نياز به شناخت پيامبر(ص)
حضرت محمد صلى الله عليه وسلم، واپسين پيامبر به سوى بشريت، در روزگاران زندگى‌شان بزرگترين و شگفت انگيزترين تحولات بى بديل را در تمام ابعاد زندگى و جامعه انسانى به وجود آوردند و در واقع با زحمات و تلاش هاى گسترده وبا تحمل گذر وعبور از سنگلاخ ها و خارستانها، براى انسان و جامعه انسانى روحى نو دميدند و چمنزار پژمرده افكار و انديشه ها، باورها و پندارها، رفتار و كردار انسان را طراوت و شادابى ويژه يى بخشيدند و زمام گسيخته او را با بخيه زدنش به مسير انسانى برگشتاندند. امروز كه چهارده قرن از زندگى پرميمنت و افتخارآفرين شان مى گذرد، راه ورسم شان، به همانگونه اثرات نكويش را دارد و همواره نقش سازنده و پويا را درحيات بشريت بازى مى كند، اين در صورتى است كه انسان و جامعه انسانى، معرفت و شناخت بنيادى و دقيق از زندگى شان داشته و نگاه ژرف و نگرش حقيقت جو به كارنامه ها و برنامه هاى ايشان بيندازند؛ اينك در اين مقال به سراغ اين موضوع ميرويم كه چرا ما نيازمند شناخت و معرفت رسول خدا هستيم؟ تا با درك ضرورت و نيازمندى به شناخت ايشان، به بازشناختى از زندگى آن حضرت صلى الله عليه وسلم رو آوريم و به خوانش سيرت ايشان بپردازيم، چون اگر دين تنها عبارت از اعتراف به خدا مى بود، بحثى وحرفى درزمينه معرفت رسول الله صلى الله عليه وسلم به ميان نمى آمد، ولى اگر اعتراف و تصديق و ايمان به نبوت جزوى مهم از دين باشد (طوريكه هست) اين بحث پيش مى آيد كه شخصيتِ حاملِ وحى و سفيرالهى در روى زمين بود، چگونه بود و داراى چه اخلاق و انديشه يى بود و شناخت آن به چه پيمانه به ايمان بستگى دارد؟ بدين منظور روى شناخت و معرفت رسول الله قدرى مكث مى كنيم.
1_ شناخت رسول الله صلى الله عليه وسلم وسيله شناخت و فهم قراّن كريم است:
وقتى كه آيه ” و انك لعلى خلق عظيم” نازل شد از حضرت بى بى عايشه رضى الله عنها پرسيده شد كه خلق عظيم رسول الله چيست؟ ايشان فرمودند: خلق آن حضرت صلى الله عليه وسلم خود قرآن است. يعنى شخص رسول اكرم صلى الله عليه وسلم نمونه يى عملى از آن اعمال و اخلاقى است كه قرآن به مردم تعليم داده است.
و تا زمانى كه به زندگى پيغمبر خدا، حوادث و مشكلات، برخورد هاى اجتماعى و ميتودها و سبك هاى مردم دارى، سرگذشت و صحنه هاى مختلف فراخوانى و مبارزاتى ايشان فهم و شناخت درست حاصل نگردد، نمى توان آنگونه كه مى شايد به حقيقت قرآن پى برد؛ زيرا بسا آيات پيوند ناگسستنى به ذكر سيرت پيغمبرخدا دارد، اگر بدان تماس گرفته نشود، به حقيقت فهم آيات حاصل نمى شود و پرده ابهام از آن برداشته نمى شود.
اگر شأن نزول آيه ” و اذ غدوت من اهلك تبوأ المؤمنين مقاعد للقتال” تذكر داده نشود و اين صحنه زندگى پيغمبرخدا شرح داده نشود، نمى توان به مطلب واقعى آيت پى برد وبه همين ترتيب ده ها آياتى ديگرى است كه فهم و شرح آن وابسته به شناخت دقيق از رسول الله است.
1_ شناخت رسول الله صلى الله عليه وسلم وسيله شناخت و فهم قراّن كريم است:
وقتى كه آيه ” و انك لعلى خلق عظيم” نازل شد از حضرت بى بى عايشه رضى الله عنها پرسيده شد كه خلق عظيم رسول الله چيست؟ ايشان فرمودند: خلق آن حضرت صلى الله عليه وسلم خود قرآن است. يعنى شخص رسول اكرم صلى الله عليه وسلم نمونه يى عملى از آن اعمال و اخلاقى است كه قرآن به مردم تعليم داده است.
و تا زمانى كه به زندگى پيغمبر خدا، حوادث و مشكلات، برخورد هاى اجتماعى و ميتودها و سبك هاى مردم دارى، سرگذشت و صحنه هاى مختلف فراخوانى و مبارزاتى ايشان فهم و شناخت درست حاصل نگردد، نمى توان آنگونه كه مى شايد به حقيقت قرآن پى برد؛ زيرا بسا آيات پيوند ناگسستنى به ذكر سيرت پيغمبرخدا دارد، اگر بدان تماس گرفته نشود، به حقيقت فهم آيات حاصل نمى شود و پرده ابهام از آن برداشته نمى شود.
اگر شأن نزول آيه ” و اذ غدوت من اهلك تبوأ المؤمنين مقاعد للقتال” تذكر داده نشود و اين صحنه زندگى پيغمبرخدا شرح داده نشود، نمى توان به مطلب واقعى آيت پى برد وبه همين ترتيب ده ها آياتى ديگرى است كه فهم و شرح آن وابسته به شناخت دقيق از رسول الله است.
2_ انسان در رسيدن به كمال نيازمند الگو و نمونه بوده و رسول الله الگو و نمونه كامل است:
الگوگيرى و الگوپذيراى از ديگران به عنوان يك اصل مهم و اساسى در راه رسيدن به تكامل و اهداف والا و عالى در طول تاريخ حيات اجتماعى انسان ها وجود داشته است، الگوگيرى در اديان توحيدى ، از شخصيت هاى بزرگ الهى و پرچمداران فضيلت و هدايت، يكى از بهترين راه هاى رسيدن به حقيقت و پيمودن قله هاى كمال و معنويت معرفى شده است؛ بدون ترديد انسانهاى مؤمن در پرتو الگوگيرى از پيام آوران الهى كه خود آيينه تمام نماى حقيقت و ازمناديان فضيلت در جامعه مى باشند سعادت و خوشبختى را تأمين كرده، خوشنودى خالق يكتا را فراهم خواهند ساخت. بنابراين، ساختن خود، اصلاح ديگران، فراخواني، و چگونه زيستن، وبا مردم و اجتماع چگونه برخورد كردن ، در برابر كوه پايه هاى مشكلات و دشوارها چه بايد كردن و… منوط و مربوط به وجود نمونه و الگواست تا خود را بدان گونه آماده و آراسته نماييم؛ نمونه كامل انسانيت بى ترديد پيغمبر خداست و ايشان بهترين اسوه و الگوى براى بشريت است. خداوند مى فرمايد: ولكم فى رسول الله اسوه حسنه. يعنى وجود رسول الله براى شما بهترين نمونه است. اسلوب و شيوه دعوت ايشان براى دعوتگران و مصلحان الگوست. برخورد شان با زيردستان شان، براى زمامداران و حاكمان و اربابان قدرت و منصب الگو و نمونه است. زندگى فاميلى شان براى خانواده ها نمونه است. روابط و برخورد شان در سطح بين المللى براى حكومت مداران سرمشق است و روى هم رفته، اخلاق و اعمال شان براى تمام بشريت الگو و سرمشق زندگى است. و قدوه و نمونه والا براى رهبر، پدر، شوهر، دوست، آموزگار، سياستمدارو زمامداراست، زيرا، سيرت شان عاطفه يك شوهر غم خور را با خانواده اش و عاطفه پدر را به فرزندانش به نمايش مى گذارد، سيرت شان از زندگى آموزگار و مربى و مرشدى حرف مى زند كه براى تربيت نمونه كامل است. سيرت شان از رزمنده شجاع، رهبر پيروز و سياستمدار كامياب، همسايه امانت دار و پيمان دار راستينى حرف مى زند كه درستى در همه كارهايش مشهود و ملموس است.
الگوگيرى و الگوپذيراى از ديگران به عنوان يك اصل مهم و اساسى در راه رسيدن به تكامل و اهداف والا و عالى در طول تاريخ حيات اجتماعى انسان ها وجود داشته است، الگوگيرى در اديان توحيدى ، از شخصيت هاى بزرگ الهى و پرچمداران فضيلت و هدايت، يكى از بهترين راه هاى رسيدن به حقيقت و پيمودن قله هاى كمال و معنويت معرفى شده است؛ بدون ترديد انسانهاى مؤمن در پرتو الگوگيرى از پيام آوران الهى كه خود آيينه تمام نماى حقيقت و ازمناديان فضيلت در جامعه مى باشند سعادت و خوشبختى را تأمين كرده، خوشنودى خالق يكتا را فراهم خواهند ساخت. بنابراين، ساختن خود، اصلاح ديگران، فراخواني، و چگونه زيستن، وبا مردم و اجتماع چگونه برخورد كردن ، در برابر كوه پايه هاى مشكلات و دشوارها چه بايد كردن و… منوط و مربوط به وجود نمونه و الگواست تا خود را بدان گونه آماده و آراسته نماييم؛ نمونه كامل انسانيت بى ترديد پيغمبر خداست و ايشان بهترين اسوه و الگوى براى بشريت است. خداوند مى فرمايد: ولكم فى رسول الله اسوه حسنه. يعنى وجود رسول الله براى شما بهترين نمونه است. اسلوب و شيوه دعوت ايشان براى دعوتگران و مصلحان الگوست. برخورد شان با زيردستان شان، براى زمامداران و حاكمان و اربابان قدرت و منصب الگو و نمونه است. زندگى فاميلى شان براى خانواده ها نمونه است. روابط و برخورد شان در سطح بين المللى براى حكومت مداران سرمشق است و روى هم رفته، اخلاق و اعمال شان براى تمام بشريت الگو و سرمشق زندگى است. و قدوه و نمونه والا براى رهبر، پدر، شوهر، دوست، آموزگار، سياستمدارو زمامداراست، زيرا، سيرت شان عاطفه يك شوهر غم خور را با خانواده اش و عاطفه پدر را به فرزندانش به نمايش مى گذارد، سيرت شان از زندگى آموزگار و مربى و مرشدى حرف مى زند كه براى تربيت نمونه كامل است. سيرت شان از رزمنده شجاع، رهبر پيروز و سياستمدار كامياب، همسايه امانت دار و پيمان دار راستينى حرف مى زند كه درستى در همه كارهايش مشهود و ملموس است.
بنابر اين، ما در بدست آوردن برگه سعادت و پاى گذاشتن به قله فرازمند پيروزى در زواياى گوناگون زندگى نيازمند الگويى مانند ذات پرميمنت هستيم و ايشان در واقع براى ما چراغى تابناك فراراه حيات فردى و جمعى ماست
3_ محبت با رسول الله صلى الله عليه وسلم جزء ايمان بوده، و محبت از شناخت پديد مى اّيد:
رسول الله صلى الله عليه وسلم مى فرمايد: لايؤمن احدكم حتى اكون احب اليه من ولده و والده و الناس اجمعين.
يعنى هيچ كدام تان ايمان ندارد تا آن گاه كه من نزد او محبوب تر و دوست داشتنى تر از فرزند، پدر و همه مردم باشم.
زمانى حضرت عمر رضى الله عنه اين حديث را شنيد فرمود: اى رسول خدا! تو نزدم از همه كس دوست داشتنى تر هستى جز خودم. رسول الله فرمودند: لايؤمن احدكم حتى اكون احب اليه من نفسه. فقال عمر رضى الله عنه والذى انزل عليك الكتاب لانت احب الى من نفسى فاجابه الرسول قائلا: الان يا عمر. اى بلغت حقيقه الايمان.
يعنى هيچ كدام تان ايمان نداريد تا آن كه من به نسبت از خودش محبوب تر باشم. حضرت عمررضى الله عنه فرمودند: سوگند به ذاتى كه قرآن را بر تو نازل كرده است كه تو از خودم در نزدم محبوب تر و دوست داشتنى تر هستي. رسول خدا فرمودند: اكنون اى عمر به حقيقت ايمان رسيدي.
رسول الله صلى الله عليه وسلم مى فرمايد: لايؤمن احدكم حتى اكون احب اليه من ولده و والده و الناس اجمعين.
يعنى هيچ كدام تان ايمان ندارد تا آن گاه كه من نزد او محبوب تر و دوست داشتنى تر از فرزند، پدر و همه مردم باشم.
زمانى حضرت عمر رضى الله عنه اين حديث را شنيد فرمود: اى رسول خدا! تو نزدم از همه كس دوست داشتنى تر هستى جز خودم. رسول الله فرمودند: لايؤمن احدكم حتى اكون احب اليه من نفسه. فقال عمر رضى الله عنه والذى انزل عليك الكتاب لانت احب الى من نفسى فاجابه الرسول قائلا: الان يا عمر. اى بلغت حقيقه الايمان.
يعنى هيچ كدام تان ايمان نداريد تا آن كه من به نسبت از خودش محبوب تر باشم. حضرت عمررضى الله عنه فرمودند: سوگند به ذاتى كه قرآن را بر تو نازل كرده است كه تو از خودم در نزدم محبوب تر و دوست داشتنى تر هستي. رسول خدا فرمودند: اكنون اى عمر به حقيقت ايمان رسيدي.
از آن چه گفت شد، پديدار شد كه محبت رسول الله وسيله مؤمن شدن هست و محبت آنگاه در دلها به شكل راستينش راه مى يابد و نهادينه مى شود كه از شناخت درست برخاسته باشد، به خاطر زايش و افزايش محبت نيازمند شناخت ايشان هستيم و تا معرفت نباشد محبت بگونه شايد وبايدش بدست نمى آيد.
4_ اطاعت و پيروى رسول الله ركن اساسى ايمان بوده و منوط به شناخت است:
خداوند متعال ما را مكلف به اطاعت و فرمان برى از رسول الله نموده است، چنان كه مى فرمايد: يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعواالرسول و لاتبطلوا اعمالكم.
ترجمه: اى مومنان از خدا و رسولش اطاعت نماييد و اعمال خويش را نابود نسازيد.
خداوند درقرآن عظيم اطاعت از رسول خود را در حقيقت اطاعت ازخود معرفى كرده است، طوريكه مى فرمايد: من يطع الرسول فقد اطاع الله. يعنى آنكه از رسول خدا اطاعت نمايد درحقيقت اطاعت و فرمان بردارى از خدا كرده است. و در آيه ديگر سركشى و سربازدن از رسول را موجب تعذيب به عذاب هميشگى دوزخ خوانده است: و من يعص الله و رسوله فان له نار جنهم خالدين فيها ابدا. يعنى كسى كه از خدا و رسولش سركشى ورزد پس بدرستى در آتش دوزخ جاودانه و هميشگى مى باشد.
انسان زمانى درست مى تواند كه از رسول خدا اطاعت و پيروى كند و سنت ايشان را در صحنه عمل پياده سازد و رفتار و كردارشان را سرمشق و مشعل زندگى خود قراردهد كه درست در سيرت و سرگذشت ايشان نگرش عميق داشته باشد و ازاين رهگذر ايشان را درست تر و آنگونه كه درخور شناخت است بشناسد و اين معرفت و شناخت، انسان را بى درنگ به اطاعت ايشان وامى دارد و به پيروى از دستورها و آموزه هايشان بر مى كشاند.
خداوند متعال ما را مكلف به اطاعت و فرمان برى از رسول الله نموده است، چنان كه مى فرمايد: يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعواالرسول و لاتبطلوا اعمالكم.
ترجمه: اى مومنان از خدا و رسولش اطاعت نماييد و اعمال خويش را نابود نسازيد.
خداوند درقرآن عظيم اطاعت از رسول خود را در حقيقت اطاعت ازخود معرفى كرده است، طوريكه مى فرمايد: من يطع الرسول فقد اطاع الله. يعنى آنكه از رسول خدا اطاعت نمايد درحقيقت اطاعت و فرمان بردارى از خدا كرده است. و در آيه ديگر سركشى و سربازدن از رسول را موجب تعذيب به عذاب هميشگى دوزخ خوانده است: و من يعص الله و رسوله فان له نار جنهم خالدين فيها ابدا. يعنى كسى كه از خدا و رسولش سركشى ورزد پس بدرستى در آتش دوزخ جاودانه و هميشگى مى باشد.
انسان زمانى درست مى تواند كه از رسول خدا اطاعت و پيروى كند و سنت ايشان را در صحنه عمل پياده سازد و رفتار و كردارشان را سرمشق و مشعل زندگى خود قراردهد كه درست در سيرت و سرگذشت ايشان نگرش عميق داشته باشد و ازاين رهگذر ايشان را درست تر و آنگونه كه درخور شناخت است بشناسد و اين معرفت و شناخت، انسان را بى درنگ به اطاعت ايشان وامى دارد و به پيروى از دستورها و آموزه هايشان بر مى كشاند.
جان كلام:
از آنچه گفته آمد چنين نتيجه مى گيريم كه معرفت و شناخت رسول خدا پيشزمينه مهمى جهت عينيت بخشيدن چهار اصل بنيادى اش است كه همانا درك و فهم درست وراستين از قرآن كريم، آموزش اسلوب ها و شيوه هاى اصلاح خود، ديگران و اجتماع، جستن روزنه شفاف براى نهادينه شدن محبت رسول خدا در دلها و در فرجام انگيزهء به اطاعت و فرمان بردن از ايشان و تحقق بخشيدن فرموده ها و آموزه هاى ايشان در تمام سطوح زندگى است ، و بى شناخت رسول خدا هيچگاه بطور مطلوب و آرمانى به اين چهار اصل نمى توان رسيدو از كنار آن غافلانه و بى خبرانه گذر كردن، به محروم شدن از ايمان مى انجامد . به اميد آن كه خداوند مارا توفيق مطالعه سيرت و شناخت بيشتر از رسول خدا را نصيب گرداند.
از آنچه گفته آمد چنين نتيجه مى گيريم كه معرفت و شناخت رسول خدا پيشزمينه مهمى جهت عينيت بخشيدن چهار اصل بنيادى اش است كه همانا درك و فهم درست وراستين از قرآن كريم، آموزش اسلوب ها و شيوه هاى اصلاح خود، ديگران و اجتماع، جستن روزنه شفاف براى نهادينه شدن محبت رسول خدا در دلها و در فرجام انگيزهء به اطاعت و فرمان بردن از ايشان و تحقق بخشيدن فرموده ها و آموزه هاى ايشان در تمام سطوح زندگى است ، و بى شناخت رسول خدا هيچگاه بطور مطلوب و آرمانى به اين چهار اصل نمى توان رسيدو از كنار آن غافلانه و بى خبرانه گذر كردن، به محروم شدن از ايمان مى انجامد . به اميد آن كه خداوند مارا توفيق مطالعه سيرت و شناخت بيشتر از رسول خدا را نصيب گرداند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع:
1_ فروغ جاويدان، تاليف: شبلى نعمانى و سيدسليمان ندوى.
2_ درسها و اندرزها از سيرت نبوي. تاليف: مصطفى سباعى.
3_ سيرت هذاالحبيب يا محب. تاليف: ابى بكرجابرالجزايرى.
1_ فروغ جاويدان، تاليف: شبلى نعمانى و سيدسليمان ندوى.
2_ درسها و اندرزها از سيرت نبوي. تاليف: مصطفى سباعى.
3_ سيرت هذاالحبيب يا محب. تاليف: ابى بكرجابرالجزايرى.
نقيب الله حميد
