انواع ایثار

ایثار به دو نوع تقسیم می گردد:

اول: ایثار متعلق به الله متعال:

این بهترین نوع ایثار و بلندترین درجه آن است، و آن عبارت است از: ترجیح دادن رضای الله جل جلاله بر رضای غیر او تعالی، و ترجیح دادن محبت الله متعال بر محبت غیرش، و ترجیح دادن ترس او تعالی و امید داشتن به او بر ترس و امید غیر او تعالی. همچنان ترجیح دادن تذلل وکرنش به او تعالی و تسلیمی و تملق به درگاه او بر تذلل و تسلیمی و تملق در برابر غیرش.

این نوع ایثار دارای دو نشانی است . هرگاه کسی دعوی داشته باشد که از صفت ایثار برخوردار است لازم است که در وی این صفت موجود باشد، و آن عبارت است از:

یکم: اینکه شخص به آن کارهایی اقدام نماید که الله متعال دوستش دارد و بدان دستور داده است، هرچند آنچه که الله متعال بدان فرا می خواند برایش زشت و دشوار بنماید.

دوم: از چیزی که الله متعال آن را زشت می انگارد و از ارتکاب آن نهی کرده است، دوری کند هرچند که آن کار به نزدش خوش آیند بنماید و نفسش بدان سوی کشش داشته باشد.
اگر این دو نشانی در وجود انسان دیده شود او از خوی ایثار واقعی برخوردار شده است. البته کسب این نوع ایثار برای نفس انسانی دشوار است وهر کسی از عهده آن بر نتواند آمد.

نوع دوم: ایثاری که به خلق الله مربوط می شود:

نوع دوم ایثارگری همانا ایثاری است که به خلق الله تعلق می گیرد و آن به سه دسته تقسیم می شود:
(1) ممنوع، (2) مکروه، (3) مباح.

نوع اول: ممنوع: آن است که غیر خود را بر چیزی ترجیح دهی که بر تو واجب است؛ زیرا که ترجیح دادن دیگران بر چیزی که بر انسان فرض است شرعا جواز ندارد. پس ایثار در واجبات شرعی حرام است؛ چونکه ایثار در این صورت مستلزم ساقط شدن واجبات از عهده تو می گردد.

دوم: مکروه: ایثاری است که در امور مستحب صورت گیرد، شماری از اهل علم این نوع ایثار را مکروه و شمار دیگری آن را مباح دانسته اند، اما ترک آن، بدون شک، به خاطر یک مصلحت بهتر می باشد.

سوم: مباح: این مباح در بسا موارد ممکن است که مستحب بوده باشد، و آن اینکه غیر خویش را در امری عبادتی ترجیح دهی و بر خود او را مقدم بشماری.

وشروط این نوع ایثار عبارت است از:

(1) باعث ضایع شدن وقت ایثارگر نشود.
(2) سبب افساد حال او نگردد.
(3) دینش را به ضعف وسستی دچار نکند.
(4) سبب بستن راه خیر بر ایثارکننده نشود.

اقسام ایثار از حیث انگیزه:

یکم: یکی از اقسام ایثار آن است که باعث آن فطرت وغریزه باشد، مانند ایثاری که پدران و مادران و عاشقان از آن برخوردارند؛ زیرا که باعث این ایثار محبت شدید می باشد. البته محبت یکی از بزرگترین انگیزه های ذاتی است که احساس قربانی را در انسان تقویت می کند، تا محبوب انسان در سلامت و امنیت باقی بماند.

حضرت عائشه رضی الله عنها روایت می کند: « روزی یک زن با دو دختر خرد سالش به نزدم آمد و طلب کمک نمود، من برایش سه دانه خرما دادم، مادر یک یک خرما را به هر یک از دختران داد و سومی را خودش خواست بخورد، آن دو خرمای خود را فورا خوردند و سپس از مادر خود تقاضای خرمای بیشتر کردند، مادر آن یکی که حق خودش بود را دو نصف کرد و به آنها تقسیم کرد، من از کارش در تعجب شدم، و این داستان را به رسول خدا صلی الله علیه وسلم حکایت کردم، آن حضرت در حق وی فرمود: خداوند به سبب آن کارش برای او بهشت را واجب گردانیده است» .

دوم: نوع دیگر، آن است که انگیزه کار در آن ایمان و حس خیر خواهی به دیگران باشد. کسانی وجود دارند که به حساب خویش و به حساب لذتها و خواستهای نفسانی خویش برای دیگران خیر خواهی می کنند و از خواستهای خود می گذرند، این نوع ایثار نمی تواند که محضا انفعالی و عاطفی باشد، بل ایثاری است که بر بنیاد قضاوت منطقی سلیم و بر بنیاد عاطفه ایمانی خردمندانه استوار می باشد.