دعوت الی الله فریضه ای است که به تغییرنفوس انسانی واصلاح اجتماع در یک وقت سروکار دارد که کاری بس بزرگ وعمل پیامبرانه است. به همین خاطر پیشبرد دعوت الی الله و کار بخاطراقامهء دین، بیش از هر کار دیگری به بصیرت و کار فهمی ضرورت دارد. الله جل جلاله به زبان پیامبرعلیه الصلاة والسلام درین باره چنین تأکید میکند که:
قلْ هَـذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللّهِ وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
اگربصیرت و آگاهی در دین برای پیشبرد دعوت الی الله عنصر ضروری می باشد، بدون شک ادارهء جماعت مؤمن و رهنمایی درست دعوتگران الی الله بسوی اهداف مطروحه نیزبه مهارتهایی نیاز دارد که در زمان حاضر تحت عنوان اداره وقیادت مورد مطالعه قرارمیگیرند.

قیادت و اداره

یکی از اخطائي که درمیان دعوتگران درسطوح مختلف بسیارشایع است، عدم تفکیک میان مفهوم قیادت و رهنمایی تا معنای اداره وتنظیم است،که بدون شک خلط مفاهیم درین امور نتائج سلبی خود را بالای روند کارها بجا می گذارد. درحالیکه اداره بیشتر با رعایت قوانین، مقررات ومعیارهای مادی ارتباط میگیرد، قیادت اساسا بر فن تعامل با عنصربشری اطلاق میگردد.
اداره و قیادت بظاهر کلمات مترادف و بهم نزدیکی اند که یکی مکمل معنای دیگری میباشد. اما در حقیقت هردو کلمه دارای مدلولات جداگانه می باشند که فهم آن برای منسوبین دعوت اسلامی امری ضروری میباشد.
کلمهء قائد به معنی رهنما، زعیم و کلان قوم یا مجموعه می باشد در حالیکه کلمهء مدیر به معنی تنظیم کننده، اداره چی ومنیجربخش معینی ازکارمیباشد.
ترکیز قائد قبل ازهرچیزدیگری روی انسانهایی است که مسؤلیت ایشان را بعهده دارد و مهمترین سوال در برابر وی اینست که چگونه می تواند افراد را بانشاط سازد، بالای ایشان مؤثربوده وآنهارا بشکل سالم در جهت اهداف مطروحه سوق و رهنمایی نماید. قائد درمیان قاعده حضورداشته وبه اسلوب دوست با دوست با آنها تعامل میکند ومیکوشد تا از راه مشارکت دوامدار با قاعده، برایشان مؤثر واقع گردد. تقویت عنصرثقه و اعتماد بیش ازهرچیزدیگرنزد قائد ارزش داشته به ابداع وابتکاردرکارها ارج می نهد.
اما مدیر بیشتربه تطبیق پلان ها و لوایح، و تطبیق برنامه ها مطابق جداول مطروحه دلچسپی داشته، امور را از دور مراقبت وغائبانه بالای افراد حکم می نماید. شیوهء تعامل وی با زیردستان فقط دردائرهء تعامل رئیس با مرئوسین قابل مطالعه بوده میان وی و افراد فاصله طبیعی وجود میداشته باشد نه ازتمایلات ورغبات حقیقی افراد آگاهی درست دارد ونه هم ازمشکلات ودردسرهای واقعی ایشان معلومات کافی دارد.
قائد بیشتر به استراتیجی واهداف دوررس نظرداشته ازبعد نظر برخوردارمیباشد، از مرونت و انعطاف برخورداربوده، خشک وبیروح عملی نمی کند و توانایی تغییر در روند کار را متناسب با تغییراوضاع درخود پرورش میدهد. درحالیکه مدیربیشتر به اهداف زود رس وتطبیق پلان کوتاه مدت مصروف بوده درین راه انعطافی را نمی شناسد. با تغییراوضاع درصدد تغییرتاکتیک نبوده اصرار دارد آنچه که یکبارپلان شده است حتما جامهء عمل بپوشد، ولوکه تطبیق آن نظر به تغییراوضاع مشکل گردیده باشد ویا هم افادیت برنامه با تغییراوضاع زیرسوال رفته باشد.
قائد میکوشد تا مشاکل واخطاء رادرموقع آن بررسی نموده درجستجوی راه حل مناسب بدون ضیاع وقت باشد. درحالیکه مدیرعادتا میکوشد تا ازمشکلات واخطاء گریزنموده آنهارا سرسری بگیردوفقط وقتی به آن بپردازد که مشکلات حدت اختیارنمایند ویا اخطای کوچک بزرگ شوند.
معیار کامیابی وناکامی نیز نزد قائد ومدیر متفاوت میباشد، چنانچه معیارعمدهء کامیابی برای مدیر، تطبیق پلان مطابق جدول زمانی تعین شده میباشد،در حالی که قائد می کوشد تا موفقیتش را درنتائج حاصله ازکارجستجو نموده نموی کمی وکیفی افراد وسلامت مجموعه از امراض جسمی و روحی را شاخص عمدهء کامیابی وناکامی بداند.
اداره قیادی، نه اداره دفتری

در حالی که رجال حرکت اسلامی به فهم پیشبرد کارها به شکل قائدانه و اداری هر دوی آن ضرورت دارند، باید دانست که بیشترکارها در حرکت اسلامی از نوع ادارهء قیادی میباشد نه ادارهءدفتری. بدون شک حرکت اسلامی باید بعنوان یک کل ازظرفیت بلند اداری برخوارداربوده و در راستای ایجاد یک ادارهء سالم وکارآمد از تجارب انسانی در زمینه ادارهء معاصر استفادهء اعظمی نماید. اما قیادت حرکت خصوصا مسؤلین درجه یک باید بدانند که مسؤلیت اساسی ایشان، ادارهء قیادی امورمیباشد نه ادارهء دفتری.
عدم تفکیک میان مهام قیادی وضرورتهای اداری درکاردعوت اسلامی میتواند سبب ایجاد هرج ومرج وسردرگمی درکارها گردیده روند پیشرفت حرکت را با کندی مواجه سازد.
والله المستعان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ماهنامه قافله، شماره ۷-۸ میزان و عقرب ۱۳۸۹

نوشته: استاذ نصير احمد نويدى – رییس شورای مرکزی جمعیت اصلاح

اصلاح انلاین