نیروی ایمان در وجود انسان
روزی شاگردی برای استادش گفت : میخواهم از بزرگترین نیروی که از آغاز تاریخ، انسان به آن آشناه شده با خبرم سازی شکی ندارم که تو هم همانند من معتقدی که این نیرو جز موشک و بمب اتم چیز دیگری بوده نمی تواند.
نویسنده: دکتور یوسف قرضاوی
برگردان: عببدالملک فاضلی
استاد: یک لحظه برایم فرصت ده ای جوان از من سوال می کنی و خودت به ارائه ی جواب می پردازی!
شاگرد: معذرت می خواهم استاد، حال می خواهم از شما بشنوم.
استاد: بگذار از تو سوالی داشته باشم کدام یک از این دو توانش بزرگتر است بمب اتم یا موشک یا کسی که این دو را ساخته است.
شاگرد: بدون شک که سازنده موشک و بمب اتم از هر دو توانش بیشتر بوده است.
استاد: پس تو با من موافقی که نیرو و توان انسان فوق هر نیروی مادی روی زمین است.
شاگرد: بلی استاد این انسان است که ماده را در اختیار دارد و به هر شکلی که خواسته باشد از آن بهره می گیرد.
استاد: آیا می دانی که در وجود انسان قوه ی است که وی را رهنمایی کرده و به جلو انگیزه می دهد و او را تشویق می کند تا در عمل خود کوشا باشد.
شاگرد: با عجله گفت: بدون شک این بزرگترین نیروی است که انسان در زمین بدان آشنا شده این نیرو چیست و حقیقت آن چگونه است با این سخنت مرا امیدوار ساختی.
استاد: بدون شک فرزندم این همانا قوت ایمان است.
شاگرد: ایمان به چی؟ زیرا امروزه مردم کلمه ی ایمان را به هر مبدأ استعمال می کنند.
استاد: انکار نمی کنم که ایمان به هر چیزی صاحبش را قوت و صلابت می بخشد. چنانچه این موضوع در کشمکش های که در بین افراد و گروهها صورت می گیرد، ظاهر است، فردی که عقیده و باورش بر یک چیز باشد به کسی که دارای باور و عقیده نیست پیروز می شود. جماعتی که باورمند به عقیده ی باشد و برای تحقق آن پا فشاری کند ( هر چند اعتقادش مفهوم اساسی نداشده باشد ) نهایتا بر جماعتی که خالی و تهی از ایمان باشد پیروز می شود.
اما ایمانی که من از آن سخن می گویم ایمان به خدای است که بخشنده ی حیات است خالق هستی و انسان است.
ایمان به زندگی جاوید و روز آخرت آن روزی که پاداش هر نفس بدون کم وکاست برایش داده خواهد شد.
ایمان به عالمی که وسیع است و در آن بلاء و حوادث ناگواری نیست و مملو از لشکریان خدا و ملائک مقرب است.
ایمان به وحی الهی که مظهر هدایت خالق برای خلق است ورابطه ایست که زمین را به آسمان وصل می کند.
ایمان به انسان های نمونه و عالی در صفات انسانی؛ پیامبرانی که وحی الهی به قلب شان نازل شده و ماموریت شان این است تا مردم را به دستور خداوند از ظلمات بیرون کشیده و به روشنایی سوق دهند.
ایمان به اینکه حرکت کائنات و حوادثی که بر آن رو نما می شود به خودی خود بوجود نیامده بلکه از خود نظم و قانونی دارد که بزرگ و کوچک آن از جانب خداوند نوشته شده است.
ایمان به ا ینکه خداوند انسان را گرامی شمرده و وی را خلیفه اش در زمین قرار داده و از وی خواسته است تا در آن آبادی کند او را در دار دنیا با تکالیف مورد آزمایش قرار داده تا وی را سخت کوش به بار آورده و وی را آماده ی دخول به بهشت جاودان بگرداند.
فرزندم ایمانی که ما خواستارش هستیم و در پی تحقق آن سعی و تلاش می نماییم همان ایمانی است که پیامبران بدان دعوت می کردند و در راستای تحقق آن راست گویان، شهدا و صالحین سعی و تلاش زیادی نمودند.
استاد به سخنانش ادامه می داد و شاگرد با علاقه و احساس خاصی غرق در شنیدن سخنان استاد بود: فرزندم ایمان است که انسان را جهت می دهد ضعیف را از سقوط حفظ می کند قوی را از گردنگشی نگهمیدارد و چیره دست را از طغیان باز می دارد شکست خورده را از هلاکت و نومیدی مانع می شود.
شاگرد جوان گفت: استاد شما قبلا اشاره نمودید که در وجود انسان نیروه های دیگری نیز هست که سرکش و طغیانگر است و شما از آن به نیروی غریزه ها تعبیر نمودید مانند حب جاودانه زیستن، کشش های جنسی، خشم، جنگ …
استاد: بلی فرزندم سخنانم به یادم هست وانکار نمی کنم که غرایز موجوده در انسان دارای قوت و سطوت می باشد اما این قوه ها در جوار ایمان چیره گی خود را از دست داده و فرمانبردار و مطیع قوه ی ایمان می شوند، در این هنگام است که ایمان، سرور، پیروی شده و دستور دهنده قرار می گیرد و غرایز نامبرده شده خادم، و گوش به فرمان وی در خواهند امد. اگر می خواهی برایت مثالی از تاریخ داشته باشم.
شاگرد: حتما چون از شما شنیدم که با مثال گفتار واضح می شود.
استاد: فرزند عزیزم آیا از سرگذشت حضرت یوسف با خبر هستی؟ یقین دارم که قصه اش را در سوره ی یوسف در قرآن کریم خوانده ای او جوانی بود که غرایزش را پیرو ایمانش نمود و خداوند یادش جاودانه ساخت و قصه اش را ثبت تاریخ نمود تا اینکه چراغ هدایتی برای دیگران باشد.
یوسف جوانی بود در عنفوان جوانی، و روز های آغازین جوانی را پشت سر می گذاشت و از جوانی، نشاط و زیبایی خاصی بر خوردار بود.
تقدیر بر این رفته بود که در خانه ی زن عزیز مصر مورد آزمایش پروردگار قرار گیرد. جوانی و زیبایی اش زن عزیز را به فتنه انداخت آرام آرام به فریفتن وی دست به کار شد در ها را بست و برایش گفت بیا جلو.
فرزندم: بدون شک که فتنه ی که بر حضرت یوسف واقع شد از فته های نبود که برای شخص ساعتی رخ دهد و سپس بر طرف شود بلکه فتنه ی بود که صبح و شام همراهش بود.
فتنه ی زنی نبود که تن فروشی کرده و شب و روز در پی خواهشات خود باشد بلکه فتنه زنی بود که صاحب منصب و جمال قدرت میباشد. مولای خانه و زن عزیز مصر است و حضرت یوسف غلامی است که باپول ناچیز و اندک خریداری شده خانه و فامیلی ندارد بلکه خادم خانه آن زن است و کارش این است که به فرمان صاحب خانه گردن گذارد. … حضرت یوسف در برابر این فریب ها و فتنه ها چه کرد؟
شاگرد: به خدا قسم که این فتنه، موقف سخت و امتحان هولناکی برای ایمان یوسف است
استاد: بلی امتحان سختی بود اما با نجات یوسف به پایان رسید غریزه جنسی حضرت یوسف را به فتنه فرا می خواند و جانب مقابل نیز قصد حضرت یوسف را نمود اما صدای ایمان با قوت تمام از ضمیر آن صدا بر آورده و او را با این کلمات از این فتنه نگهداشت: ( معاذ الله إنه ربي أحسن مثواي إنه لا يفلح الظالمون ) (يوسف: 23)
«پناه بر خدا ! او كه خداي من است، مرا گرامي داشته است ( چگونه ممكن است دامن عصمت به گناه بيالايم و به خود ستم نمايم ؟ ! ) بي‌گمان ستمكاران رستگار نمي‌گردند«
بار دیگر آن زن با مکر و حیله کوشش نمود تا وی را در برابر دیگر زنان رام خواسته های آلوده به گناه خویش گرداند و گفت: ( ولقد راودته عن نفسه فاستعصم ولئن لم يفعل ما آمره ليسجنن وليكوناً من الصاغرين ) (يوسف: 32)
«من او را به خويشتن خوانده‌ام ولي او خويشتنداري و پاكدامني كرده است . اگر آنچه بدو دستور مي‌دهم انجام ندهد ، بي‌گمان زنداني و تحقير مي‌گردد«
حضرت یوسف در بین دو محنت و سختی قرار گرفت که آیا دینش را زیر پا کرده و خود را در فحشا و گناه آلوده سازد یا مصیبت را در دنیایش قبول کرده و آزادی اش را از دست دهد و خوار زبون وارد زندان شود.
شاگرد با بی قراری پرسید حضرت یوسف کدام مصیبت را قبول کرد؟
استاد: همانا منطق ایمان او را هدایت نمود تا مصیبت را در دنیا قبول کرده و دینش را حفظ کند و از خدایش خواست: رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدْعُونَنِي إِلَيْهِ وَإِلاَّ تَصْرِفْ عَنِّي كَيْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَيْهِنَّ وَأَكُن مِّنَ الْجَاهِلِينَ ) (يوسف: 33)
«گفت : پروردگارا ! زندان براي من خوشايندتر از آن چيزي است كه مرا بدان فرا مي‌خوانند ، و اگر نيرنگ ايشان را از من باز نداري ، بدانان مي‌گرايم و از زمره نادان مي‌گردم«
شاگرد: بعد از این چه اتفاقی برای یوسف افتاد؟
استاد: خداوند دعایش را قبول کرد مکر و حیله ی زنان را از وی دور ساخت و دینش را که بر حفظ آن حریص بود برایش حفظ نمود اما دنیایش سالم نماند
بر او ظلم کرده سالیان درازی زندانیش ساختند اما تاریکی زندان نور قلبش را خاموش کرده نتوانست و همیشه به یادش بود که او مومنی است صاحب رسالت …
در زندان فرصت را غنیمت شمرده و زندانیان را از خرافات و بت پرستی به توحید خدا فرا می خواند هر زمانی که فرصتی برایش فراهم می شد به تبلیغ دیگران می پرداخت چنانچه هنگامی که دو جوان که از وی خواستار تفسیر خوابشان گردیدند
او از آنچه خداوند برایش تعلیم داده بود ایشان را خبر داده و سپس گفت: ( ذَلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّي إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لاَّ يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَهُم بِالآخِرَةِ هُمْ كَافِرُونَ وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَآئِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا أَن نُّشْرِكَ بِاللّهِ مِن شَيْءٍ ذَلِكَ مِن فَضْلِ اللّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَشْكُرُونَ يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِهِ إِلاَّ أَسْمَاء سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآؤُكُم مَّا أَنزَلَ اللّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ) (يوسف: 37، 38، 39، 40)
«اين ( تعبير رؤيا) كه به شما مي‌گويم از چيزهائي است كه پروردگارم به من آموخته است چرا كه من از كيش گروهي دست كشيده‌ام كه به خدا نمي‌گروند و به روز بازپسين ايمان ندارند.
و من از آئين پدران ( و نياكان ) خود ابراهيم و اسحاق و يعقوب پيروي كرده‌ام ما ( انبياء ) را نسزد كه چيزي را انباز خدا كنيم . اين لطف خدا است در حق ما و در حق همه مردمان وليكن بيشتر مردمان سپاسگزاري نمي‌كنند.
اي دوستان زنداني من ! آيا خدايان پراكنده ( و گوناگوني كه انسان بايد پيرو هر يك از آنها شود ) بهترند يا خداي يگانه چيره.
اين معبودهائي كه غير از خدا مي‌پرستيد ، چيزي جز اسمهائي نيست كه شما و پدرانتان آنها را خدا ناميده‌ايد . خداوند حجّت و برهاني براي آنها نازل نكرده است فرمانروائي از آن خدا است و بس . خدا دستور داده است كه جز او را نپرستيد . اين است دين راست و ثابتي ولي بيشتر مردم نمي‌دانند«
شاگرد: بلاخره عاقبت زندانی شدن این جوان مومن چه شد؟
استاد: فرزند عزیزم همانا همیشه عاقبت از اهل ایمان و تقوا است و این سنت خدا در روی زمین بوده و تغییر و تبدیلی در آن نیست.
همانطوری که جاهل نیاز به عالم دارد و مریض نیاز به داکتر و ناخدای کشتی نیاز به ستاره رهنما مردم نیز محتاج وی شدند
ناچار خوار و زبون نزد وی رفتند و زنجیر ها را از دست و پایش باز کردند اما او از زندان بیرون نشد تا این که بی گناهی و برائتش ثابت شود …. بلاخره از زندان بیرون شد در حالی همه به پاکدامنی، بی گناهی و سر فرازی اش شهادت دادند: ( وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مِكِينٌ أَمِينٌ قَالَ اجْعَلْنِي عَلَى خَزَآئِنِ الأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ وَكَذَلِكَ مَكَّنِّا لِيُوسُفَ فِي الأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَن نَّشَاء وَلاَ نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ) (يوسف: 54، 55، 56
«هنگامي كه پاكي يوسف در پيش شاه مسلّم گرديد ) شاه گفت : او را به نزد من بياوريد تا وي را خاصّ خود كنم . وقتي كه با او صحبت نمود گفت : از امروز تو در پيش ما بزرگوار و مورد اطمينان و اعتمادي .
يوسف گفت : مرا سرپرست اموال و محصولات زمين كن ، چرا كه من بسيار حافظ و نگهدار بس آگاه مي‌باشم .
( شاه پيشنهاد يوسف را پذيرفت و او وزير اقتصاد و دارائي شد ) و بدين منوال يوسف را در سرزمين نعمت و قدرت داديم . در آنجا هركجا كه مي‌خواست منزل مي‌گزيد ما نعمت خود را به هركس كه بخواهيم مي‌بخشيم و پاداش نيكوكاران را ضائع نمي‌گردانيم»
بلی! شخصی که دیروز در زندان مصر بود امروز عزیز مصر شد و متصرف امور مالی و خزانه داری مردم گردید و زمانی که گرسنگی و قحطی مصر، و مناطق همجوارش را آسیب پذیر نموده بود او برای رفاه مردم تلاش می نمود.
و این یک امتحان دیگری بود که متوجه ایمان حضرت یوسف می شد زیرا انسان در هنگام نعمت و مصیبت مورد آزمایش خداوند است.
شاگرد: چگونه انسان در اوج نعمت مورد امتحان قرار می گیرد در حالی که امتحان معنایش در بلا گرفتار آمدن است.
استاد: آیا این فرموده ی خداوند را نشنیده ای که می فرماید: ( ونبلوكم بالشر والخير فتنة ) (الأنبياء: 35)
«ما شما را با سود و زيان و بديها و خوبيها كاملاً مي‌آزمائيم»
بعضی از مردم در هنگام سختی و محنت می توانند نفس شان را به کنترول داشته باشند و صبر پیشه کنند اما هنگامی که در زندگی در اوج نعمت قرار می گیرند غرور و تکبر سرتاسر شان را فرا می گیرد اما یوسف هنگامی که عزیز مصر شد از یوسفی که در کنج زندان سالیان درازی را سپری کرد فرقی نداشت.
او مالک دنیا بود و دنیا مالک وی نبود، بر گنجینه های مصر تسلط داشت اما آن گنجینه ها بر قبلش جای نداشت هنگامی که پیش رویش غذای نهاده می شد چند لقمه ی بر می داشت که قامتش را راست نگهدارد هنگامی که از وی در این باره پرسان شد گفت: می ترسم اگر سیر بخورم درد گرسنگی که فقراء آن را حمل می کنند فراموش کنم.
بار دیگر ایمان یوسف هنگامی ظهور می کند بر برادرانش تسلط حاصل می کند آنها بودند که می خواستند وی را بکشند و خویشتن را به پدر نزدیک گردانند بلاخره او را به ژرفای چاه انداختند سپس به بهای اندک او را فروختند و غلامی ذلت را نصیب وی کردند.
برادرانش از فلسطین به مصر آمدند و خواهان کمک و توشه از وی شدند حضرت یوسف قادر بود تا از ایشان انتقام گیرد اما ایشان را عفو کرده و بخشید و گفت: ( لاَ تَثْرَيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللّهُ لَكُمْ وَهُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ ) (يوسف: 92)
«امروز هيچ گونه سرزنش و توبيخي نسبت به شما در ميان نيست خداوند شما را مي‌بخشايد ، چرا كه او مهربانترين مهربانان است«
بعد از اینکه سالیان درازی امر وزارت را عهده دار بود چشمش به دیدن پدر و مادر و برادرانش روشن شد نفس وی مشتاق چیزی شد که از وزارت و پادشاهی عزیز تر و پایدار تر است : بهشت خدا و سعادت ملاقات با خداوند در سرای جاوید
سپس متوجه خداوند گردیده و اینگونه دعا کرد: ( رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنُيَا وَالآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِماً وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ ) (يوسف: 101)
«پروردگارا ! ( سپاسگزارم كه بخش بزرگي ) از حكومت به من داده‌اي و مرا از تعبير خوابها آگاه ساخته‌اي . اي آفريدگار آسمانها و زمين ! تو سرپرست من در دنيا و آخرت هستي . مرا مسلمان بميران و به صالحان ملحق گردان«
فرزندم این یک نمونه از نمونه های ایمان قوی است این مثال الگوی برای جوانان، عبرتی برای صاحبان عقل، حجتی بر منکرین و مایه ی هدایت و رحمت برای اهل ایمان است.
