خرما او پر روغتيا يې اغيزي
خرما چې علمي نوم یې Phoenix dactylifera او په انګلیسي کې ورته Date وایي، ډېره لرغونې او پخوانۍ مېوه ده، چې نوم یې د مسلمانانو په سپېڅلي کتاب ( قرآن عظیم الشان ) کې ۴۲ ځله یاد شوی دی. د ونې لوړوالی یې تر ۲۵ مترو پورې رسېږي، د وزر په څېر سترې پاڼې لري، ګلان یې مستطیل ډوله، چې د ساقې په وروستۍ برخه او د پاڼو ترڅنګه را څرګندېږي . د دې مېوې د پیدایښت ځای په سمه توګه نه دی څرګند، خو ویل کېږي، چې د یادې مېوې ونه د لومړي ځل له پاره په بین النهرین او سعودي عربستان کې وکرل شوه . دغه راز څېړونکي وایي، چې د خرما ونه د ځمکې پېژندنې په دویمه دوره کې پیدا شويده.
خرما ډېر ګټور خواړه دي، چې ډېرې معدني مالګې لري، لکه : ګوګړ فاسفورس، کلسیم، مګنیزیم او په ډېره پیمانه اوسپنه، یوه اندازه د B، A او C ویټامینونه، قندونه، سلولوز، البومین او شحمیات هم لري . که له شیدو سره ګډ شي، نو انرژي لرونکي خواړه دي. شهوت ډېروي، پښتورګي او ملا پیاوړي کوي. اومه خرما اورۍ کلکوي او اسهال دروي. مګنیزیوم لري، نو د سرطان مخنیوی کوي. د پالوانانو او سپورټ مینانو له پاره ګټور خواړه دي . د اسلام ستر لارښود حضرت نبي کریم (ص) به خرما له سړو شیانو لکه بادرنګ، تره او …… نوره سره خوړله .
د خرما ونه بې شمېره خواص لري او کولای شو ووایو، چې د دې ونې له ټولو برخو څخه ګټه اخیستلی شو، یو عربي متل دی، چې وایي : د خرما ونې خواص د کال د ورځو په اندازه دي.
د خرما ونې له پاڼو څخه ټوکرۍ او له مېوې څخه یې شراب جوړېږي، لکه څنګه چې پوهېږو خرما یوازینۍ مېوه ده، چې په سارا کې شتون لري او د دې ونې طبیعت یې سارایي خلکو ته ورکړی دی، چې خپلې ټولې اړتیاوې ترې پوره کړي .
اعراب له ډېرې پخوا زمانې په دې باور وو، چې خرما د لمر انرژي زېرمه کوي او دا انرژي د خرما خوړلو په وسیله بدن ته لېږدول کېږي .
په هر ۱۰۰ ګرامه خرما کې لاندې مواد شتون لري :
۱ ـــ پروټین ……………….. ۲ ګرامه
۲ ـــ مګنیزیم ……….. ۰/۲۶۲ ملي ګرامه
۳ ـــ سودیم ………………… ۴/۱ ملي ګرامه
۴ ـــ پوتاشیم ……………… ۷۵۴ ملي ګرامه
۵ ـــ ویټامین B1 ……….. ۰/۰۵۲ ملي ګرامه
۶ ـــ ویټامین B2 ……… ۰/۰۶۶ ملي ګرامه
۷ ــــ ویټامین B3 ……… ۱/۲۷۴ ملي ګرامه
۸ ـــ فاسفورس ……….. ۶۳۸ ملي ګرامه
۹ ـــ ویټامین C ……….. ۰/۴ ملي ګرامه
۱۰ ـــ ویټامین E ……… ۰/۰۵ ملي ګرامه
۱۱ ـــ ویټامین K ……… ۲/۷ میکرو ګرامه
۱۲ ـــ مس ……………. ۰/۲۱ ملي ګرامه
۱۳ ـــ سلفر ………….. ۵۱/۶ ملي ګرامه
۱۴ ـــ کلورین ………… ۲۹۰ ملي ګرامه
۱۵ ـــ فولیک اسید …….. ۱۹ میکرو ګرامه
۱۶ ـــ اوسپنه ………….. ۱/۰۲ ملي ګرامه
۱۷ ـــ ویټامین B6 …….. ۰/۱۶۰ ملي ګرامه
۱۸ ـــ پولاد …………… ۱/۶۱ ملي ګرامه
۱۹ ـــ خواږه …………. ۷۰ ګرامه
۲۰ ــــ انرژي ………… ۲۷۰ کالوري .
د روغتیا پالانو ( ډاکټرانو ) له لید لوري خرما ډېرې ګټې لري، چې په لاندې توګه پرې رڼا اچول کېږي :
ـــ معدې ته قوت ورکوي او بدن غټوي .
ـــ وینه زیاتوي
ـــ د بدن د کمزورتیا د له منځه وړلو له پاره باید په شیدو کې وخوټول شي او بیا دې وخوړل شي .
ـــ ماغزه او زړه پیاوړی کوي .
ـــ خرما یو پوټکی لري، چې د بدن د غوړو په راکمولو او د پروټینو په پوره کولو کې اغېزمن رول لوبوي .
ـــ نویو څېړنو ښودلې، چې خرما غوسه او تاوتریخوالی لرې کوي او آرامتیا را منځته کوي.
ـــ خرما د ملا درد او د غړو نارامتیا له منځه وړي .
ـــ ویل کېږي، که چېرې په شیدو کې خرما وخوټول شي، نو سینه نرموي، د بډوډو درملنه کوي او د وېښتانو د تویېدو مخنیوی کوي .
ـــ په تازه شیدو کې د خرما مخلوط د جنسي ځواک په لوړولو او پیاوړي کولو کې اغېزمن رول لري .
ـــ په هغو سیمو کې، چې د دې مېوې مصرف زیات دی، دا مېوه کولای شي، چې د سرطان ناروغی مخنیوی وکړي .
ـــ خرما د معدې اضافي تېزاب له منځه وړي، نو له همدې امله ټولو ته ګټوره مېوه ده .
عطامحمد مياخيل
