبین آن وارد شده است که من جمله: آنچه که ابن جریر از ابن عمر رضی الله عنه و ایشان از پیامبرصلی الله علیه و سلم روایت کردند که ایشان صلی الله علیه و سلم فرمودند : هر گوشتی که به سبب سحت- مال حرام – به وجود آمده باشد آتش برای آن مستحق تر است گفته شد که سحت به چه مالی گفته می شود فرمودند: رشوه در حکم آن داخل است.

و همچنین امام احمد از عمروبن عاص رضی الله عنه روایت کرده است که فرمودند: من از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیدم که فرمودند :” در هیچ قومی ربا ظاهر نمی شود مگر اینکه به قحط سالی مبتلا می شوند و در هیچ قومی رشوه ظاهر نمی شود مگر اینکه گرفتار رعب و ترس خواهند شد”.

طبرانی از ابن مسعود رضی الله عنه روایت می کند که فرمودند : سحت به معنای رشوه در دین است ابو محمد موفق الدین ابن قدامه رحمه الله در کتاب خود به نام – المغنی –  می فرمایند: حسن و سعید بن جبیر در تفسیر گفته الله متعال گفتند: “اکلون للسحت” منظور رشوه است و همچنین گفتند:
زمانی که قاضی رشوه را قبول کند به وسیله آن به درجه کفر می رسد چرا که او برای حکمی کمک و همکاری نموده، که الله متعال آن را نازل نکرده است: “و من لم یحکم بما انزل الله فاولئک هم الکافرون” (مائده 44).
“(بر رشوه و اغراض شخصی بر خلاف حکم حق و عدالت نروید) که هر کس خلاف آنچه الله فرستاده حکم کند چنین کس از کافران خواهد بود”.

و مسلم از ابو هریره رضی الله عنه روایت کرده است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند :” همانا الله متعال پاک است و قبول نمی کند مگر پاکی را و الله متعال مومنینی را نیز به آنچه که به مرسلین و پیامبران امر کرده است امر نموده است الله متعال می فرماید: ” یا ایها الرسل کلوا من الطیبات واعملوا صالحا” (مومنون:51).
“ای رسولان از غذاهای پاکیزه تناول کنید و به نیکوکاری و اعمال صالح پردازید”.

و همچنین فرمودند:” یا ایها الذین آمنوا کلوا من طیبات ما رزقناکم” (بقره 172).
ای اهل ایمان روزی حلال و پاکیزه ای که ما نصیب شما کرده ایم بخورید”.

سپس رسول الله صلی الله علیه و سلم مردی را که سفری طولانی را پیموده است و زولیده مو و غبار آلوده است و دستانش را به سوی آسمان دراز می کند را ذکر فرمودند در حالیکه آن مرد می گوید پروردگارا اللها در حالی که غذای او از راه حرام به دست آمده است نوشیدنی او حرام است لباسهایش حرام است و بر اثر مال حرام تغذیه شده است پس از کجا برایش اجابت شود؟

در حدیث صحیحی وارد شده است که:” کسی غیور تر و غیرتمند تر از الله متعال نیست “.

و همچنین اینکه از ابن عباس رضی الله عنه روایت کرده است که فرمودند : این آیه در نزد رسول الله صلی الله علیه و سلم تلاوت شد:
“یا ایها الناس کلوا مما فی الارض حلالا طیبا” (بقره 168).
ای مردم از آنچه را در زمین است حلال و پاکیزه تناول کنید”.

سعد ابن ابی وقاص ایستاد و گفت: ای رسول الله صلی الله علیه و سلم از الله بخواه که مرا مستجاب الدعوه بگرداند پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند:” ای سعد خوراکت را خوب کن از راه حلال به دست آور مستجاب الدعوه خواهی شد قسم به آن ذاتی که نفس محمد در دست اوست بنده لقمه ای حرام را در شکمش می اندازد و الله متعال عمل چهل روز او را قبول نمی کند و هر بنده ای که گوشتهای او از حرام بوجود آمده آتش برای او سزاوار است”.

این حدیث را حافظ بن رجب رحمه الله در جامع العلوم والحکم از روایت طبرانی رحمه الله ذکر کرده است. این گفته پیامبر صلی الله علیه و سلم دلالت کننده این است که عدم حلال بودن خوراکی ها و خوردنی ها مانع از استجابت دعا می شود و مانع می شود که این دعا به سوی الله متعال بالا رود و جز ضرر و زیان برای صاحبش چیزی ندارد (پناه بر الله).

اما در برخورد با رشوه خواران و رشوه بگیران باید آنها را نصیحت نمود، و قبل از هر چیز کسی که آنها را نصیحت می کند باید به قصد رضای خدا و خالصانه او را نصیحت کند و به اصطلاح قصد اصلاح داشته باشد، بنابراین کسی که فقط و فقط بخاطر خشنودی خدا و مخلصانه فرد رشوه خواری را نصیحت می کند، قطعا از خشونت پرهیز می کند، زیرا خشونت نه تنها موجب نمی شود که او نصیحتش را قبول کند بلکه گاهی نتیجه ی عکس می دهد..
الله متعال به پیامبرش موسی علیه السلام امر کرد تا فرعون را با روش ملایم نصیحت کند، چنانکه فرمود:
«اذْهَبْ أَنتَ وَأَخُوکَ بِآیَاتِی وَلَا تَنِیَا فِی ذِکْرِی * اذْهَبَا إِلَی فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَی * فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَیِّنًا لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَی» (طه 14).
یعنی: (اکنون) تو و برادرت با آیات من بروید، و در یاد من کوتاهی نکنید! بسوی فرعون بروید؛ که طغیان کرده است!اما به نرمی با او سخن بگویید؛ شاید متذکّر شود، یا (از الله) بترسد!

پس شما باید با روشی نیک و پسندیده و توام با حکمت و خیر خواهی رشوه خوار را نصیحت کنید و حکم آنرا برایش روشن کنی و وی را از خشم و غضب خداوند آگاه سازی و از او بخواهی که توبه کند و خود را از مال حرام پاک کند.

الله تعالی می فرماید: «ادْعُ إِلِی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ»(نحل 125)
یعنی: با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می‏داند چه کسی از راه او گمراه شده است؛ و او به هدایت‏یافتگان داناتر است.

و شما نتیجه کارتان را به الله متعال واگذار نمایید و جز این وظیفه ی دیگری ندارید.

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین

منبع: سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت