د غيبت د حرمت دلايل
د اهل سنت والجماعة د علماوو له نظره، د اسلامي شريعت اتفاقي مصادر(سرچينې) عبارت دي له: قرآن كريم، نبوي سنت، اجماع او قياس څخه، چې د ادلة اربعة(څلورګونو دلايلو) په نوم هم ياديږي.
ټول اسلامي پوهان په دې همغږي دي، چې غيبت په څلورګونو دلايلو حرام دى، له دې سره سره چې د اسلامي شريعت اصلي او لومړنى مصدر قران كريم دى، خو مونږ دا نور دلايل هم په څنګ کې ورسره راوړو، ځكه چې د قرآني دلايلو ترڅنگ، د نورو دلايلو ذكر، فتوى او حكم ته ځواکمنتيا او استحكام وربښي.
1- قرآن كريم: په الهي كلام کې دغيبت په هكله صريح او څرګند آيت موجود دى، لكه چې فرمائي: ( وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ) (1:الحجرات:12)
ژباړه: ځينې د ستاسو د ځينو نورو غيبت مه كوئ، آيا كوم يو ستاسو دا ښه بولي، چې د خپل مړه ورور غوښې وخوري، حتما به له هغه نه نفرت لرئ، دالله (جل جلاله ) څخه وويريږئ، په تحقيق سره الله (جل جلاله )توبه قبلونكى او رحم كوونكى دى.
د كبيره ګناهونو د پيژندلو يوه لاره هم د ګناهونو پرتلنه ده، په پورتني آيت کې غيبت له كبيره ګناه سره پرتله شوى، نو معلومه شوه چې غيبت د كبيره گناهونو په لړ کې راځي.
په پورتني آيت کې دغيبت تقبيح او ناوړتيا په شپږو مرتبو سره بيان شوې، دارنګه، چې هره مرتبه له بلې څخه په تقبيح او زجر کې شدت لري او هغه په لاندي ډول دي:
په دغه آيت شريف کې په استفهام انكاري سره پوښتنه شوې، مانا دا چې كه څوك ډير كم عقل هم ولري، ددې عمل په ناوړتيا او قباحت پوهيږي.
په پورتني آيت شريف کې د «يحب» كلمه راغلې ده او د محبت ځاى زړه دى، مانا دا چې كوم كسان كه دا عمل خوښوي، دهغه زړه په بشپړه توګه فاسد دي ځكه، چې د ښو څيزونو پر ځاى، له بدو او ناوړه څيزونو سره مينه او محبت كوي، چې هغه د مړه ورور غوښې خوړل او غيبت كول دي.
په دغه آيت کې د «احدكم» كلمه ديته اشاره لري، چې غيبت دومره ناوړه او بد عمل دى، چې د يوې ټولنې له يو شخص څخه هم بايد دا هيله ونه شي، دا به پريږدو چې يوه ټولنه په بشپړه توګه په دغه مهلکه ناروغۍ لړلې وي.
په ذكر شوي آيت کې د «أن يأكل لحم أخيه» جمله ديته اشاره لري، چې غيبت كوونكى صله رحمي او ايماني ورورولي هيڅ په پام کې نه نيسي او د يو ليوني په څير په خپل صميمي دوست او ايماني ورور باندې بريدونه كوي.
په پورتني آيت کې د«ميتا» كلمه لانور هم زجر ته شدت وركوي، ځكه دغه كلمه ديته اشاره لري، چې كوم څوك كه داعمل خوښوي، د هغه فطرت، وجدان او انسانيت په بشپړه توګه له منځه تللى، لامل دادى چې په خپل ورور پر داسې مهال تعرض كوي، چې وجدانا او فطرتا د زړه بدوالي او ترحم حالت دي(چې هغه د مرګ حالت په مشبه به کې او دغيابت حالت په مشبه کې دي)
په ذكر شوي آيت شريف کې د «فكرهتموه »كلمه دا مانا ښندي، چې داسې انسان هيڅ نشته چې د خپل ورور د غوښو خوړل ښه وبولي نو داسي انسان هم بايد نه وي چې له غيبت څخه نفرت ونه کړي. لنډه دا چې لوى خداى(جل جلاله )غيبت په ډيرو سختو الفاظو سره تقبيح او منع كړى، چې بل هيڅ منهي عنه په داسي الفاظو سره نه دى منع شوى.
2- نبوي سنت: د اسلام د ستر لارښود حضرت محمد صلي الله عليه وسلم په اقوالو کې دغيبت ناوړتيا په بشپړه توګه بيان شوي ده چې د هغه ټولو راوړل به په دغه لنډه ليکنه کې ګران کار وي، خو يوازې په دې اړه دوو احاديثو ته اشاره كوم:
الف: عن أنس قال ? قال رسول الله صلى الله عليه و سلم لا تقاطعوا ولا تدابروا ولا تباغضوا ولا تحاسدوا وكونوا عباد الله إخوانا ولا يحل لمسلم أن يهجر أخاه فوق ثلاث) (4 :228)
ژباړه: له انس رضى الله تعالي څخه روايت دى، رسول الله صلي الله عليه وسلم وفرمايل: يو تر بله صله رحمي او رابطه مه پرې کوئ، يو د بل په شا پسي مه کيږئ (د يو بل غيبت مه كوئ) يو له بله كينه مه كوي او په خپلو منځونو کې حسد مه كوئ، راسره وروڼه او د خداى( جل جلاله) بندګان شئ، مسلمان ته نه ده روا چې له دريو ورځو زيات د خپل ورور سره صله رحمي او روابط پرې کړي.
په دغه حديث شريف كي د «ولاتدابروا» كلمه له عيبت څخه د نهى په مانا ده.
ب: عَنْ أَبِى بَرْزَةَ الأَسْلَمِىِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « يَا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَلَمْ يَدْخُلِ الإِيمَانُ قَلْبَهُ لاَ تَغْتَابُوا الْمُسْلِمِينَ»(6 :421)
ژباړه: اې هغه ټوليه چې په ژبه مو ايمان راوړي او زړه ته مو ايمان نه دى داخل، د مسلمانانو له غيبت څخه لاس واخلئ!
په دغه حديث شريف کې غيبت كوونكي له هغه ډلې شميرل شوى، چې ايمان يې زړه ته نه وي داخل شوى، ځكه د كامل ايمان غوښتنه داده چې دالله (جل جلاله ) ټول اوامر او نواهي په پوره ډول عملي شي.
3-اجماع: د اهل سنت او جماعت د علماوو په اتفاق غيبت كول حرام دي، نو كه څوك داعمل روا وبولي د ټولو علماوو په اتفاق كافر بلل كيږي، او كه څوك هميشه غيبت كوي، فاسق دى. دا بايد ووايم چې حرام غيبت ځينې شرطونه لري، چې لږ وروسته به ورته اشاره وکړو.
4- قياس او عقل: دعقل له نظره هم غيبت يو ناوړه او کمزورى کار دى، لكه څرنګه چې بديع زمان سعيد نورسي (رح) په خپل كتاب مكتوبات کې په دې هكله ليكي:
(حقاًان الغيبة سلاح دني يستعمله المتخاصمون والحساد والمعاندون،وصاحب النفس العزيزة تأبي ان يستعمل سلاحاً حقيراً كهذا) (11: 355)
ژباړه: روغه خبره داده، چې غيبت يوه بې ننګه او کمزورې وسله ده، چې دښمنان، حسد وونكي او عناد كوونكي ورڅخه کار اخلي، او د كريم نفس لرونكي له دغه کار څخه ډډه كوي، چې دغيبت غوندي حقيره اوسپكه وسله د خپل ورور پر وړاندې وکاروي.
