راه هاي جلوگيري از اختلافات ميان زن و شوهر

 وَاللاَّتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهجُرُوهُنَّ فِی المَضَاجِعِ وَ اضرِبُوهُنَّ، فَإن أطَنَکُم فَلاَتَبغُوا عَلَیهِنَّ سَبیلاً، إِنَّ اللهَ کَانَ عَلِیّاً کَبِیراً   (نساء:34)

«و زنانی که از نافرمانی آنان بیم دارید، ابتدا آنها را نصیحکت کنید، (در مرحله دوم) بسترهایشان را ترک کنید، (در مرحله سوم، اگر دو مرحله قبل مؤثر واقع نشد) آنان را بزنید، اما اگر ازشما اطاعت کردن به آنان ستم نکنید، به راستی خدا بزرگ و بلند مرتبه است».

«فعظوهن» پس آنانرا نصیحت کنید، این اولین اقدام است … نصیحت … .

و این از اولین وظایف سرپرست خانواده و کاری تربیتی است که در هر حالتی باید به آن عمل کند :

 یَا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أنفُسَکُم وَأهلِیکُم نَاراً وَ قُودُهَا النَّاسُ وَ الحِجَارَةُ   (تحریم : 6)

«ای مؤمنان خود و خانواده خویش را از آتش دوزخ برکنار دارید که سوخت آن انسانها و سنگها است».

و سرپرست در این حالت هدف خاصی را دنبال می‌کند و آن علاج نافرمانی زن است قبل از آنکه بزرگ و آشکار شود.

اما ممکن است نصیحت سودبخش واقع نشود؛ چون بعضی اوقات هوی و هوس و واکنش لجوجانه بر زن چیره شده یا به زیبایی، ثروت و جایگاه خانوادگی خود و یا هر ارزش دیگری افتخار می‌کند و در نتیجه فراموش می‌کند که اوشریک زندگی است، نه رقیبی در میدان جدال و فخرفروشی. اینجا نوبت به اجرای مرحله دوم می‌رسد و آن واکنش برتری نفسی مرد است بر هر آنچه از زیبایی و جذابیت و ارزشهای دیگری که بوسیله آنها زن جایگاهش را در کانون خانواده از مرد برتر می‌بیند : وَاهجُرُوهُنَّ فِی المَضَاجِعِ «و آنانرا در بسترها ترک کنید»، «مضجع» محل تحریک و جاذبیتی است که در آن زن سرکش و مغرور برتری سلطانش – شوهرش – را درک می‌‌کند، پس اگر مرد بتواند در این موقعیت بر تحریکاتش – احساساتش – غلبه کند، در واقع مؤثرترین اسلحه را از دست زن سرکش که با آن افتخار می‌کند انداخته است.

اجرای این مرحله آداب دارد، و آنان که ترک بستر در جایی دیگر غیر از اتاق خواب نباشد، و نباید این ترک در غیر مکان خلوت زن و مرد باشد و جلو چشم فرزندان نباشد، تا در جلو چشمشان شر و فساد ایجاد نکند … همچنین نباید در انظار دیگران باشد بطوریکه زن را ذلیل کند یا کرامت او را از بین ببرد در نتیجه نافرمانی او بیشتر شود، چون هدف علاج نافرمانی است نه خوار کردن زن و تباه کردن فرزندان، هدف از اجرای این مرحله همین دو مقصد – علاج نافرمانی زن و حفاظت فرزندان از تباهی – است زیرا مراد از اجرای این مرحله حاصل کردن هر دو هدف است.

اما گاهی این اقدام (ترک بستر) هم مؤثر واقع نمی‌شود … پس آیا در اینصورت خانواده به حال خود رها شود تا از بین برود؟ در این حال اقدام دیگری وجود دارد که اگرچه شدیدتر است ولی از اینکه کلاً خانواده متلاشی شود بهتر است.

واضربوهن  «و آنانرا بزنید» توجه به تمام مفاهیم گذشته و هدف از تمام این اقدامات مانع از این می‌شود که این زدن را عذابی بمنظور انتقام گرفتن از زن یا اهانتی بمنظور ذلیل و خوار کردن زن و وادار ساختن او به زندگی‌ای که به آن راضی نیست، بدانیم. بلکه یک وسیله تربیتی قلمداد می‌شود که شوهر با عاطفه‌ای مربیگرانه آن را بکار می‌گیرد، کاری که پدر با فرزندانش و معلم با شاگردانش انجام می‌دهد.

علت مباح شدن این اقدامات اینست که از عواقب نافرمانی زن و تبدیل شدن آن به یک معضل خانوادگی جلوگیری شود، ضمناً مردان هم از سوء استفاده از این امر بر حذر داشته شده‌اند، و پیامبر اکرم(صلى الله عليه وسلم) با سنت عملی در خانواده‌اش و توجیهات گفتاریش خود عهده‌دار این امر شده و در احادیث خود بسیاری از مفاهیم را تصحیح کرده است :

از معاویه بن حیده(رضى الله عنه) روایت است که گفت : ای رسول خدا! زنان بر ما چه حقی دارند؟ فرمود : (أن تطعمها إذا طعمت، و تکسوها إذا اکتسیت، ولاتضرب الوجه، ولاتقبح، ولاتهجر إلا فی البیت)[1]. «(حق همسرانتان بر شما آن است که) هرگاه غذا خوردی به او هم غذا بدهی، و وقتی لباس خریدی برای او هم لباس بخری، و بر چهره و صورت او سیلی نزنی، و با وی سخن بد نگوئی و بستر او را ترک نکنی مگر در خانه‌ات».

از ایاس بن عبدالله بن ابی ذباب(رضى الله عنه) روایت است که گفت : پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود : (لاتضربوا إماء الله) «زنان را نزنید»سپس عمر(رضى الله عنه) نزد پیامبر(صلى الله عليه وسلم) آمد و گفت : زنان بر شوهرانشان جسور شده‌اند؛ پیامبر(صلى الله عليه وسلم) اجازه زدن زنان را صادر کرد، پس از آن زنان زیادی به خانه پیامبر(صلى الله عليه وسلم) رفتند و از شوهرانشان شکایت کردند. پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود : (ولقد أطاف بآل بیت محمد نساء کثیر یشکون أزواجهن، لیس أولئک بخیارکم)[2] «زنان زیادی پیش خانوادة محمد(صلى الله عليه وسلم) مراجعه کرده و از شوهرانشان شکایت کرده‌اند، آنان، شوهران بهترین شما نیستند».

از عبدالله بن زمعه روایت است که گفت : از پیامبر(صلى الله عليه وسلم) شنیدم که می‌فرمود : (یعمد أحدکم فیجلد امرأته جلد العبد فلعله یضاجعها من آخر یومه)[3] «بعضی از شما همسرشان را مانند برده شلاق می‌زنند، در حالیکه شاید در آخر همان روز با او همبستر شوند».

به هر حال برای این اقدامات حد و مرزی است که نباید از آن تجاوز کرد وهر وقت در یکی از این مراحل هدف تحقق یابد، در همان مرحله توقف کند :  فَإن أطَعنَکُم فَلاَتَبغُوا عَلَیهِنَّ سَبِیلاً  «پس اگر از شما اطاعت کردند بر آنان ستم نکنید».

لذا هنگام تحقق هدف، وسیله از اعتبار می‌افتد، و این دلالت می‌کند بر اینکه هدف از این اقدامات، مطیع ساختن زن است نه خوار و ذلیل کردن او؛ چون با این امر بنیاد خانواده که اساس جامعه است اصلاح نمی‌شود.

نص آیه دلالت بر این دارد که عبور از این مراحل بعد از تحقق اطاعت، ظلم و تحکم و تجاوز است : فَلاَتَبغُوا عَلَیهِنَّ سَبِیلاً ، سپس بعد از این نهی خداوند به همان روشی که قرآن در ترغیب و ترهیب دارد، بزرگی و والا مقامی خود را یادآوری می‌کنی تا قلبها مطمئن و سرها فروهشته شوند، و احساسات ظالمانه و غرورآمیز از بین بروند.

 مولوي نقيب الله حميد