یا سخن دانسته گو، يا خاموش

امروزه زبان به یکی از راه های عمده گناه تبدیل شده است، و مردم با آن گناهان زیادی را انجام می دهند. احادیث فراوانی از رسول الله (صلی الله علیه وسلم) در ارتباط با خودداری از آفات زبان، نقل شده است، از جمله:

« مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْرًا أَوْ لِيَصْمُتْ» (متفق عليه)
«کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد ، سخن به خیر گوید یا خاموش بماند»
پر حرفی باعث می شود که انسان دچار اشتبهات زیاد شود. زبان از آفات زیادی برخوردار است.

آفات زبان

امام غزالی رحمه الله بیست مورد آن را بیان نموده است از جمله: دروغ، غیبت، سخن چینی، شهادت دادن به دروغ، قسم به ناحق خوردن، اسرار مردم را افشا کردن، سخن گفتن در مواردی که مقصود و منظوری در آن نباشد، استهزاء و مسخره کردن دیگران.

پرحرفی

وقتی که انسان زیاد سخن بگوید، در معرض خطا و لغزش و لطمه زدن به آبرو و ناموس دیگران و خوردن گوشت مردم به وسیله غیبت کردن درباره آنان قرار خواهد گرفت؛ بنابراین، سلامتی در گرو سکوت کردن است… و این بدان معنی نیست که لب فرو بسته و حرفی نگوید… خیر، بلکه منظور آن است که انسان جز به خیر و در مسیر رضای خداوند متعال لب به سخن نگشاید.
و در ارتباط با همین موضوع است که از قدیم گفته اند: اگر سخن گفتن نقره باشد، سکوت کردن طلا است. و همچنین گفته اند: تو مالک سخن و سخن برده توست ولی اگر سخن از دهان تو بیرون آید تو مملوک و برده آن خواهی شد؛ به این ترتیب انسان نباید پرحرف و یاوه گو باشد…
بیشتر مردمانی که پرحرف هستند، لغزش زیاد دارند، و بر سر زبان مردم می افتند؛ بنابراین، هر انسان مومنی باید مواظب دستورات خداوند باشد، و فقط از او بیم داشته باشد، و بداند که سخنانش چه نیک و چه بد جزو اعمال او به حساب می آید، زیرا که هر چه از دهان او خارج شود قلم الهی آن را نوشته و در لوح محفوظ ثبت خواهد شد.

چه نیک چه بد، مینوسند!

(وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ … إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ … مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ) (سوره ق آیه 18-16)
«و ما انسان را آفریده ایم و می دانیم که نفس او چه وسوسه ای به او می کند و ما از شاهرگش به او نزدیک تریم. آن گاه که دو (فرشته) دریافت کننده از راست و از چپ مراقب نشسته اند آدمی هیچ سخنی را به زبان نمی آورد مگر این که آن ها مراقب، آماده نزد او می باشند (گفتار و رفتار او را ضبط کند).»
بنابراین، هر کسی علم و آگاهی داشته باشد که همه اعمال او نوشته می شود، و به حساب و کتاب او رسیدگی می گردد، گفتارش را جز در موارد مقصود و منظور، به حداقل خواهد رساند، که چنین شیوه ای متظمن سلامتی او است.
بر انسان خردمند لازم است که سخن نیک گوید تا بهره مند شود، و از گفتار بد و ناپسند اجتناب ورزد تا سلامت بماند.

احمد جاويد صالحي