د هرې ژبې  ولسي، فلکوريک  او شفاهي ادبياتو تاريخ د تحريري ادبياتو څخه دمخه وي، بايد ادب تاريخ ليکونکى په خپل اثر کې دفلکلوريکو ادبياتو يادونه وکړي.

پښتو ادبياتو کې هم لاس ته راغلي تحريري ادبياتو نه مخکې شفاهي ادبيات موجود و، پښتو ژبې کې داسې لندۍ (ټپې) موجودې دي، چې د داخلي او خارجي شهارتونو له مخې دا ثابتولى شو، چې  ډېر پخوانى تاريخ لري. لکه:

يار مې هندو زه مسلمان يم

د يار لپاره درمسال جارو کومه

دا ټپه يقيناً د اسلام نه وروسته د هغې دور ده، چې کله پښتانه مسلمانان شوې وو، ولې هندوان او مسلمانان (پښتانه) په يوې ځمکې کې اوسېدل.يا:

سپوږميه سروهه راخېژه

يار مې د ګلولو کوي ګوتې رېبينه

د اريايانو په وخت کې د سوما او هوما بوټي به د سپوږمۍ رڼا ته راټولېدل او خلکو به ورنه استفاده کوله او يا داسې نورې ټپې هم شته دي.

د نړۍ د ادبياتو د تاريخونو په مطالعه کې دا حقيقت هر وخت زموږ پاملرنه جلبوي، چې هغه ادبيات پاخه او د ټولنې سره بنسټيز پيوند لري، چې په بافت کې يې د شفاهي ادبياتو څخه خميره اخښل شوي وي.

په يونان کې د هومر(ايلياد) او (اوديسه) په لاتين کې د ويرژيل (انييد) په سانسګريټ کې (کاليداس) ډرامې او په فارسي کې د فردوسي شاهنامه ټولې د هغو شفاهي کېسو څخه را ايجاد شوي دي، چې د جوړښت کار يې د ټولنې ټولو خلکو په دسته جمعې توګه سرته رسولى دى، هومر، ويرژيل، کاليداس او فردوسي دغه افسانې په خپل هنري کالب کې اچولي دي.

په دې توګه ويلاى شو، چې ادب تاريخونو کې شفاهي ادبيات د تحريري ادبياتو د مور حيثيت لري او هېڅوک نه شي کولاى چې د شفاهي ادبياتو نقش او اغېزې ته په کمه سترګه وګوري.

د پښتو ادبياتو په لرغوني دورې کې، چې هر کالب او ځېل کې تحريري ليکلنې  لاس ته راغلي دي او د کالب منځپانګه او محتوا که يې هرڅه وي، (مرثيه، ستاينه، وطن دوستي، حماسې اشعار او داسې نور) د دې تحريري لاس ته راغلي کالبونو څخه دمخه موږ داسې ولسي، فلکوريک او شفاهي ادبيات لرو، چې پورتنۍ ټولې موضوعګانې په کې ښکاره دي.

نو داسې اټکل کولاى شو، چې د تحريري ادبياتو ليکونکیو او ويونکيو د فولکلوريکو ادبياتو مطالعه درلوده او يا په ټولنې کې شفاهي ادبيات د خلکو او عوامو په خوله او زړونو کې ځاى درلود، پښتو ادبياتو لرغونې دورې کې لومړنۍ لاس ته راغلې مرثيه يا وېرنه د شيخ اسعد سوري (۴۲۵هـ ق) کال کې وه، خو داسې ټپې هم لرو، چې محتوا يې د مرثيې دي، چې تاريخ يې د اسعد سوري د لاس ته راغلې رثايه قصيدې څخه ډېر پخوانى دى.

د اروپايي ژبو په ادبياتو کې دا عنعنه هر وخت پالل شوې ده، چې شفاهي ادبيات د ادب په تاريخ کې په ډېر ارزښت سره ځايوي. د (کندوپلا) او (ژيړو وېښتانو ښاپېريو) نکلونه په انګريزي ژبو کې نه هېروي او د خلکو د اصیلو ادبياتو څخه يې بولي.

عربان د (الف ليله وليله) کيسې د خپلو ادبياتو شهکارونه بولي. زموږ له ژبو څخه د بلوچې ژبې د شفاهي ادبياتو خزانې ډېرې پياوړې دي،  په دغه ژبه کې د کلونو (دفتر) په نامه اوږده منظومه جنګنامه شته، چې د سلګونو کلونو راپه دې خوا سينه په سينه رانقل شوې ده، د دې لپاره چې دغه تاريخي وثيقه د چا هېره نه شي، په ولس کې ټاکلي خلک د يوې حرفې په توګه دا وظيفه پرځاى کوي او د دې دفتر کيسې په ياد ساتي، په مجلسونو او بانډارونو کې يې کوي، دغو خلکو ته کروندګر بلوچان د حاصل پر سر ټاکلې برخه ورکوي او مالدار بزګران په خپلو رمو کې وري او وزګړي ورکوي.

په ډېرو مواردو کې، چې شفاهي ادبيات د ټولنې په تصوير کې مرسته کوي، حتى ليکلي (تحريري) ادبيات هغو ته رسېدلاى نه شي. ( ۵)

د پورتنيو يادونو پر اساس بايد په ادب تاريخونو کې د شفاهي او فلکوريکو ادبياتو يادونې ته ځانګړې برخه ورکړل شي، ترڅو محصلين  او ټول عوام په دې پوه شي چې شفاهي ادبيات هم د تحريري ادبياتوپه ډول خاص اهميت او ارزښت لري.