مطلب مطهرون چیست؟ (هدف از وضو است یا از غسل)؟

بنده سوال داشتم در مورد اینکه مطلب مطهرون در آیه مبارکه ذیل چیست (هدف از وضو است یا از غسل)؟
آیه: (لا یمسه الا المطهرون)
با احترام

جواب:
السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

لمس قرآن نزد امام مالک و شافعی و احمد و جمهور علما بدون وضو جایز نیست و به آیه زیر استدلال کرده اند.

«لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»(واقعه 79) یعنی: و جز پاکان نمی‏توانند به آن دست زنند.

و نیز حدیث : «لا یمس القرآن الا الطاهر»(البانی آنرا در الارواء 158/1 صحیح دانسته و برخی علما آنرا ضعیف می دانند.)

یعنی: قرآن را جز طاهر(از بی وضویی و شخص جنب) لمس نمی کند.

اما برخی از علما دست زدن به قرآن را بدون وضو جایز می دانند، و دلایل مانعین را چنین جواب داده اند:

اگر ضمیر (یمسه) به قرآن برگردد، شکی نیست که این رای (دست نزدن به قرآن بدون وضو) صحیح است ولی اکثر مفسرین آن ضمیر را به “لوح محفوظ” که در آسمانهاست نسبت داده و گفته اند که “المطهرون” منظور ملائکه است.زیرا اگر به آیات ماقبل توجه کنیم این امر را متوجه می شویم:

«إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ* فِی کِتَابٍ مَّکْنُونٍ* لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»(واقعه 77-79)

یعنی: که آن، قرآن کریمی است، که در کتاب محفوظی جای دارد، و جز پاکان نمی‏توانند به آن دست زنند [= دست یابند].

چنانکه علامه عبدالرحمن سعدی در کتاب تفسیر خود می نویسد:” « فِی کِتَابٍ مَّکْنُونٍ» در کتابی نگاشته شده است که از چشم و دید خلق پنهان و پوشیده است و این کتاب پنهان لوح محفوظ می باشد. یعنی این قرآن در لوح محفوظ نوشته شده است و نزد خداوند و فرشتگانش در ملاء اعلی مورد بزرگداشت است.

و احتمال دارد منظور از کتاب پنهان کتابی باشد که در دست فرشتگانی است که خداوند آن ها را با وحی و رسالت خویش پایین می فرستد. منظور این است که این کتاب از نگاه و دسترس شیطان ها پنهان است و آن ها قدرتی برای تغییر دادن و افزودن به آن یا کاستن از آن را ندارند.”

و نیز موید این اینکه منظور لوح محفوظ است نه قرآن، آیات زیر است:

«فِی صُحُفٍ مُّکَرَّمَةٍ* مَّرْفُوعَةٍ مُّطَهَّرَةٍ* بِأَیْدِی سَفَرَةٍ* کِرَامٍ بَرَرَةٍ»( عبس 13-16)

یعنی: در الواح پرارزشی ثبت است،الواحی والاقدر و پاکیزه،به دست سفیرانی است‏ والا مقام و فرمانبردار و نیکوکار!»

پس منظور در آیه ی « لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ »(واقعه 77)، قرآن نیست بلکه لوح محفوظ است.

و اگر هم فرض بداریم که منظور قرآن است،می گوییم؛ لفظ “طاهر” از الفاظ مشترک است چنانکه هم بر مومن اطلاق می شود و هم بر کسی که از حدث اکبر(جنب) طاهر است اطلاق می شود، و نیز بر کسی که طاهر از بی وضویی است نیز اطلاق می شود.

و اگر بر قواعد اصولی تعیین کنیم، متوجه می شویم منظور از “طاهر” در اینجا ،غیر مومن است یعنی مشرکان حق ندارند آنرا لمس کنند.

حدیث صحیح در این باره:«المومن لا ینجس»(بخاری) یعنی: مومن نجس نیست.

و در مورد مشرکان:«انما المشرکون نجس»(توبه 28)

و اما حدیثی که برای نفی دست زدن بدون طهارت آمده است، ضعیف است و حدیث ضعیف حجت نیست.

و این مذهب ابوحنیفه و داود ظاهری و ابن عباس و ابن حزم و جماعتی از سلف است و ابن منذز نیز این رای را اختیار کرده است. والله اعلم

پس بنظر می رسد که چون رای دوم ارجح است، برای خواندن قرآن، چنانکه قرآن در دست گرفته باشید نیاز به وضو نیست. ولی کسی که جنب باشد باید قرآن را لمس نه کند و این کار جایز نیست.

والله اعلم