سلام و اهمیت آن ازدیدگاه اسلام

قرأنکریم میفرماید: (واذا حییتم بتحیته فحیوا باحسن منها اوردوها- ان الله کان علی کل شیء حسیبا) (ایه ۸۶ سوره نساء) معنی لفظ تحیه به کسی (حیاک الله ) ګفتن است، یعنی الله تورا زنده نګهدارد. پبش ازاسلام عادت عرب چنان بود که وقتی یکدیګررا ملاقات میکردند به همدیګربوسیله الفاظ (حیاک الله) یا (انعم الله بک عینا) یا انعم الله صباحا وغیره سلام میدادند. اسلام این طرزتحیه را تغییرداده طریقه گفتن (اسلام علیکم) را جاری ورایج کردکه معنی اش اینست که : شما ازهرنوع رنج وتکلیف ومصیبت ، سالم باشید.
ابن عربی در(احکام القران) ګفته است که لفظ (سلام) ازاسماء الحسنی است ومعنی (اسلام علیکم) اینست که : ( الله رقیب علیکم) یعنی الله تعالی محافظ شما باد.

فرق میان سلام اسلامی و سایر ملل دیگر:

در همه کشورها رایج است که وقتی مردم با یکدیګر ملاقات میکنند کلمه ای برای موافقت و اظهار محبت فیمابین اظهار میدارند، اما اگر آن کلمات با (اسلام علیکم) مقایسه شود، معلوم میګردد، که آنقدر سلام اسلامی از جامعیت برخوردار است که احوال پرسی های دیگر نیست.

زیرا که الفاظ سلام تنها اظهار محبت نیست بلکه ادای حق محبت نیز هست. از خداوند چنین میخواهند که شما را از تمام افات وآلام نگهدارد. این کلمه درعین حال یک عبادت هم هست و وسیله ای برای تذکربرادر مسلمان به یاد خدا نیز هست. وهمچنین کسی که از خداوند (ج) میخواهد که دیګری ازتمام آفات وتکالیف حفظ شود گویا که او درضمن این وعده میکند که : شما ازدست وزبان من درامان هستید ومن محافظ جان، مال و آبروی شما نیزهستم.

خلاصه اینکه تحیه اسلامی جامعیت جهانی دارد:
درآن ذکر خداوند (ج) هم هست.
تذکرهم هست.
نوعی اظهار محبت بابرادر مسلمان هم میباشد.
برای اوبهترین دعاست.
و با او این معاهده را نیز اظهار میدارد که از دست و زبان من بتو هیچ آزار و رنجی نخواهد رسید. (المسلم من سلم المسلمون من لسانه ویده)
یعنی مسلمان کسی است که از دست و زبان او همه مسلمانان محفوظ باشند. وبه کسی گزندی نرسد.

از همین رو رسول ګرامی اسلام (ص) برای ترویج سلام بین مسلمانان بسیار تاکید فرموده و آنرا افضل الاعمال قرارداده و فضایل وبرکات و اجر و ثواب آنرا بیان فرموده است در صحیح مسلم از حضرت ابو هریره رض حدیثی است که رسول کریم ص فرمود: (شما تا وقتی مومن نباشید نمیتوانید در جنت داخل شوید، و تا وقتی که باهم محبت نداشته باشید نمی تواند ایمان شما کامل باشد، من شمارا چنین چیزی نشان میدهم که اګرشما برآن عمل نماید محبت درمیان شما برقرار میشود، آن اینکه درمیان یکدیگر سلام را رواج دهید یعنی برای هر مسلمان چه او را بشناسید یا نشناسید)

حضرت ابن عباس رض میفرماید: که شخصی ازرسول خدا (ص) پرسید که دراعمال اسلام کدام یک افضل است؟ رسول الله (ص) فرمود : شما به مردم خورا ک بدهید وسلام را عام بگردانید چه شما اورا بشناسید ویا نشناسید. صحیحین، اما احمد ترمذی و ابو داود از حضرت ابو امامه رض نقل کرده اند که رسول صلی الله علیه وسلم فرمود: ازهمه نزدیکتر به خدای تعالی آن کسی است که در سلام ګفتن پیش دستی کند.

در مسند بزاز و معجم کبیر طبرانی حدیثی از حضرت عبد الله ابن مسعود آمده است
که رسول الله (ص) فرمود: که سلام ازاسماء الحسنی الله تعالی است که خدا آنرابرزمین ارسال فرموده است بنابر این شما در میان یکدیگر سلام را عام ګردانید زیرا هرگاه مسلمان وارد مجلسی میشود و بر آنان سلام میگوید آن شخص نزد خداوند تعالی بمقام بلندی دست میابد زیرا که او مقام سلام یعنی یاد الله ج تذکر داد و اگر اهل مجلس بسلام او جواب نگفتند پس کسانی به او جواب خواهند داد که از اهل مجلس بهتر اند یعنی فرشتگان خدا ج.

در حدیث دیگری رسول خدا (ص) فرموده است که: بزرگترین بخیل کسی است که در سلام دادن بخیلی کند. (طبرانی معجم کبیربه نقل ازابوهریره رض) حضرت عبدالله ابن عمربه این نیت به بازار میرفت تا با مسلمانان ملاقات کند و به آنان سلام گفته وثواب عبادت را دریابد.
تشریح بهتر سلام و جواب آنرا رسول گرامی اسلام در حدیثی چنین بیان فرموده است، باری شخصی به خدمت ایشان آمده و گفت: (اسلام علیک یارسول الله) آن حضرت ص در جوابش یک کلمه را اضافه کرده و فرمود: (وعلیکم السلام ورحمت الله) و بار دیگری آمد و او در سلام خود گفت: (اسلام علیک یا رسول الله ورحمت الله) آن حضرت ص در جوابش یک کلمه اضافه کرده و فرمود: ( وعلیکم السلام ورحمت الله وبرکاته) سپس دیگری آمده وگفت: (السلام علیک یا رسول الله ورحمته الله وبرکاته) آن حضرت (ص) فقط در جواب او یک کلمه (وعلیک) فرمود دردل او شکوه آمده و عرض کرد یا رسول الله مادر و پدرم فدایت شوند! آنان که قبلا آمدند شما در جواب شان چند دعا فرمودید من بتمام آن الفاظ سلام عرض کردم شما تنها بر(وعلیک ) اکتفا کردید آن حضرت (ص) فرمود که تو برای من هیچ کلمه ای نگذاشتی تا که من آنرا در جواب تو اضافه کنم تو تمام کلمات را در سلام خود جمع کردی بنابرین من در جواب تو مطابق تعلیم قرانی اکتفا کردم. (ابن جریروابن ایی خاتم)

خلاصه مضمون آیت این است که هرګاه به مسلمانی سلام گفته شود جواب دادن بر او واجب است اگر بدون عذر شرعی جواب نداد گناهگار می شود. البته درجواب دادن به دو چیزمختار است، یکی انیکه به الفاظ بهتر جواب گوید دوم اینکه به عین الفاظ جواب گوید.
در مسند احمد وترمذی و ابو داود ازرسول خدا ص منقول است که ازهمه مقربتربه نزد خدا کسی است که در گقتن سلام پیش دستی کند. سلام نخستین نزد اکثر علما سنت موکده است. و حسن بصری رض گفته است که
(السلام تطوع والرد فریضه) یعنی درسلا م گفتن ابتدا مختاراست اما جواب دادن آن فرض است.
در حدیث صحیح امده است که کسی که برسواری است باید پیاده را سلام گوید، وراه رونده برنشسته سلام گوید، گروه قلیلی که برگروه کثیری مییگذرد باید به سلام ابتدا کند. در حدیث ترمذی آمده است که هرگاه انسان وارد خانه میشود باید به اهل خانه سلام گوید، که ازاین سلام هم برای اوبرکت است وهم برای اهل خانه. در حدیثی ازابوداود آمده است که اگربا مسلمانی باربار ملاقات شود در هر مرتبه باید سلام کند وهما طورکه دراول ملاقات سلام گفتن مسنون است هم چنین به وقت رخصت هم سلام گفتن مسنون و باعث ثواب است.

حالات ذیل در سلام مستثنی است:

کسی که نماز میخواند جواب دادنش واجب نیست بلکه مفسد نماز است.
کسی که خطبه میخواند یا به تلاوت قرآن مشغول است،
یا آدان و اقامه مبگوبد یا به تدریس کتب دینی مشغول است.

یا در رفع ضروریات انسانی ازقبیل رفع حاجت و استنجاء وغیره مشغول است بر او سلام گفتن جایز نیست. و نیز بر او جواب سلام واجب نیست.