دانشمندان علم اداره قیادت (۲) اینچنین تعریف میکنند : قیادت مجموعه رفتارهای را گویند که گروهی را بسوی هدفی مشخصی سوق دهد  علمای اسلامی قیادت اسلامی را اینطور تعریف میکنند قیادت آن عملیه است که افراد را به سمت اهداف مشروع اُخروی و دنیوی هدایت میکند .البته باید قیادت را با قیمومیت یکسان ندانست .

تهیه و ترتیب : فیروزه کریمی(۱)

به اتفاق تمام علمای اسلام وجیبه و مسولیت اصلی زن شوهر داری تربیت فرزندان و رسیدگی به امور منزل وخانه داری است . باوجود این در یک جامعه اسلامی ضرورت جامعه ونیازهای زنان ایجاب میکند تا زنان در مواقف وپُست هایی قرار گرفته ودر عرصه اجتمائی فعالیت هایی داشته باشند .زیرا جامعه سالم وپویای اسلامی حیات اش را با جمود وناآگاهیِ نیم آن که پرورش دهندگان نسل های بعدی اند ادامه داده نمی تواند در نصوص دینی ما قران وسیره رسول الله صلی الله علیه وسلم وخلفای راشدین وتاریخ ناب اسلامی میتوان به وضاحت گواهی  براین مدعا یافت .

آن مجموعه صفاتی قیادتی که در زنان قوی است :

1- صفت مشارکت: زنان در کار وفعالیت باهمکاران و شریکان خود ,تصمیم گیری های خودرا با آنها به بهترین شکل شریک میکنند .

2- صفت تعاطف: ارتباطات خوب دربین گروه مستلزم این صفت است وزنان با کاری صادقانه برای نیل به اهداف مشترک گروه, این صفت را بیشتر از خود بروز میدهند .

3- صفت ابداع (ابتکار): تحقیقات بیانگر اینست که زنان نسبت به مردان 25 فیصد مبتکر تراند .

4- صفت کارسپاری: زنان در صلاحیت دهی برای زیردستانشان , نسبت به مردان  از سخاوت بیشتری برخورداند وبرایشان در فیصله وتصامیم آزادی بیشتری میدهند.

5- صفت ارتباطی: زنان در بعضی شرایط از استعداد بهتری برای برقراری ونگهداشت ارتباطات دارند واز لحاظ اداری حفظ وکنترل ارتباطات دراداره امور عنصری اساسی تلقی میگردد.

اینگونه صفات که در قیادت زنان فیصدی آن نسبت به مردان بیشتراست به این معنا ست که قیادت زنان دربعضی مواضع نسبت به مردان موفقانه ترو بهتر به انجام میرسد . به همین  وجه است که درتاریخ اسلامی زنان نقش قابل توجهی را ادأ کرده اند ودر مصادر شرعی اسلام درین باره احکام بخصوصی وجود دارد .وعالمان شریعت اسلامی درین باره نظریات خاصی داشته اند .که درینجا ما تنها واقعات ومواردی را به شکل کوتا ه بیان میکنیم .

توصیف قیادت زنان در قرانکریم:

قَالَتْ يَا أَيُّهَا المَلَأُ أَفْتُونِي فِي أَمْرِي مَا كُنتُ قَاطِعَةً أَمْرًا حَتَّى تَشْهَدُونِ * قَالُوا نَحْنُ أُوْلُوا قُوَّةٍ وَأُولُوا بَأْسٍ شَدِيدٍ وَالْأَمْرُ إِلَيْكِ فَانظُرِي مَاذَا تَأْمُرِينَ * قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَكَذَلِكَ يَفْعَلُونَ (النمل 32-34)

ترجمه: گفت اى سران [كشور] در كارم به من نظر دهيد كه بى‏حضور شما [تا به حال] كارى را فيصله نداده‏ام، گفتند ما سخت نيرومند و دلاوريم و[لى] اختيار كار با توست بنگر چه دستور مى‏دهى، [ملكه] گفت پادشاهان چون به شهرى درآيند آن را تباه و عزيزانش را خوار مى‏گردانند و اين گونه مى‏كنند.

درین آیه الله متعا ل داستان زنی (بلقیس ) فرمانروا ومقتدر (در سبا ) حکایت کرده  است وعقلانیت وقیادت وی را توصیف نموده تصمیم سنجیده بلقیس به عنوان ملکه ای قدرتمند و رویکرد عاقلانه اش نسبت به مشاورین مرد اش , از قیادت نیکو وتصامیم ارزنده زنان خبر میدهد. زیرا بلقیس برخلاف مشاورین اش , راه صلح را انتخاب کرد وبه حضور سلیمان عليه السلام حاضر شده, پیامبری اشرا پذیرفت.

بعضی از علما علت توصیف را اینگونه میپندارند که مشورت بامشاورین واراکین امر روش عالی قیادت است زیرا قیادت بلقیس قیادت شورائی بوده وبه نوعی شریک کردن قدرت بامشاورین اش بود وبه خاطر استعمال همین شیوه الگویی برای تمام امت اسلامی است .

سهم گیری قیادت زنان در سیره رسول اکرم صلى الله عليه وسلم:

درزندگی رسول الله صلى الله عليه وسلم واقعات زیادی رخ داده است  که برای اثبات حقوق سیاسی زنان علما به آن استدلال میکنند ودرباره نقش قیادت زنان معیارهای سهم گیری آنان را تعیین میکند که بعضی نمونه هایش قرارذیل است :

الف: رسول الله صلى الله عليه وسلم به زنان این حق را داده اند که مخالفین شانرادر پناه گرفته وزندگی شانرا نجات دهند .در زمان فتح مکه ام هانی یک غیر مسلمان را پناه داد .علی کرم الله وجهه این پناه دهی  رانپسندیدند اما پیامبر صلى الله عليه وسلم فیصله کردند که پناه دهی او درست است.

همچنان ایشان پناه دهی ابوالعاص توسط زینب (رضی الله عنها) راپذیرفتند ونجات زندگی عکرمه بن ابی جهل در زمان فتح مکه در پناه دهی ام حکیم نهفته است .

ب: بیعت زنان با رسول الله صلى الله عليه وسلم در مراحل مختلف سیرت ایشان ذکر گردیده است که محوراصلی سهم گیری سیاسی در بیعت است .

ج: در زمان پیامبر صلى الله عليه وسلم چه در حین صلح یا جنگ, زنان در تمام آن فعالیت های سهم فعال داشتند که نیاز مبرم جامعه اسلامی بوده و رسول الله صلى الله عليه وسلم به ایشان اجازه میداد ویا امر میکرد و تاریخ آن رشادت ها را بیاد دارد .

نقش قیادت زنان در زمان خلفای راشدین :

الف- عمر بن خطاب رضي الله عنه در دوران خلافت خود شفا بنت عبدالله العدویه را در پُست شاروالی وکنترل نرخ بازار موظف کرده بودکه بعضامیگویند شفا  محتسب شهر بود وبه امر معروف و نهی از منکر در بین بازار موظف بود.

ب- زمانیکه خوارج عثمان رضي الله عنه را به شهادت رسانیدند همسر ایشان” نائله”  لباس ایشانرا که با خون سرخ شده بود به حاکم شام فرستاد و مانند علی کرم الله وجهه اعتراض اشرا به گونه سیاسی ابراز کرد که با این حرکت وی صدها هزار مسلمان در شام جمع شده و برای در خواست قاتلین عثمان رضي الله عنه در میدان جنگ حاضر به نبرد شدند.

ج- پس از شهادت عثمان رضي الله عنه مسلمانان به دو گروه شدند یک گروه موافق با علی رضي الله عنه و گروه دوم تحت قیادت ام المومنین حضرت عایشه ودر هر دو گروه تعداد کثیری از صحابه کرام حضور داشتند .تحت سرپرستی حضرت عایشه صحابه بزرگوار از مکه به عراق رفتند ودر خواست قاتلین عثمان رضي الله عنه را کردند .وبه خاطر اصلاح امور سیاسی تظاهرات کردند که جنگ جمل به وقوع پیوست ودر جریان آن صحابه بزرگواری مانند :عبدالله بن زبیر(رض) و عبدالله بن طلحه (رض)  تحت قیادت ام المومنین رزمیدند .وبا این کار حضرت عایشه (رضی الله عنها ) در تاریخ اسلامی در باره نقش قیادت زنان نمونه خوبی برای نسل های بعدی ارائه داد.

زنان فرمانروا (حکومت کننده): تاریخ اسلامی از این واقعات پر است که زنان در امور حکومت دار ی با شوهر,  پسر یا سر پرست خود در حکومت نقش شانرا ادا کرده اند به خصوص در زمان حکومت عباسیان که نمونه های این طور زنان بسیار است .اما در این جا هدف ما از زنان فرمانروا آنانی است که به شکل مستقیم خودشان حکومت کرده اند و ریاست هاو ولایت های اسلامی  را اداره نموده اند مگر لقب خلیفه برایشان داده شده و نام های دیگری چون سلطانه , ملکه  ,حُرّه خاتون برایشان استعمال میگردید .کسانی مانند ترکان خاتون همسرایل ارسلان سلطان هندی رضیه ملکه مصروشام شجره الدُر وسلطانه هندی خدیجه دختر عمربن صلاح الدین بنگالی که هر کدام در برهه ای از تاریخ قدرت را در گوشه ای از سرزمین اسلامی بدست داشتند .

نتیجه:

*مرد وزن صفات شایسته قیادت و رهبری رادارند  دارند و در ین میدان  هر دو فعالیت کرده میتوانند.

*زنان بعضی صفات به خصوص رهبری رادارند مانند:نرمی  ,  مفاهمه  , اعتماد بر دیگران  , صلاحیت دهی  ,  مشاوره و درین نوع مواقف گماردن زن بهتر و موافقانه تر است .

*آن وظایف قیادتی که در ان استقلال  ,  تسلط ,  مرکزیت ,  قدرت  ,  حمله و تصامیم  دشوار ضرورت دارد باید  در اختیار  مردان قرار گیرد زیرا این گونه صفات در مردان قویتر است.

*باید سرشت  , نظم   وطبع  جامعه هم در نظر گرفته شود چراکه راز پیروزی در قیادت بدست جامعه است.
* ضرورت مهمترازهمه اینست که در حین قیادت زنان , احکام شرعی را به هیچ عنوانی زیر پا نکنند .

(۱) فیروزه کریمی  محصل سال سوم پوهنحٌی حقوق و علوم سیاسی، پوهنتون هرات
(۲) قیادت کلمه عربی است وقاید نیز از همین قیادت مشتق شده است در همین مفهوم در فارسی کلمه رهبر استفاده  زیاد دارد و کلمه رئیس معنی نزدیک به این مفهوم را داراست .

منبع: اصلاح انلاین