سوال:

باعرض سلام واحترام!
بنده دختر هستم لیسانس اقتصاد . میخواهم مطابق به رشته ام کار کنم تاکه مهارت وتخصص حاصل نمایم وخودتان میدانید که رفتن به سرکار، همکار شدن بامردهاست، آیا از لحاظ دینی ایجاب میکند که در محیطی که مرد باشد کار نمایم؟

جواب

چرا زن در بیرون از منزل کار نکند؟

این موضوع آیا برای زن مسلمان اجازه است که بیرون از منزل خود به کار بپردازد و در دفاتر دولتی، مؤسسات و مراکز تعلیمی وظیفه اجرا نماید؟ دیدگاه اسلام در این مورد چیست و چه شرایطی را وضع کرده است؟ زن مسلمان در کدام مواضع و زمینه ها می تواند کار نماید ؟ و از این دو: کار در منزل و کار در خارج ازآن، برای زن مسلمان بهتر است؟
در این نوشته به گونه مختصر روی این پرسش ها تماس می گیرم تا پهلوها و ابعاد قضیه کار زن در بیرون از منزل روشن گردد و خواهران عزیز با در نظرداشت آن برای خویش خط کاری تعیین نمایند.

زن در کجا کار نماید؟

خداوند زن و مرد را آفریده است و هرکدام را به پیمانه توان و با در نظرداشت استعداد و ظرفیت شان به اجرای کاری مکلف نموده است.

بنابرین، فطرت زن تقاضای کار و عمل در داخل خانه را می کند  و فطرت مرد خواستار کار کردن در بیرون از منزل است و هر کس که مخالف این نظریه است و خواستار عمل زن در بیرون از منزل است در واقع بر خلاف فطرت او حکم کرده است. زیرا امور خانواده با همگامی و همیاری مرد و زن پیش می رود و باید هر دو، در راستای پیشرفت امور زندگی خود با همدیگر کمک نمایند و کارها را تقسیم نمایند و با در نظرگرفتن قوای جسمانی هردو و خواسته های طبعی شان، مرد توان تر است که به امور بیرون از منزل بپردازد و زحمات پیدا کردن نفقه را متحمل شود و زن به کنترول و مدیریت داخل خانه و تربیت اولاد و تنظیم امور منزل بپردازد.

اگر به واقعیت به امور داخل خانه نظر صورت گیرد آن قدر تلاش  و زحمتی می خواهد که اگر زن به طور شاید و باید به آن توجه فرماید و به تنظیم و رسیدگی آن اقدام نماید، فرصت و چانسی دیگری ندارد که به کارهای بیرون از منزل بپردازد، به ویژه تربیت، نظارت و کنترول فرزندان، و زنی که به کار بیرون از منزل بپردازد هیچگاه نمی تواند واجبات داخل منزل خود را ادا نماید و به آن به گونه درست رسیدگی نماید.

کار زن بیرون از منزل:

آنچه که ذکر کردم حرمت کار زن در بیرون از منزل را ثابت نمی کند ولی کار زن بیرون از منزل دو گونه است:

اول- زمینه ها و مواردی وجود دارد که نیاز برده می شود که زن باید در آنجا کار نماید، چون تداوی مریضان زن، تعلیم و آموزش زنان و اطفال در مدارس ویژه آنان. حکومت مکلفیت دارد که زمینه را برای زنان مسلمان مساعد بسازد که علم بیاموزند و در این دو ساحه به کار بپردازند و نیازمندی های زنان مسلمان را رفع سازند تا ضرورتی به مردان نامحرم در این موارد احساس نشود.

دوم- زمینه های کار وجود که مردان می توانند که به آن رسیدگی نمایند و مشکل جامعه و مردم را رفع سازند و نیازی احساس نمی شود که زن به آن بپردازد، چون زراعت، صنعت، تجارت و… بازهم اگر ضرورت به زن در این موارد احساس شود به پیمانه توان و امکانات خود می توانند به آن کار اقدام نمایند، اما با درنظرداشت شروطی که بعداً به آن تماس می گیرم.

بهتراست که زنان مسلمان در موارد ذیل به کار بپردازند:

•  دعوت و فراخوانی زنان به کارهای خیر
• تدریس و تعلیم برای قشرزنان.
• تداوی و علاج مریضان زن و طفل.
• خدمات اجتماعی و اعمال خیریه تنها در میان زنان
• کارهای اداری صرف در محیط زنان.
غیراز این، آن کارهای که با اساسات دین اسلام در تضاد نباشد و مطابق فطرت زنانگی باشد و خلط با مردان نامحرم پیش نشود جایز است که زنان به آن بپردازند.

آثار و پیامدهای منفی کار زن در بیرون از منزل:

در کنار آنکه کار زن برخی منافع و فوایدی را بدنبال دارد و زن می تواند در کنار خانواده اش قدمی در راه برداشتن نیازهای فامیل خویش بردارد، ولی برخی آثار و پیامدهای ناگواری را نیز باخود دارد که به برخی آن اشاره می کنم:

• عدم رسیدگی به تربیت، نظارت و رفع نیازهای طفل، چون نخستین مدرسه و تربیتگاه آغوش گرم مادر است که رفتن مادر به بیرون از منزل و تنها گذاشتن طفل اثرات زیانباری بر روان و تربیت طفل می گذارد. طفل کسی نمی یابد که به آغوش گرم او پناه برد و نیازهای خود را بدو بازگو نماید، به ویژه آنگاه که طفل شیرنوش باشد و اگر این طفل را در محیط کار برد، در آنجا نیز درد سرآفرین برایش قرار می گیرد و اگر در کودکستان او را بگذارد و یا در خانه خدمتگار برایش بگیرد باهم از لحاظ عطوفت مادری و فرزندی کاستگی و خلا وجود میداشته باشد.

• گرفتار شدن زن به مشکلات و تکالیف فراتر  از توانش و دچارشدن به ضعف و عدم رسیدگی به کارهای روزه مره خانه و دفتر، چون زمانی که روز در بیرون ازمنزل مصروف کار باشد و خسته شده شب به خانه خود برگردد و متوجه امور منزل شود و گاهی توجه به مشکلات و نیازهای فرزندان خود شود و گهی هم به ادای اوامر و خواسته های شوهرش بپردازد  و فرمان او را تحقق بخشد، اینجاست که زن فرصتی برای رفع خستگی خود در نمی یابد و همه اوقاتش با تکلیف و سختی می گذرد که در فرجام زن را از تداوم کار باز میدارد و حتی منجر برای بروز و پیدایش مرض و بیماری برایش قرار می گیرد.

• مشکل دیگر عدم رسیدگی به خواسته های شوهر قرار می گیرد و سکون خانه و اطمئنان شوهر درهم می ریزد و گاهی مایه سردی شدن روابط زناشوهری قرارمی گیرد.

• کار زن بیرون از منزل منجر به آسیب پذیری جامعه می شود و باعث بیکاری مردان قرار می گیرد، چون آنگاه که از یک خانه هم مرد و هم زن مصروف کار شوند، زمینه اشتغال برای دیگر مردان را برهم می زند، بویژه در این شرایط که درواره های جلب قشر زن پیوسته در همه جا باز است و زودتر پذیرفته می شوند، اگر در موسسه باشد یا دفاتر دولتی و یا هم مراکز تعلیمی که  چانس استنخدام شدن مردان در این جاها به نسبت مردان کم است که این منجر به آن می شود که بیشتری از خانواده ها به سوی فقر و بدبختی گامزن می شوند.

• کار زن در بیرون از منزل، باعث اختلاط با مردان نا محرم قرار می گیرد و گاهی هم میان زن و مرد اجنی خلوت و تنهایی به وجود می آید که چنین اختلاط و خلوت شرعاً حرام و ناجایز است و باعث شیوع مفاسد اخلاقی قرار می گیرد. شما شاید در دفاتر دولتی و موسسات و حتی مراکز تعلیمی دیده باشید که چگونه فضای اختلاط، خلوت، مزاح و صحبت های دوستانه میان زنان و مردان نامحرم حاکم است که بسا اوقات این امر، وسیله گسستن مرزهای اخلاقی قرار می گیرد.

 ضوابط و شرایط کار زن در بیرون از منزل از دیدگاه اسلام:

اسلام برای زن در کار کردن خارج از منزل شرایط  وقیودی را وضع کرده است که اگر زن مسلمان خواسته باشد که کار نماید باید این شرایط و ضوابط شرعی را مدنظر داشته  و بدان پابند باشد:

1- زن به کاری که می پردازد با فطرت زنانگی و طبیعت نازک و ضعیفش سازگاری و مطابقت داشته باشد، همانند تربیت و تعلیم اطفال، تدریس و تعلیم برای قشر زنان،  تداوی و طبابت زنان و اطفال و…

2- به کاری مصروف شود که وسیله برای اختلاط با مردان نامحرم و منجر به خلوت او با آنها قرار نگیرد.

3- زن به پیمانه یی از کار بپردازد که باعث برای معطل شدن و ابطال کار او در منزل و تربیت اطفالش نشود و کاری که همه وقت او را مصروف بسازد، تأثیر منفی در خانواده اش به جا می گذارد.

4- خروج زن از منزل جهت پرداختن به کار باید به رضا و اجازه ولی او باشد، چون شوهر، اگر زن شوهردارباشد واگر مجرد و غیرمتأهل باشد از والدین خود اجازه بگیرد.

5- در حین خروج از منزل و در محیط کار باید از آنچه که اسلام برای زن در آن هنگام و مواضع حرام قرار داده است اجتناب بورزد و مرتکب کار حرام نشود، مانند رعایت حجاب و لباس اسلامی و گریز از اختلاط و خلوت با مردان نامحرم.

6- باید این زن خود را به تقوا و ترس از خدا آراسته نماید و از حرکات، اعمال و رفتاری که فتنه انگیز و فساد آفرین باشد بپرهیزد تا خود در امان قرار گیرد و دیگران از فتنه این زن نیز مصؤون باشند و وسیله برای زایش فساد و برانگیختن فتنه قرار نگیرد.

اینها برخی از شرایط کار زن در بیرون از منزل است اما بهتر این است که زن باید بیشتر در خانه باشد و به امور منزل رسیدگی نماید و توجه عظیم به تربیت اولاد خود داشته باشد، چون زمینه معیشت و تأمین نفقه او را شوهر، پدر و برادرانش فراهم می سازد.

و بسیار کم خانواده های باشد که نیازشدید داشته باشند که زن برود بیرون از منزل کار نماید.
اگر با درنظرداشت شرایط و ضوابط شرعی که قبلاً ذکر کردیم وضعیت و حالات زنان کارمند افغانستان ارزیابی و بازنگری شود99% برخلاف این شرایط است و قیود مذکور می باشد و این شرایط رعایت نمی گردد، با درنظرگرفتن این حقیقت، می شود حکم کرد که کار زن با همین وضعیت موجود در جامعه افغانی ناجایزاست، زیرا:

– اختلاط با مردان نامحرم
– خلوت با مرد نامحرم
– بی حجابی
– بدحجابی
– لباس غیراسلامی
– آرایش غلیط چهره
– فضای مزاح و روابط دوستانه
– ضعف تدین زنان و مردان
– و…
در همان حد نهایش قرار دارد که اطین امر بدوراز پیداش فساد و فتنه اخلاقی نیست.

ولی اگر شرایط کار و همان زمینه های کاری ویژه زنان که ذکرشد در نظرگرفته شود کار برای زن مسلمان جایز می باشد.

منبع:
1- المرأة تعلیمها و عملها فی الشریعة الاسلامیة
2- عمل المرأة فی المیزان
3- المرأة المسلمة المعاصرة
4- الاسلام و قضایا المرأة المعاصرة
5- المرأة المسلمة