واژه اخلاق تعبيرى ديگرى از دين مقدس  اسلام است كه رسول الله صلى الله عليه وسلم ازش گرفته اند.
به همين خاطراست كه رسول الله تكميل محاسن اخلاق را هدف بعثت خود معرفى كرده اند.
در روز قيامت و در حين وزن اعمال، سنگين ترين چيز در پله اعمال حسنه انسان، كه موجب نجات از آتش دوزخ قرار مى گيرد، همانا اخلاق است.

و همين اخلاق است كه گويايى موجوديت ايمان، عقيده در دلهاى انسان هاى مسلمان را ميدهد و تبارزدهنده و مكون شخصيت فرد و جامعه اسلامى و مايه حفظ هويت آن است.
جاى بسى مكث و سزاوارانديشيدن است كه بسا اقوام و ملت ها به اثر نداشتن اخلاق درست و گزينش اخلاق زشت، مورد نگوهش و عذاب پروردگار قرار گرفتند و از صحنه زندگى نابود گرديدند و در جهان براى هميش مورد لعن و نفرين جهانيان قرارگرفتند.

همچنان بسيارى از ملت ها و اقوام با داشتن اخلاق نيكو و نام نيك زندگى كردند  و باسعى و تلاش خود، بزرگ ترين تمدن انسانى را براى پسينيان خود به ميراث گذاشتند كه امروز در همه جهان اين قشر به نام نيك ياد مى شوند و به ديده قدر و ستايش نگريسته مى شوند و همواره زنده ياد هستند.

ارزش و اهميت اخلاق در اسلام:

اخلاق نام ديگري از اسلام است:
جهت خوب روشن ترشدن اهميت و ارزش اخلاق و نهادينه شدن آن در دلهاى ما، بهتراست كه به چندى از احاديث رسول الله صلى الله عليه وسلم مراجعه نماييم.
الف-_(ان رجلا جاء الى النبى(ص) فقال: يا رسول الله ما الدين؟ فقال رسول الله(ص) حسن الخلق).
يعنى شخصى نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمده از ايشان پرسيده اند كه اى رسول الله! دين چيست؟رسول الله براى وى فرمودند: اخلاق نيكو.
ببنيد كه در اين حديث دين به معناى اخلاق معرفى شده است و براى اخلاق دين گفته شده است.
به اساس اين حديث، مى توانيم كه بگوييم: كسى كه اخلاق ندارد، در واقع، نمى تواند دعواى دين را نمايد و يا شخصى كه داراى اخلاق زشت است، مى توانيم بگوييم اين شخص دين ندارد.

ب- _در روز قيامت و در وقت وزن اعمال، اخلاق نيكو پله اعمال حسنه را سنگين مى سازد. طورى كه آمده است: عن النبى(ص):( إن اثقل ما يوضع فى الميزان يوم القيامة الخلق الحسن) بحرالفوايد المشهوربمعانى الاخبار ج 1ص260.
از رسول الله روايت است كه فرمودند: از همه سنگين ترين چيز در وزن اعمال حسنه، در روز قيامت همانا اخلاق نيكوست.
بنابرين، كسى كه مى خواهد كه در روزقيامت پله اعمال حسنه اش

سنگين باشد، بايد اخلاق اسلامى را در پيش گيرد و كسى كه اخلاقش زشت باشد و از اخلاق اسلامى تهى باشد، باورمند باشد كه پله اعمال بدش سنگين و پله اعمال حسنه اش سبك مى باشد.
ج- _عن جابربن عبدالله (رض)ان رسول الله(ص) قال : (إن أحبكم إلى وأقربكم منى مجلسا يوم القيامة أحاسنكم أخلاقا) رواه الترمذى.

از جابربن عبدالله روايت است كه رسول الله فرموده اند: همانا محبوب ترين شما نزد من و نزديك ترين شما به مجلس من در روز قيامت،  شخصى است از همه بيشتر داراى اخلاق نيكو باشد.
اگر مى خواهيد كه محبت رسول الله صلى الله عليه وسلم را به دست آوريد و همنشينى و شريك شدن در مجلس وى را دستياب شويد، بايد اخلاق خود را درست و خوب و مطابق خواسته هاى اسلام بسازيد.

د_ اخلاق و سيله و شرط نجات از آتش دوزخ و واردشدن به جنت است و بگونه يى است نماز و روزه جاى او را جبران نمى كند. فى الحديث الشريف: (ان بعض المسلمين قال لرسول الله (ص):ان فلانة  تصوم النهار وتقوم الليل  وهى سيئة الخلق تؤذى جيرانها بلسانها قال:  لاخير فيها هي في النار).
يك تن از مسلمانان براى رسول الله صلى الله عليه وسلم گفت: فلانى روز، روزه مى گيرد و شب، نماز مى خواند، ولى اخلاقش زشت است، همسايگان خود را بازبانش مى آزارد، رسول الله فرمودند: در وى خيرى نيست، او از جمله دوزخيان است.

سبحان الله! انسان بايد بترسد آنگاه كه اين حديث را بشنود و بداند كه روزه و تهجد نمى تواند انسان را از آتش جهنم نجات دهد تا آنكه در كناراين ها، انسان داراى اخلاق اسلامى نباشد.
از احاديث مذكور و همچنان از ديگراساسات و آموزه هاى اسلامى پديدار مى گردد كه اخلاق به چه پيمانه بزرگ در ايمان، دين و اعمال انسان نقش دارد كه بى پادرميانى آن، ايمان، دين و اعمال درست نمى گردند، و آنگاه اينها درست نشوند، طبيعى است كه وضعيت اخروى انسان وخيم بوده و پله اعمال حسنه اش سبك مى باشد و از محبت رسول الله صلى الله عليه وسلم و از همجلسى او بى بهره مى گردد و شراره آتش دوزخ را لمس مى كند.
اين از يك سو،  و از جانب ديگر، اخلاق اسلامى، آداب دينى زندگي، ضوابط و اصول شرعى در جامعه انسانى، بسان ديوارهاى پولادين و سدهاى آهنينى اند كه هيچ طوفان هاى توفنده فساد نمى تواند كه آن را ازهم فروپاشد و به داخل جامعه انسانى راه يابد.

در جامعه يى كه اخلاق اسلامى و ضوابط دينى حاكم باشد،  بدون شك، فضاى اطمئنان و خاطرجمعى، آرامش و آسايش، شادمانى و شادكامى، دوستى و محبت، اخوت و برادرى و… در آن جامعه چيره دست مى باشد.
در آنجا بساط خدمت كردن به يكديگر، احترام متقابل، ايثار و گذشت، احسان و نيكى كردن به همديگر و … همواره گسترده و هموار مى باشد.

در جاى كه واقعا اخلاق اسلامى وجود داشته باشد و مردم به آن آراسته باشند، جان، مال، عزت، حيا و حتا احساسات و مشاعرانسانى مردم محفوظ و درامان مى باشند و هيچ گزندى و آسيبى به آنها نمى رسد.
در آنجا، ديگر جنگ و كشمكش برسرقمار نمى باشد و نه بداخلاقى و حركات و رفتار بى باكانه و پراگنده شراب نوشان مى باشد و نه آوازهاى زشت و چهره هاى كثيف و شيطانى فاحشه ها و رقاصان مى باشد، و نه آن جامعه تهى از حيا و شرم مى باشد و نه تصاوير زنان و مردان مى باشد، نه بى نمازى مى باشد و نه بى حيايى، نه دروغ مى باشد و نه خيانت، نه دزدى مى باشد و نه رشوت، نه شراب مى باشد و نه زنا و قمار و …
به همين خاطراست كه انسان هاى فاجر و فحشا پيشه و بدعمل كه بندگى شيطان را مى كنند و رسن بردگى هوى و هوس در گردن شان افتاده است، همواره خواستار هستند كه در جامعه اسلامى اين ديوارهاى آهنين و سدهاى پولادين اخلاقى را فروريزند تا زمينه را

براى برآوردن هوس هاى شوم و اطفاى شهوات حيوانى و گسترش دامنه فحاشى و مفاسد اخلاقى هموار سازند و تا بدين وسيله با عفت و نواميس ملت بازى نمايند و شخصيت، عزت دختران و پسران را بربايند و حيا و عفت آنان را لگدمال نمايند و اخلاق اسلامى را بدين وسيله از جامعه نابود سازند و اين دختران و پسران ناآگاه را به دام شكار شيطانى خود گيرآورند.
همين اكنون در جامعه ما، شيطان و لشكريانش بسيار به سرعت مصروف چنين فعاليت هستند از رهگذر راديوها، تلويزيون ها، اخبار، مجلات، انترنيت، مراكز و موسسات ويژه بداخلاقى و با هرنيرنگ و با كارگرفت از هروسيله و ابزار، مى خواهند عليه اساسات  وارزش هاى اسلامى و اخلاق دينى اين ملت بتازند و آن را به نابودى كشند.
آداب دينى زندگي را از ميان بردارند، حيا و حجاب را نابود سازند و شعاير اسلامى را به تيغ رد وبد كشند و آن را بدجلوه دهند، تا زمينه فرار جوانان از دين را فراهم سازند و آنان را عليه اسلام و ارزش هاى آن،  به گريز و بالاخره به ستيز و جنگ وادارند و مى خواهند بدين وسيله التزام به دين را تضعيف، احساس دينى وهمت افغانى ما را به نابودى مواجه سازند.

ازملت مسلمان افغان و جامعه غيرتمند آن چنان فرد و جامعه يى بى ايمان، بى هويت، بى حيثيت و بى غيرت بسازند كه ديگر نزد آنها اسلام و كفر، حيا و بى حيايى، حلال وحرام، هدف و بى هدفى، هويت و سلب هويت همه يكسان و همگون باشد كه در اين صورت ما همه دين، شخصيت و عزت و همه شاخص هاى ايمانى و افغانى مان را از دست  دهيم.
بياييد با گزينش اخلاق اسلامى، ايمان و دين دارى خود را تقويت بخشيده و به آن ثابت قدم باشيم، هويت اسلامى خود را حفظ نماييم، غروراسلامى و افغانى خود را به پول بيگانگان تعويض نكنيم، دختران و پسران اين ملت مسلمان را از پنجه هاى فساد و فحشا، بدعملى و بداخلاقى رها بسازيم و زمينه هاى سعادتمندى شان را در دينا و آخرت فراهم نماييم.
شيطان ولشكريانش(جهان كفر) جنگ اخلاق و فكر را آغازيده اند و بدانيم كه شكست و پيروزى ما دراين جنگ وابسته به داشتن و نداشتن اخلاق اسلامى مان هست.

الله متعال براى رسولش صلى الله عليه وسلم ياد آورمى شود كه با همين سلاح اخلاق مى توان بر دشمنان غلبه بدست آورد، بنابراين، پروايى به اين همه شكوه و دبدبه كفار نداشته باش. (وَإِنَّك لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ ، فَسَتُبْصِرُ وَيُبْصِرُونَ ، بِأَيِّكمُ الْمَفْتُونُ)سورة القلم :4_6 اى پيغمبر! تو داراى اخلاق بزرگي، تو مى بينى و آنها مى بينند چه كس ديوانگانند.
بايد بياد داشت كه گزينش اخلاق اسلامى و به آن ثابت قدم ماندن، يگانه و آخرى مسؤوليت و مكلفيت ما نيست بلكه تكميل پايه هاى محاسن اخلاقى و گسترش و توسعه آن در جامعه انسانى، مسؤوليت دعوتى ماست آنگونه كه مسؤوليت دعوتى رسول الله صلى الله عليه وسلم بود كه بايستى با همه توان و با كاربرد وسايل و امكانات دست داشته در راه اداى اين مسؤوليت تلاش ورزيم و همت بخرچ دهيم.

زمانى كه رسول الله اعلان مى كنند: انما بعثت لاتمم مكارم الاخلاق.
يعنى من براى تكميل محاسن اخلاق (براى جهانيان) مبعوث شده ام.
پس از درگذشت ايشان، همين مسؤوليت و هدف بزرگ بعثت، يعنى تكميل محاسن اخلاق و نشر وپخش آن در جهان بشرى تا به روز قيامت بدوش هر مسلمان اعم از مرد و زن، مى باشد كه بايستى به خاطر ادايش همواره متحرك و فعال باشند.

پوهنمل محمد مزمل اسلامي