اخلاق را از کی بیآموزیم؟
به خواست خدا ما اخلاق را مورد مطالعه، بحث و بررسی قرار می دهیم؛ این اهداف را به تفصیل- در حد توان- بیان خواهیم کرد که هدف در ک و فهم آن هاست.
من از هر کسی که این سخنان را در هر جایی از این دنیا می خواند می خواهم که دلش را باز و آماده گیش را برایم اعلام کند.
اخلاق هدف بعثت پیامبرصلی الله علیه وسلم است
هدف اول از مطالعه و بررسی ما این است که اخلاق هدف بعثت پیامبر است، می بینم که تعجب کردی!
تعجب نکن، رسول الله”صلی الله علیه وسلم” می فرماید:
“إنما بعثت لأتمم مکارم الاخلاق”(جز این نیست که من برای تکمیل کردن ارزش های اخلاقی مبعوث گردیدم.)
می بینم که می گویی: آیا این معقول است، آیا هدف والای بعثت پیامبر کنترول اخلاق است.
یک بار دیگر این حدیث را بخوان و در آن تأمل کن.
ارتباط این با آن چیست؟
من از تو یک سوال می پرسم: چرا پیامبر”صلی الله علیه وسلم” به پیامبری مبعوث گردید؟ درجواب این سوال خداوند”جل وعلی” می فرماید:
“وما أرسلناک إلا رحمةللعالمین” (انبیاء/107)
(ای پیامبر! ما تو را جز برای رحمت جهانیان نفرستاده ایم)
در این آیه تامل کن، تصور کن که اگر تزویر، مکر، فریب، خیانت و فحش بر جامعه حاکم باشد آیا در این جامعه رحمت هست؟
تصور کن خانواده ای که حقد، کینه و حسد برآن حاکم است پس رحمت کجا خواهد بود؟
به خدا سوگند ارتباط محکمی میان حدیث”جز این نیست که من برای تکمیل کردن ارزش های اخلاقی مبعوث گردیدم” و آیه ی ” ای پیامبر! ما تو را جز برای رحمت جهانیان نفرستاده ایم” وجود دارد
بدان که رحمتی برای جهانیان وجود ندارد مگر با اخلاق.
آیا با من موافقی ؟!
فکر می کنم که اکنون می گویی: البته که من با حدیث رسول الله”صلی الله علیه وسلم” موافقم، ولی عبادات برتر است؛ آیا تو می خواهی بگویی که اخلاق از نماز، روزه، دعا، ذکر و حج مهمتر است؟!
به تو می گویم: بلی! اخلاق مهمتر است؛ چون هدف والای تمام عبادات تنظیم و کنترول اخلاق است و گرنه عبادات به تمرینات ورزشی تبدیل می شود.!
خواهش می کنم منظورم را درست بفهم و سعی نکن امور فقهی و عقیدتی را با هم مخلوط کنی، مضمون را بفهم نه ظاهر را.
نماز اخلاقت را منظم می سازد.
خداوند”جل جلاله” می فرماید:
” و أقم الصلاة إن الصلاة تنهی عن الفحشاء والمنکر”ـــ عنکبوت/45 ــ
(ونماز را بر پای دار که مسلما از گناهان بزرگ و از کارهای ناپسند باز می دارد).
هم چنین صدقه
خداوند متعال می فرماید:
” خذ من أموالهم صدقة تطهرهم و تزکیهم بها” ـــ توبه/103 ـــ
(از اموال آنان زکات بگیر که برین وسیله ایشان را پاک می دارد و ایشان را بالا می برد.)
سبحان الله! هدف زکات تزکیه است و معنی تزکیه تربیت و آموزش خوش اخلاقی است
دیدی که زکات هم هدفش اخلاق است؟ زیرا کسی که صدقه بدهد رحمت و کرم را یاد می گیرد، عبادات در آخر به اخلاق ختم می شود.
هم چنین روزه
رسول الله “صلی الله علیه وسلم” می فرماید:
(وقتی روز روزه داری کسی از شما بود پس دشنام و ناسزا نگوید و سر و صدا نکند و اگر کسی اورا دشنام داد یا با او درگیر شد بگوید: من روزه ام).
سبحان الله! روز روزه داری اش یک روز اخلاقی گردید؛ پس جایز نیست که گناه کنی یا دشنام دهی یا دست به جهل و نفهمی بزنی یا…
سبحان الله! دیدیم که چگونه هدف نماز اخلاق بود و هم چنین صدقه و هم چنین روزه!
آیا اکنون با من موافقید که هدف نخست عبادات تنظیم اخلاق است؟
اگر هنوز شک وتردید داری پس حج آن را به یقین مبدل می کند.
اخلاق در حج به بلندایش می رسد
حج آموزش سختی برای رعایت اخلاق است، تو در حج مواظبی تا کاملا خوش اخلاق باشی، با صدای بلند صحبت نمی کنی و کسی را دشنام نمی دهی و به کسی ستم هم نمی نمایی، بلکه در رعایت خوش اخلاقی زیاده روی می کنی، حدود بیست روز در آن جا خواهی ماند، نظم و انضباط…نظم و انضباط.
داستان معروفی است که می گوید: عده ای پیشنهاد دادند که به خاطر ازدحام مردم هر کشوری در یک ماه معین حج کنند، مصریان در رجب، شامیان در شعبان، یمنی ها در شوال و به همین ترتیب بقیه ی کشورها، چون عرفات در تمام روز های سال وجود دارد.
جواب این ها خیلی روشن است.
ازدحام سه میلیونی حجاج در هر سال مطلوب است؛ در این ازدحام زیاد اخلاقت را به من نشان بده، همه همزمان جمرات می زنند، همه همزمان روی کوه عرفه هستند.
این جاست که اخلاق به قله اش می رسد.
ای حاجی! تو به مدت بیست روز در میان سه میلیون نفر آموزش اخلاق دیدی، آیا نمی توانی که اخلاقت را با پدر، مادر، همسر، خویشاوندان و همسایگانت درست کنی؟گمان می کنم که اکنون یقینت بیشتر شد!این طور نیست؟! می شنوم که می گویی: واقعا که نماز، زکات، روزه و حج بدون تاثیر اخلاقی ارزشی ندارند.
عمرو خالد
