دعوت بر اساس حکمت!
خداوند متعال که خالق و آمر است، همه‌ی اجزای هستی را بر مبنای نظم قرار داده است. در میان مخلوقات انسان را به عنوان استاد، معمار و مصلح انتخاب نموده و استعدادهای خارق العاده‌ای در وجودش به ودیعت نهاده است، تا با شکوفا کردن و هدایت آنها راه‌های طولانی را نزدیک و امور سخت را سهل گرداند. او- جل جلاله- به وسیله‌ی پیامبران عليهم السلام که به عنوان انسان‌های بزرگوار و شکیبا انتخاب شده‌اند، برنامه‌ی هدایت و شکوفا شدن استعداد‌ها را به مقتضی زمان و تناسب استعدادهای رشد بشری به انسان وحی نموده است.
دعوت اسلامی مسؤولیت سنگینی است که اوّل پیامبران و پس آنان علمای دعوتگر، عهده‌دار آن بوده و هستند و خواهند بود. این دعوت از آنجا که نیاز به صبر و مقاومت دارد قولاً ثقیلاً» نامیده شده است و هدایت یک فرد نزد خدا آنقدر بزرگ است که هیچ معادل دنیوی ندارد، بنابراین داعیان دین در راه دعوت مردم به اسلام از همه چیز خود گذشته‌اند و در این مسیر پر مشقت که راه آموزش دین به مردم است هرگز از کوره در نرفته‌اند و همیشه به جای خشم و خشونت راه صبر و مدارا را برگزیده‌اند.
خداوند پیامبرانش علیهم السلام را به عنوان پیشگامان این رسالت سترگ به بهترین سلاح در عرصه ی دعوت که همانا حکمت است مجهز نمود «ادْعُ إلى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ» (نحل:125) هم به پیروانشان، همانهایی که علمبرداران این رسالت ثقیل گردیدند به وسیله آن گرامیان حکمت را آموختاند »وَیعَلِّمُکُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ« (بقره:151) و بر خلف نیکشان به میراث گذاشت «وَیعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ» (بقره:129) و (جمعه:2) و بر هر کسی که خواستار به دوش گرفتن این لوای مبارک است تجهیز به این اسلحه امری الزامی و ضرورت نخست می نماید و از این رو پیامبر حکیم صلی الله علیه و سلم اینگونه ارشاد فرموده اند: »الْکلِمَةُ الْحِکمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ فَحَیثُ وَجَدَهَا فَهُوَ أَحَقُّ بِهَ« (به‌روایت ترمذی و ابن ماجه)؛ (حکمت گمشده‌ی مؤمن است، از این‌رو هر کجا که آن را بیابد از همه نسبت به آن محق‌تر است.).
در بیان معنی حکمت علما و دانش پژوهان حکیم و حکمت طلب کتابها نوشته اند و عرصه های گوناگون را جُسته اند که در این سطور اندک گنجاندن آن به مثابه ی ریختن بحر در کوزه می نماید ولی به عنوان برگرفتن جرعه؛ باید یاد آوری نمود که حکمت را به دانش، فهم، حق، قاطعیت، عزم، روی آوری به سوی خیر و پافشاری بر آن معنی نموده اند؛ همچنین از حکمت به عنوان مهربانی، عطوفت، اخلاق، معرفت، رحمت، و هم به قوت و عزت نفس و قلب، صبر و مجاهدت و پرهیز از خشم و انتقام و خودستایی تعبیر کرده اند.
دعوتگر حکیم، دعوتگری است که با بهره گیری از چشمه سار حکمت و معنویت به سوی خیر و نیکی دعوت کند و دعوت حکیمانه عبارت از دعوتی است که بر اساس ارائه ی دلایل عقلی و علمی و روشن استوار باشد و در حد درک و فهم مخاطبان ارائه گردد و مدارا با مخاطب و تحمل کج فهمی ها و نفهمی های احتمالی او را سر لوحه کار خویش قرار دهد. دعوت حکیمانه یعنی آسان گرفتن بر مردم و سخن گفتن از جاذبه های اسلام و دوری کردن از هر گونه سخت-گیری بی مورد و فراخواندن مردم به آنچه در توانشان است و دوری از طرح هر گونه مسایل که برایشان قابل اجرا نمی-باشد .دعوت حکیمانه دعوتی است که در آن اولویت ها در نظر گرفته شود و توازن و تعادل اساسش باشد.
در دعوت حکمیانه حرمت ها نگهداشته می شود و باورهای غلطی را که حیثیت ارزش در جامعه یافته اند جز با نیک اندیشی و فراست و استفاده از فرصت های مطلوب به چالش کشیده نمی شود.
دعوتگر حکیم در تعامل با مردم مهربان است و خیرخواهی برای همه گان پیشه ی اوست، و بسان درخت میوه داری می ماند که حتی در پاسخ به سنگ دیگران میوه و مهربانی ایثار می کند. دعوتگر حکیم از میان مردم بر می خیزد و به زبان مردم سخن می زند، بدین معنی که دعوتگر حکیم باید زبان همه ی اقشار جامعه از جمله کودکان، زنان، جوانان، کهنسالان، موافقان و مخالفان و … را بداند و مطابق آن به دعوت آنها بپردازد. رعایت این ویژگی در عصر حاضر از ضروریات دعوتگران می باشد.
دعوتگر حکیم باید خود را طبیبی بپندارد که به مداوای افراد بیمار و با هر گونه ناراحتی و مریضی بپردازد و در مقابل حرکات غیر طبیعی آن عده از بیماران که قدر پزشک و سلامتی را نمی دانند باید صبور بوده و مدارا کند. او حتی با تحمل دشواری ها دیگران را در رسیدن به خیر مستحق می داند و در این راه خسته و درمانده نمی گردد.
دعوتگر حکیم با عقل و از روی برنامه به تغییر و تحول در جامعه می پردازد و هرگز با شور و انفعال برخورد نمی کند، دعوت حکیمانه آن دعوتی است که در آن برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت مشخص شده باشد و مطابق آن برنامه ها رفتار می شود و در آن از حرکت های واکنشی و انفعالی خبری نیست.
دعوتگر حکیم اصل را از فرع، متقدم را از متاخر، مصلحت را از شتاب زدگی و واقعیت را از خیال به خوبی باز شناخته و در هر زمان و مکان حکیمانه و مدبرانه به ادای وظیفه دعوت می پردازد.
ختم سخن اینکه عدم رعایت حکمت در دعوت باعث خواهد شد مردم از دین خدا، قرآن و سنت که محور دعوتی دعوتگران است متنفر و بیزار شوند و از آن روی برگردانند و لشکریان باطل به سبب ناتوانی اصحاب حق بیش و بیشتر گردند.
نوشته: انجینیر محمد سعید سدید جامی
