از جمله منافع و سودهایی که برای تاجر مسلمان روا نیست، سود و منفعتی است که از طریق احتکار به دست آید که شرع آن را نهی کرده است.

دلایل حرمت احتکار:

امام مسلم در صحیح خود از پیامبر گرامی صلی الله علیه وسلم روایت می کند که می فرماید:

لایحتکرالا خاطئ. یعنی تنها خطاکار است که احتکار می کند. واژه خطارکار چندان واژه ی ساده و سهل انگارانه ای نیست، زیرا خطا واژه ای است که خداوند متعال بیشتر طاغوتیان مستکبر را بدان توصیف می نماید، آنجا که می فرماید: ان فرعون و هامان و جنودهما کانواخاطئین. یعنی همان فرعون و هامان و لشکریان ایشان از خطاکاران بودند.

امام احمد و حاکم از ابن عمر روایت کرده اند که پیامبرگرامی می فرماید: من احتکر الطعام اربعین یوماً فقد بریء من الله و بریء الله منه. یعنی کسی که چهل روز طعام را احتکار کند، در حقیقت از خداوند بیزار است و خداوند هم از او بیزاراست.
و از حضرت علی رضی الله عنه روایت شده که می فرماید: من احتکر الطعام اربعین یوماً قسا قلبه. یعنی هرکسی چهل روز طعام احتکار کند، سنگدل شده است.
بازهم از حضرت علی رضی الله عنه روایت شده که می گوید: انه احرق طعام محتکر بالنار. یعنی ایشان طعام احتکارگری را با آتش سوزاند.

بعضی در تفسیر آیه مربوط به مسجدالحرام: ومن یرد فیه بالحاد بظلم نذقه من عذاب الیم. گفته اند که احتکار از جمله ظلم و ستم است و تحت و عید و تهدید شریعت احتکار آن است که تاجر جنسی را انبار کند تا قیمت فروش آن بالا رود.

احتکار از خصلت خود بینی برخاسته است دارنده چنین صفتی به ضرر و زیانی که بر عموم مردم وارد می شود توجهی ندارد فقط در فکر و اندیشه آن که خود به سودهای سرشاری نایل آید.

هنگامی که تاجری تنها فروشنده نوع خاصی از جنس خاصی باشد یا گروهی از تاجران با هم تبانی کنند که با مخفی و حبس کردن جنس سبب شوند مردم به آن نیاز شدید پیدا کنند سپس قیمت جنس را بالا برند و هرچه بخواهند بر قیمت آن بیفزایند در این صورت احتکار کمرشکن خواهد بود و این همان شیوه نظام سرمایه داری است که عملکرد آن بر دو پایه اصلی استوار است1 – ربا؛ 2 – احتکار.

احتکار در چه اموری نارواست؟
گرچند دراین مورد احتلاف وجود دارد، اما  به نظر من بهترین حکم این است که احتکاردر تمام نیازمندی های انسان خواه طعام باشد، یا دارو، لباس، یا ابزار درسی و خانگی، یا شغلی و امثال اینها حرام است، دلیل آن عمومیت حدیث پیامبر گرامی است که می فرماید: لایحتکر الاخاطئ. یا من احتکر فهو خاطئ. و ورود نصوص بر ممنوعیت احتکار در طعام و تهدید شریعت فقط در آن هیچ گونه منافاتی با عمومیت حدیث ندارد.

همچنین ممنوعیت احتکار دلیلی ندارد جز همان زیان رساندن به عموم مردم در اثر انبار کردن اجناس مورد نیاز. نیازمندی انسان به ویژه در این عصر، تنها در طعام خلاصه نمی شود بلکه امروزه انسان به خوردن ، آشامیدن، لباس ، مسکن ، لوازم تعلیم و تعلم ، دارو، وسایل حمل و نقل، وسایل ارتباطی و.. نیازمند است بنابراین ، من در این موضوع گفته ابویوسف  در کتاب الخراج را تأیید می کنم  که می گوید: کل ما اضر بالناس حبسه فهو احتکار. یعنی انبار کردن هر چیزی که به مردم زیان برساند، احتکار نامیده می شود. هر اندازه نیازمندی انسان به چیزی شدید تر باشد، گناه احتکار آن ، به مراتب شدیدتر است که در مقدمه نیازمندیها، طعام قرار دارد و نیاز به قوت های ضروری از دیگر اطعمه مهم تر است.

دوکتور یوسف قرضاوی