د غيبت كولو لاملونه

اخلاق پوهانو د غيبت لپاره ډير لاملونه او اسباب ياد كړي دي، چې هر لامل په خپل ذات کې ناوړه عمل يا كبيره ګناه ده، د بيلګې په توګه:
1- قهر او غضب د غيبت مهم لامل بلل كيږي: كله هم يو څوک چا ته په قهر وي او خپل غچ مخامخ نه شي ورڅخه اخستلى، له همدې امله يې په غيبت لاس پورې کوي، بايد ووايم، چې د قهر لري كولو لپاره دغيبت كول يوه پسته او دنئ وسيله ده، چې انساني كرامت ورڅخه ډډه كوي، په دې اړه يو شاعر وايي:
واكبر نفسي عن جزاءٍ بغيبة                    فكل اغتياب جهدٌ من لا جهد له
خپل نفس له دې لوى ګڼم، چې د غيبت له لارې غچ واخلم، هر غيبت د هغه چا غيرت دى، چې هيڅ غيرت نه لري.

2- له بدو ملګرو سره ناسته پاسته د غيبت بل لامل دى، ځكه كله داسې پيښږي، چې ملګري غيبت كوي او ناست شخص له دې امله چې له مجلس څخه يې ونه باسي، يا غيبت كوي او يا هم ورته غوږ نيسي، نو له بدو ملګرو سره ناسته پاسته هم دغيبت لامل كيداى شي، له همدي كبله بايد له دغه ملګرو څخه ځان وساتل شي. لقمان حكيم ته منسوب نصيحت دى، چې خپل زوى ته يې ويل: (يا بني: إياك وصاحب السوء، فإنه كالسيف يعجبك منظره، ويقبح أثره).

ژپاړه: زما زويه! له بدملګري ځان ساته، ځكه بد ملګرى د تورې په څير دى، چې ليدل يې ښه بريښي او داغونه يې ډير بد وي.

3- تكبر هم دغيبت لپاره غټ لامل بلل کيږي، چې په خپل ذات کې كبيره ګناه ده، لوى خداى (جل جلاله) په دې هكله فرمايي :(أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْمُتَكَبِّرِينَ) (1:الزمر،60)
ژباړه: مګر د متكبرينو ځاى دوزخ  نه دى؟ دلته استفهام انكاري دى، يعنې حتماً يي دوزخ ځاى دى.
4- حسد د غيبت بل لامل دى، اكثره خلك چې د يو چا له ارام او شتمنۍ سره سرګردانه وي، د هغه په غيبت لاس پورې كوي او دا هم يو ناوړه عمل او په خپله كبيره ګناه ده، رسول الله صلي الله عليه وسلم فرمائي: (عن عبد الله بن بسر عن النبي صلى الله عليه و سلم قال ليس مني ذو حسد ولا نميمة ولا كهانة ولا أنا منه) (1:الزمر،60)
له عبدالله بن بسر څخه روايت دى، چې رسول الله صلي الله عليه وسلم وويل: حسدكوونكي چغلي كوونكي او كاهن زما له امت څخه نه دي او نه زه د هغوى نه يم.

5- استهزاء او تمسخر دغيبت بل مهم لامل دى، چې هغه هم په خپله لويه ګناه ده، لوى خداى( جل جلاله) فرمائي:( يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ) (1:الحجرات ،11)
اې د ايمان څښتنانو، يو قام دې بل قام سپك نه ګڼي، كيداى شي، چې هغوى له دوى څخه ښه وي، او نه دې ښځې نورې ښځي سپكې او د خندا وړ جوړوي، كيداى شي هغوى له دوى څخه غوره وي.

6- ټوكي اوټكالي هم دغيبت لامل كيداى شي، چې دا هم يو لغوه او بيهوده عمل دى، لنډه دا چې د غيبت ټول لاملونه د لويو ګناهونو په لړ کې راځي، نو دا به بېځايه نه وي چې غيبت تر زنا هم لويه ګناه بلل شوي ده، رسول لله صلي الله عليه وسلم په دې هكله فرمايلي دي ? عن أبي سعد و جابر بن عبد الله قالا : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : الغيبة أشد من الزنا ) (3 :306)
ژباړه: له ابي سعد او جابررضي الله عنهما څخه روايت دى، چې دوى وويل: رسول الله صلي الله عليه وسلم وفرمايل: غيبت له زنا هم لويه ګناه ده.