اشکال دروغ
دروغ دارای اشکال گوناگون است، مانند:
(1) دروغ گفتن بر الله متعال، وآن بزرگترین و زشت ترین نوع دروغ است. دروغ بر الله دو نوع است: یکی اینکه شخصی سخنی را به الله جل جلاله نسبت دهد که از او تعالی نباشد، دوم آنکه کسی قول الله متعال را طوری تفسیر کند که مراد الله آن نباشد. الله متعال می فرماید:« وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أَوْ قَالَ أُوْحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ» [الأنعام: 93]. یعنی: چه کسی ظالم تر از شخصی است که بر الله افتراء می کند بدو دروغ می بافد و می گوید که بر من وحی شده در حالی که بر او چیزی وحی نگردیده است».
(2) دروغ بر مردم توأم با ادعای ایمانداری، بعضی از انسانها اظهار می دارند که فلان شخص از اهل خیر و صلاح وتقوی و ایمان است درحالی که چنین نیست؛ بلکه او از اهل کفر و طغیان است. این شخص دروغگو از اهل نفاق به شمار است.
(3) دروغ گفتن در وقت صحبت با دیگران: مثلا شخصی بگوید که به فلان شخص چنین گفتم در حالی که نگفته باشد، فلان شخص چنین گفت در حالی که او نگفته است.
(4) دروغ گفتن به خاطر خنداندن مردم: پیامبر – صلی الله علیه وسلم- فرموده است: « وای بر کسی که سخن می گوید تا بدان مردم را بخنداند و دروغ می گوید، وای بر او، وای بر او».
(5) مبالغه در تمجید و مدح: مدح مردم گامی به سوی دروغ است، بر مسلمان لازم است به هنگام ستایش از دیگران محتاط باشد، چیزی را در مورد دیگران یاد کند که می داند و به خاطر بزرگ نمایی نیکویی ها به مبالغه روی نیاورد هرچند که ممدوح مستحق ستایش باشد.
(6) دروغ گفتن تاجر در معرفی سامانی که در معرض فروش قرار می دهد.
(7) دروغ گفتن والدین بر فرزندان شان، در بسا موارد والدین در برابر فرزندان خود به خاطر رهایی خویش، یا بخاطر ترساندن شان، دروغ می گویند تا از بازی و خرابکاری دست بردارند ویا در کاری جدی باشند.
(8) شهادت دروغین، گواهی دادن دروغ به نفع کسی که مستحق نیست، بزرگ ترین خیانت و دروغ به شمار است، زیرا بعضی از مردم به نفع شماری دیگر به اساس قرابت، یا همزبانی، یا دوستی، یا خویشاوندی وغیره گواهی می دهد. همچنان انتخاب شخصی برای مجلس نمایندگان در حالی که او کفایت این کار را ندارد، نیز دروغ شمرده می شود.
(9) دروغ سیاسی: دروغ بر اصول و مبانی ماکیاولستی استوار است، که می گوید: هدف وسیله را توجیه می کند، یا هدف واسطه را مجاز می گرداند. این اصول را اغلب سیاستمداران تطبیق می کنند.)
