سيندونه او د اوبو نور ډولونه
اوبه د خپل مايع او جامد شکل په ګډون د ځمکې دوه پر درې برخه جوړوي. د دې اوبو زياتره برخه مالګينه ده. اټکل شوې ده، چې د ځمکې د سطحې ۷۰ سلنه سمندرونو نيولې ده. مالګينې اوبه د ځمکې د اوبو د سرچينو ۹۷.۲۴ برخه جوړوي او دا اوبه د مالګې د لوړ غلظت له کبله د انسانانو لپاره د استفادې وړ نه دي. له مالګينو اوبو څخه د سوچه اوبو د تصفیه کولو ميتودونه شته؛ خو ډېر ګران دي او له دې کبله په پراخه توګه نه کارول کېږي. د ځمکې ۲.۱۴ سلنه اوبه په کنګل او يخونو کې بندې دي. پاتې ۰.۶۱ سلنه يې د ځمکې لاندې اوبه دي. د ځمکې د کورې ۰.۰۰۹۱ سلنه اوبه په جهيلونو او سيندونو کې بهېږي. د ځمکې د سطحې د څښاک لپاره د اټکل شويو اوبو له منځه يوازې ۰.۳ سلنه يې د انسانانو څښاک ته برابرې دي.
سيندونه د ځمکې د طبیعي منظرې په جوړولو کې زیاته ونډه لري. سيندونه په زرګونه کلونو کې درې جوړوي او په زياته پيمانه خړه او رسوبي مواد انتقالوي، چې د ځمکې نور جوړښتونه جوړ کړي. سيندونه زياتره په غرونو کې له کنګل څخه بهېدونکو اوبو او يا د واورې له ويلې کېدو څخه سرچينه اخلي. دغه سيندونه زياتره وخت له څاڅکو پيل او چټک بهېږي، ان تر دې چې يو رېونده نری سيند جوړ کړي. همدا چې سيند خپله لار د ځوړې پر لور او بیا د ځمکې پر سطحه تر بحري اوبو پورې جوړه کړي، بيا يې حرکت ورو کېږي او د خپل مسير ساحه پراخوي.
د باد او اوبو (لکه سیند) له خوا رامنځته شوي تخريبات د درو د جوړولو لپاره مهم دي. اوبه او په دې صورت کې سيندونه په مشخصه توګه، د خپل مسير لپاره هغه لار غوره کوي، چې په مخ کې يې لږ مقاومت پروت وي. زياتره وخت سيند د يوه مات شوي ګټ په چاوده کې ننوزي او د وخت په تېرېدو سره یې تخريبات د درې په ارتوالي کې زياتوالی رامنځته کوي. داسې چې بالاخره دغه چاوده نوره هم پراخېږي او د سيند وادي او يا دره رامنځته کېږي، لکه په ۵ شکل کې چې ښودل شوي دي.
په داسې حال کې چې درې او وادي ګانې په کلونو کلونو د باد او اوبو له خوا د رامنځته شويو تخريباتو له کبله جوړېږي، زموږ د هېواد تر ټولو ښايسته منظرې يې هم جوړې کړې دي. خو دغه فوق العاده او طبيعي منابع د نېغ لوړوالي له کبله ډېر خطرناک هم دي. په ګټونو کې هېښنده پورته کېدونکي او بې ماشینه الوتکو پورې ځوړند سيلانيان هر کال کوښښ کوي، چې درو او وادي ګانو ته وخېژي او يا يې پر سر الوتنه وکړي. د دوی زیات شمېر له وياړه ډک برياليتوبونه له ځان سره راوړي؛ خو ځينې نور يې د لوېدلو له کبله د بدمرغيو او له خواشينۍ ډکو مرګونو سره مخامخ کېږي. کښتۍ او جاله چلوونکي له هغو تېزو اوبو څخه خوند اخلي، چې په دې نريو درو کې ښکته بهېږي؛ خو کله يې دا لوبې له ننګونو او ورانوونکي پای سره مخامخ کوي.
د طبيعي پېښو له خوا رامنځته شوي د ځمکې جوړښتونه ـ غرونه، ارتفاعات، دښتې، سيندونه، وادي ګانې او درې ـ انجنيران د هغو زیربناوو د ډیزاينولو په برخه کې له ننګونو سره مخامخ کوي، چې په دې جوړښتونو او يا يې په شاوخوا سيمه کې جوړوي. انجنیران باید له خپل طبيعي چاپېريال څخه ښه خبر وي؛ څو د پلونو، تونلونو، د اورګاډو د پټليو او سړکونو د ډيزاين پر مهال د دې طبيعي عجايبو وياړ او ښکلا وساتي. ان د ټليفون او برېښنايي مزيو د منډلو پر مهال هم باید انجنيران له خپل کار څخه ښه خبر وي؛ څو مزي په خوندي او باوري ځايونو کې ځای پر ځای کړي. راځئ هغه جيولوژیکي او سيول انجنيران هم هېر نه کړو، چې د ځمکې د جوړښتونو په اړه معلومات لري او دا معلومات یې موږ له اور غورځوونکو او زلزلو څخه خوندي کوي. دوی باید پوه وي، چې د بيا نوې کېدونکې انرژۍ منابع چېرته نصب کړي او ان په کوم ځایونو کې د هغو طبيعي منابعو لپاره کيندنې وکړي، چې د ورځني ژوند اړتیاوې پوره کوي [لکه پټرول، منرالونه او داسې نور].
