فضیلت کلمه (سبحان الله، والحمدلله ولا إله إلا الله، والله أكبر)

 (سبحان الله، والحمدلله ولا إله إلا الله، والله أكبر).
درمورد فضليت اين کلمات رواياتی زيادی وارد شده است که همه دلالت به شأن ومرتبة عالی آنها در نزد خداوند می کند و هرکسی اين کلمات را روزانه بخواند, از پاداش بی شمار و ثمرات نيک دنيوی و اخروی برخوردار خواهد شد.
برادران و خواهران مسلمان! فضايل و پاداش اين کلمات چهار گانه را با توجه و دقت بخوانيد, تا شايد عزمها و همت ها را به حرکت درآورده بکار اندازد و راسخ گرداند. اميدواريم با توفيق خداوند بتوانيم اين کلمات عظيم شأن را ورد زبان خود ساخته بر آن مداومت و محافظت نمائيم. خداوند همة مان را به عمل نيك توفيق عطا فرمايد.
حالا رواياتي كه در مورد  اين كلمات چهار گانه  ذكر شده  است خدمت تان عرض ميداريم.

1ـ اين چهاركلمه از محبوبترين سخنان در نزد خداوند است، امام مسلم از سمره بن جندب رضی الله عنه نقل مي كند كه رسو ل الله (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «محبوبترين سخن در نزد خداوند متعال چهار كلمه است، به هريكي از آنها آغاز كنی، باكی ندارد:
«سبحان الله، والحمد لله، ولا اله إلاّ الله، والله اكبر»
ابوداود طيالسی اين چهاركلمه را در مسندش به اين لفظ نقل كرده است: (چهاركلمه است كه از پاکيزه ترين سخنان و از قران است به هر يكی از آنها آغاز كنی باكی ندارد: (سبحان الله، والحمد لله، ولا اله إلاّ الله،  والله اكبر)

2- اين چهاركلمه در نزد رسول الله  (صلی الله علیه وسلم)  از آنچکه آفتاب برآن طلوع نموده محبوبتر ميباشد- يعنی بهتر و محبوبتر از همه دنيا و دار وندارش- چنانكه امام مسلم از ابوهريره رضی الله عنه نقل می كند كه رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: (يقيناً گفتن: سبحان الله، والحمد لله،   ولا اله إلاّ الله، والله اكبر در نزد من از آنچه كه آفتاب بر آن طلوع نموده محبوبتر است)

3ـ و از فضايل چهار كلمه: روزی رسول الله (صلی الله علیه وسلم) برزنی گذشت و او از رسول الله ص اینطور سوال کرد من كهن سال وضعيف شده ام پس مرا به عملی امر نمائيد تا آنرا نشسته انجام دهم. پيغمبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: (صدبار سبحان الله بگو، مانند اينست كه صد برده از اولاد اسماعيل عليه السلام را آزاد كرده باشی، و صد بار الحمدلله بگو، مانند اينست كه صد اسپ زين و لگام شده را در را خدا (جهاد) فرستاده باشی، و صدبار الله اكبر بگو، برابر است با صد شتر قلاده شده ای كه ـ برای قربانی سوق داده شده ـ و قبول شده در نزد خداوند باشد. و صد بار ـ لا اله إلاّ الله بگو: ميان آسمان و زمين را پر ميكند و هيچ كسی در آن روز نمی تواند عملی به اين برزگی انجام داده تا بسوی آسمان بلند شود، مگر اينكه مانند خودت انجام دهد))
برادران و خواهران مسلمان! در اين پاداش بزرگی كه در برابر چهار كلمه داده ميشود خوب دقت كنيد، كسيكه صد بار سبحان الله بگويد مانند آزاد كردن برده گانی از اولاد اسماعيل عليه السلام است، در اينجا اولاد اسماعيل عليه السلام بطور خصوص ذكرشده است زيرا آنها از شريف ترين خانواده های عرب هستند.
وكسيكه صد بار الحمدلله بگويد مانند آنست كه صد اسپ زين ولگام شده را بخاطر حمل و نقل مجاهدين و سربازان اسلام صدقه نمو ده باشد. و كسيكه صد بار الله اكبر بگويد پاداش قربانی صد شتريكه مورد پذيرش خداوند قرار گرفته باشد, حاصل می نمايد. و كسيكه صد بار لا اله إلاّ الله بگويد، ميان آسمان و زمين را پرميکند.

4ـ چهار كلمه محوكنندة گناهان است پيامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: (بر روی زمين مردی نيست كه بگويد: لا اله إلاّ الله، والله اكبر وسبحان الله، والحمد لله ولا حول ولا قوة إلاّ بالله مگر اينكه گناهانش نابود مي شود اگرچه اضافه از كف دريا باشد
مراد از گناهان درين حديث گناهان صغيره است، امام مسلم از ابوهريره رضی الله عنه روايت می كند كه پيغمبر (صلی الله علیه وسلم) می فرمود: نماز های پنجگانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان سبب بخشش و محوگناهانی كه در ميان ميشود می گردد، بشرطيكه از گناهان كبيره پرهيز شود)
پس محو گناهان صغيره مقيد و مشروط به اجتناب ازگناهان كبيره است زيرا گنهان كبيره و بزرگ را جز توبه چيزديگری محو نميكند. به همين معنی در حديثی كه امام ترمذی و غيره از انس بن مالك نقل كرده اند  آنحضرت (صلی الله علیه وسلم) بردرختيكه برگ های خشك داشت گذشت و با عصای خويش آنرا تكان دادند و برگهايش بر زمين ريخت، سپس آنحضرت عليه السلام فرمودند: (گناهان بنده با گفتن: الحمد لله وسبحان الله ولا اله إلاّ الله والله اكبر چنان ميريزد طوريكه برگهای اين درخت فروريخت

5ـ از فضايل چهاركلمه اينست كه آنها نهال های بهشت هستند.  پيغمبر خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: ابراهيم عليه السلام را درشب اسرا و معراج ملاقات نمودم. فرمود: ای محمد به امتت از طرف من سلام برسان وخبرشان ده كه بهشت دارای خاک و آب خوب و جايگاه فراخی است و دانه آن سبحان الله، والحمدلله ولا اله إلاّ الله والله اكبر، است

6ـ و ازفضايل چهار كلمه: هيچكسی در نزد خداوند بهتر از مرد سالخورده ای نيست كه الله اكبر وسبحان الله ولا اله إلاّ الله والحمد لله زياد بگويد وآنرا ورد زبان خود گرداند.  و روایت شده كه سه نفر از بنی عذره نزد پيغمبر (صلی الله علیه وسلم) آمدند و به اسلام مشرف گرديدند. پيغمبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: كدام كس آنان را با خود می برد؟ طلحه گفت: من. آنها نزد طلحه بودند تا آنكه پيغمبر خدا (صلی الله علیه وسلم) لشكری را فرستاد و يكی از آنان نيز با آنها بيرون شده جام شهادت نوشيد، سپس پيغمبر خدا لشكری ديگری فرستاد و يكی از آنها نيز بيرون شده به شهادت رسيد، راوی می گويد: سومی در بسترش وفات نمود.
طلحه رضی الله عنه فرمود: من هر سه آنها را درخواب ديدم كه در بهشت اند مرديکه در بسترش وفات نموده بود ديدم درپيشروی قرار دارد و آنکه در اخير شهيد شد در عقب وی است و شهيد اولی را در عقب آندو ديدم. طلحه فرمود: اين خواب مرا به شگفت آورد, سپس نزد رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) آمدم و موضوع را برايشان حكايت كردم، آنحضرت عليه السلام فرموند: (چرا از اين خواب تعجب كردی، هيچكسی در نزد خداوند بهتر ازمؤمنی نيست كه در اسلام ساليان دراز گذرانده الله اكبر، سبحان الله، ولا اله إلاّ الله والحمدلله زياد بگويد
اين حديث عظيم الشأن دلالت بر فضيلت كسانی می كند كه عمر طولانی وعمل نيكو دارند و زبانشان هميشه به ذكر خداوند تر و مشغول است.

7ـ و از فضيلت چهار كلمه اينست كه خداوند آنها را برای بندگان خود برگزيده، پاداش و ثواب بزرگی را برای گويندة آن آماده كرده است از ابوهريره رضی الله عنه و ابوسعيد رضی الله عنهما روايت است كه رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمود: (خداوند چهار كلمه را از سخنان برگزيده است:
سبحان الله ، والحمد لله ولا اله إلاّ الله والله اكبر، پس کسيکه سبحان الله بگويد برايش بيست نيکی نوشته می شود واز او بيست گناه کم ميگردد. و کسيکه الله اکبر بگويد مانند آن است, و کسيکه لا اله إلاّ الله بگويد, نيز مانند آن است, و کسيکه الحمد لله رب العالمين از نزد خود بگويد برايش سي نيکی نوشته ميشود و از او سي گناه کم ميگردد)
ملاحظه ميگردد، ثواب حمد گفتن (الحمدلله) که از نزد خود بنده باشد بيشتر از ديگر کلمه ها است زيرا غالباً حمد و شکر به سببی چون خوردن, نوشيدن يا بدست آوردن نعمتی صورت ميگيرد, گويا در مقابل نيکی که بنده از آن بهره مند شده است آنرا می گويد, ولی هنگاميکه بنده ازنزد خود حمد گفتن را آغاز کند بدون اينکه چيزی وی را با آن وادار كرده باشد, ثواب بيشتری دارد.

8 ـ و از فضيلت چهار کلمه اينست که سپر و پناهگاهی از آتش دوزخ و در روز قيامت نجات دهنده و پيشروی گويندة خود قرار می گيرند,  از ابوهريره نقل می کنند که پيامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: (سپرهای تان را بگيريد). گفتيم: ای رسول خدا آيا از دشمنی تازه وارد؟ فرمودند: ( نه! بلکه در مقابل دوزخ, بگوئيد: سبحان الله ، والحمدلله ولا  اله إلاّ الله والله اكبر, زيرا اين کلمات در روز قيامت نجات دهنده و پيشروی گوينده اش می آيند, و همانا اين کلمات کارهای شايسته ای است که ثمره و ثواب آنها باقی و جاودانه است)) اين حديث نه تنها مشتمل بر اوصافی که در مورد اين کلمات ذکر گرديد است بلکه آنها اعمال نيک و پاداش و ثمرة ماندگار و جاودانه است. خداوند ميفرمايد وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلاً(
يعنی: (و اما اعمال شايسته ای که نتائج آنها جاودانه است, بهترين پاداش را در پيشگاه پروردگارت دارد, و بهترين اميد و آرزو است).

9ـ از فضايل چهار کلمه اينست که آنها در اطراف عرش خداوند متعال حلقه زده با صدائی همچو زنبور عسل گويندة خود را ياد می کنند , از نعمان بن بشير رضی الله عنهما روايت شده که آنحضرت (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: (همانا آنچه از جلال و عظمت خداوند ذکر  می کنيد, تسبيح (سبحان الله) وتکبير    (الله اکبر) و تهليل (لا اله إلاّ الله) وتحميد (الحمد لله) است که در اطراف عرش رحمن حلقه زده صدائی همچو زنبور عسل دارند که از گويندة خود ياد می کنند, آيا کسی از شما دوست ندارد تا هميشه از وی با گفتن اين کلمات در نزد خداوند ياد آوری شود, يا کسی اورا در نزد خداوند ياد کند؟).
اين حديث شريف بيانگر فضيلت چهار کلمه است که اطراف عرش رحمن را پر نموده باصدائی همچو زنبور عسل, از گوينده و ذکرکنندة خود ياد می کنند, اين بهترين   بهره ای برای ذکر کنندة چهار کلمه است که برای هميشه در عالم بالا و مقام عالی قدر    از وی ياد ميشود. چنانکه در متن حديث گذشت: (آيا کسی از شما دوست ندارد تا کسی اورا ياد کند يا هميشه از وی با گفتن اين کلمات, ياد شود؟!).

10ـ و از فضايل چهار کلمه اينست که پيغمبر خدا (صلی الله علیه وسلم)  به امتش آگاهی داده است آنها در ترازوی اعمال گران است, از ابی سلمه رضی الله عنه روايت نموده اند که گفت: من از رسول الله (صلی الله علیه وسلم) شنيدم که فرمود: (به به, ـ و اشاره با پنج انگشت دستشان نمود ــ چقدر اين کلمات در ترازوی اعمال گران است!! سبحان الله، والحمد لله, ولا اله إلاّ الله والله اکبر, و مرد مسلمانيکه فرزند صالحش بميرد و پاداش آنرا از خداوند بخواهد)).

11ـ از فضايل کلمه چهار گانه اينست که برای بنده با گفتن هر کلمة آن صدقه است, امام مسلم در صحيح خوداز ابوذر رضی الله عنه روايت می کند که عده ای از صحابةپيغمبر خدا (صلی الله علیه وسلم) گفتند: يارسول الله! پاداش را ثروتمندان بردند, مثل ما نماز گزارده و روزه می گيرند و آنچه از مالشان از حاجت شان افزون باشد آنرا صدقه می دهند. فرمودند: آيا خداوند برای شما چيزی نداده که آنرا صدقه دهيد؟ همانا در هر تسبيح  (سبحان الله) گفتن صدقه است و هر تکبير(الله اکبر) گفتن صدقه است و هر حمد (الحمد لله)گفتن صدقه است و هر تهليل ( لا اله إلاّ الله ) گفتن صدقه است, امر به کارهای خوب صدقه است و نهی کردن از کارهای بد صدقه است و در همبستری با همسر صدقه است, گفتند: يارسول الله! يکی از ما شهوت خود را بر آورده ميسازد در آن اجر و مزد است؟ فرمودند: آيا اگر آن را در حرام بنهد بروی گناه نيست؟ همچنان اگر آنرا در حلال بنهد برای او اجر است)
فقرا گمان کردند که صدقه تنها در مال و ثروت است و آنان از اينکار عاجز اند, ولی پيغمبر خدا (صلی الله علیه وسلم)  به آنها خبر داد که عملی کردن همه کارهای نيک و خوب صدقه است ودر ابتدای همة آنها گفتن چهار کلمه است: (سبحان الله, والحمد لله, ولا اله إلاّ الله, والله اکبر).

12ـ از فضايل چهار کلمه اينست: کسيکه قرآن کريم را درست خوانده نميتواند, رسول الله (صلی الله علیه وسلم) گفتن چهار کلمه را تلافی نخواندن قرآن برای چنين اشخاص قرار داده است. ابوداود, نسائی، دارقطنی و ديگران از ابن ابي أوفی رضی الله عنهما روايت نموده اند که شخصی نزد رسول الله (صلی الله علیه وسلم) آمد و گفت: يا رسول الله من نميتوانم قرآن کريم را بيآموزم پس بمن چيزی بياموز تا تلافی آن شود. رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرمود: (بگو: (سبحان الله, والحمد لله, ولا اله إلاّ الله والله اکبر ولا حول ولا قوة إلا بالله) مرد باديه نشين دو دست خودرا جمع کرده گفت: اين برای پروردگار من است پس برای من چه؟ فرمودند: (بگو: اللهم اغفرلی وارحمنی وعافنی وارزقنی واهدنی) يعنی: (بارخدايا مرا بيامرز و بر من رحم کن و عافيتم ده, و روزيم عطاکن و هدايتم نما) مرد باديه نشين اين کلمات را شنيده کف دست خو د را جمع کرد, سپس پيغمبر (صلی الله علیه وسلم) فرمود: (اين مرد دو دست خود را از خير پر کرد)

اين بود مجموعة از رواياتيکه در بارة چهارکلمه روايت شده است, پس هرکه آنرا به تعمق و تدبر بخواند, خواهد دانست که اين چهار کلمه برای مرد مؤمن چقدر سودمند ومفيد بوده از مرتبةعالی و گران مايه برخوردار است چنانکه بعضی از علما فرموده اند که همه اسمای خداوند زير اين چهار کلمه مندرج است, مثلاً آنعده نام های که به پاکی و تنزيه خداوند دلالت می کند مانند قدوس و سلام, زير کلمة سبحان الله داخل است.
و کلمة الحمد لله مشتمل بر اثبات کمال در اسما و صفات خداوند تعالی است و کلمة الله اکبر بزرگی و عظمت خداوند را بيان می کند و هيچ کسی ثناوصفت خداوند را شمرده نميتواند, پس ذاتيکه دارای چنين صفاتی باشد بدون شک معبود برحق است و همه معبودات ديگر باطلند

پس ميتوان گفت: سبحان الله (تسبيح) هر صفتی را که لائق جاه و عظمت خداوند نيست نفی می کند, والحمد لله (تحميد) انواع کمال در اسما و صفات و افعال خداوند را ثابت می سازد, ولا اله إلاّ الله (تهليل) يگانه پرستی و اخلاص در عبادت خداوند وبيزاری از شرک را  بيان می کند وتکبير   (الله اکبر) بزرگی و عظمت خداوند را بيان می کند وهيچ چيزی بزرگتر از خداوند وجود ندارد.

برادرم! حالا دانستی که چهار کلمه چقدر پر عظمت است وچه اجر و پاداش بزرگی در نزد خداوند برای گويندة آن است, از خداوند متعال خواهانيم تا همة ما را توفيق داده آنرا ورد زبان مان گرداند, و ما را در زمرة مردمانی شامل گرداند که هميشه زبانهای شان به ذکر خداوند تر است.
وبالله التوفيق
وصلی الله علی نبينا محمد وعلی آله وصحبه أجمعين.

عبدالله فقيري