همان گونه كه قرآن كريم در مورد تحريم شراب و ربا كه درزمان جاهليت رواج و تسلط زيادي در جامعه داشتند به صورت تدريجي اقدام كرد، در اين مورد هم ابتدا در مواقع اضطراري و ناچاري و ضرورت اجازه داد كه از نكاح موقت استفاده شود ولي بعداً اين نوع نكاح را حرامنمود.

نگارش: دكتور يوسف قرضاوي

محترم مسئولين بخش فتوا اصلاح ا نلاين
السلام علیکم ورحمة الله و برکاته
سوال من در این است که در قريه ما يک دختر بود و یک دفعه شکمش برآمد و حمل گرفته بود پس از چند روز كه برادرانش از سفر آمدند و از واقعه خبر يافتند قصد كرد ند كه خواهر خود را يا بكشند و يا خوب لت و كوب نمايند ، اما پدرش برايشان گفت كه در وقت نبود  شما من دخترم را به فلان نفر به صيغه داده بودم ،
سوال اين است كه آيا اين نكاح موقت يا صيغه جايز است؟
از خداوند برایتان موفقيت مي خواهم

و عليكم السلام و رحمه الله و بركاته

دوست عزيز مي شود به منظور روشن شدن سوال شما بحثي از محترم دوكتور قرضاوي براي تان نقل كنم كه ايشان بحث خوبي در مورد كرده اند كه فشرده اين چنين است:

نكاح متعه يا ازدواج موقت؟

ازدواج در اسلام عقدي است محكم و پيماني است ناگسستني كه بر پايه نيت زندگي مشترك دايم استوار است طرفين بايد با نيت تشكيل خانواده و همكاري پيوسته اين پيمان را منقعد نمايند، تا نتايج روحي كه قرآن براي نكاح در نظر گرفته است تحقق پيدا كند و آرامش روح، عشق، علاقه و محبت در كنار خاواده و بقاي نوع بشر در اين جهان تضمين شود.
خداوند مي فرمايد: والله جعل لكم من انفسكم ازواجا و جعل لكم من ازواجكم بنين و حفدة. (سوره نحل آيه 72)
يعني خداوند همسران شما را از نوع خود تان قرار داده و از اين همسران اولاد و نوادهايي براي شما خلق نموده است.
اما نكاح موقت يا متعه كه عبارت است از ارتباط مرد با زن در مدت زمان معيني در برابراجرت معين نتايج و آثاري را كه قرآن به آن اشاره فرموده است در برندارد.

قبل از اينكه شريعت اسلام استقرار يابد و در دلها رسوخ نمايد، رسول الله صلي الله عليه وسلم اجازه نكاح موقت را در سفر و غزوات به اصحاب داد، اما بعداً براي هميشه آن را حرام نمود.

فلسفه اجازه رسول الله و مباح نمودن متعه دراوايل اسلام اين بود كه مسلمانان در مرحله اي قرار داشتند كه مي توان آن را به دوره انتقال از جاهليت به اسلام نام نهاد و زنا در زمان جاهليت زياد و شايع بود؛ زماني كه اسلام آمد و از مردم خواست به منظور  غزا و جهاد به ترك خانه اقدام نمايند، دوري از زنان شان براي آنها سنگين و مشكل بود، در بين مسلمانان افراد قوي و ضعيف الايمان، هر دو وجود داشتند و بيم آن مي رفت كه افراد ضعيف الايمان دچار زنا شوند، كه به حق بدترين گناه و شنيع ترين انحراف است.

اما افرادي كه ايمان راسخ داشتند تصميم گرفتند كه خود را اخته كنند و يا آلت تناسلي خود را قطع نمايند همانطوري كه ابن مسعود مي گويد: ما با پيغبراسلام غزا مي كرديم و همسران مان با ما نبودند گفتيم: آيا خود را اخته نكنيم؟ رسول الله ما را از اين كار منع كرد و اجازه داد كه زناني  را به طور موقت در مقابل خريدن لباس نكاح نماييم. (متفق عليه)
پس اباحه متعه در اوايل اسلام رخصتي بود به منظور حل مشكلات هر دو دسته قوي و ضعيف الايمان و قدمي بود در مسير تكاملي زندگي مشترك زناشويي حقيقي كه تمام اهداف عاليه را تضمين مي نمايد، و عفت، آرامش، دوام نسل، مهرو محبت و گسترش دايره خويشانوندي را به ارمغان مي آورد.

همان گونه كه قرآن كريم در مورد تحريم شراب و ربا كه درزمان جاهليت رواج و تسلط زيادي در جامعه داشتند به صورت تدريجي اقدام كرد، در اين مورد هم ابتدا در مواقع اضطراري و ناچاري و ضرورت اجازه داد كه از نكاح موقت استفاده شود ولي بعداً اين نوع نكاح را حرام نمود.

حضرت امير المؤمنين علي رضي الله عنه و جماعتي از اصحاب تحريم متعه را از رسول الله صلي الله عليه وسلم روايت كرده اند، يكي از اين روايات را مسلم در كتاب صحيح خود آورده و از سبره جهني نقل نموده است: كه سبره در غزاي فتح مكه با رسول الله بود رسول الله به آنان اجازه داد كه نكاح موقت (متعه) (يا به اصطلاح اهل تشيع صيغه) را انجام دهند، ولي هنوز از مكه خارج نشده بود كه آن را تحريم نمود در يكي از روايات حديث سبره جهني چنين آمده است:
و ان الله حرام ذالك الي يوم القيامة
يعني خداوند نكاح موقت را تا روز قيامت حرام نموده است.

اما آيا تحريم نكاح موقت از نوع تحريم نكاح مادر و  دختر است؟

به اين معنا كه يك تحريم قطعي و در جميع اوضاع و احوال حرام مي باشد كه به هيچ وجه نبايد انجام گيرد يا اينكه تحريم آن از نوع تحريم گوشت مردار و خوك مي باشد كه در شرايط عادي، حرام ولي به هنگام ضرورت و ناچاري به اندازه رفع ضرورت جايزباشد؟

عموم اصحاب رسول الله به جز ابن عباس به اين باورند كه از نوع تحريم نكاح محارم است و در هيچ شرايطي حلال نيست و زماني كه شريعت اسلام استقرار پيدا كرد نكاح متعه به صورت حرام ابدي در آمد. اما ابن عباس عقيده داشت كه به هنگام ضرورت و خوف فتنه، نكاح موقت مباح است. شخصي از ابن عباس در باره نكاح موقت پرسيد ابن عباس گفت: در حال ضرورت جايز است ولي بعدها كه ديد مردم از فتواي او سوء استفاده مي كنند و بدون توجه به ضرورت آن را انجام مي دهند از فتواي خود پشيمان شد. (زادالمعاد ج4 و بيهقي اين اثر را تخريج نموده است)

(و يكي از اثرات منفي و زشت نكاح موقت همان است كه شما در سوال خود به آن اشاره كرده ايد كه از زن طفلي به دنيا مي آيد كه بي سرپرست و بي پدر كه او در آينده منبع بسا مفاسد ديگر قرار مي گيرد) و ان شاء الله در كدام بحث مستقل اثرات منفي و پيامدهاي زشت و تبهگر آن را به نگارش مي گيريم)

دكتور يوسف قرضاوي