آيا زکات دادن به مؤسسات نشراتى اسلامى صحيح است؟
سوال: آيا پرداخت زكات به موْسسات نشراتى اسلامى جواز دارد؟
جواب: بدون شك نهاد هاى نشراتى رول بس مهمى را در جامعه بازى ميكنند طوريكه بعضى ازين نهاد ها در بخش خدمات مصروف اند برخى ديگر در امور فرهنگى موْسسات نشرات اسلامى نيز درين عرصه مصروف خدمت گذارى مى باشند، يقيناً اين نهاد ها به كمك مادى نياز دارند تانقش خود را در جامعه اداء كنند.
ترجمه: محمد اکبر موحد
مفتي: گروهي از علماء
مشكل ادامهء فعاليت اين موْسسات از يكطرف و از سوى ديگر چون اكثر اين نهاد ها نهاد غير سودى بوده كدام عوائدى از خود ندارند، هنوز باقيست كه آيا فقه اجتهاد مى تواند در زمينه اجتهاد نموده و دادن زكات به اين موْسسات را اجازه دهد يا مصارف زكات به مفهوم تقليدى آن محدود مى ماند؟ و آيا موْسسات نشراتى اسلامى شامل مصارف زكات شده مى توانند كه تحت اصل مصارف زكات بيايند؟
پژوهشگر در اجتهادات دانشمندان معاصر ملاحظه ميكند كه جمهور فقهاى معاصر دادن زكات به موْسسات نشراتى و دعوتى را كه در نشر دعوت اسلامى مى كوشند، اجازه داده اند و آنرا بمفهوم عام” وفى سبيل الله” نوعى جهاد در راه خدا مى دانند.
مجلس جمع فقهاء در دور هشتم جلسات نوبتى اش بتاريخ 27/4/1405_8/5/1405هـ، ق كه در مكهء مكرمه به ارتباط اين موضوع، مجلسى را داير نموده بود بعد از تحقيق در مدلول معناى” فى سبيل الله” در آيت كريمهء: ( إنما الصدقات للفقراء و المساكين والعاملين عليها و المولفة قلوبهم وفى الرقاب والغارمين و فى سبيل الله و ابن السيبل فريضة من الله و الله عليم حكيم” توبه آيه 60″ دادن زكات به موْسسات اسلامى را جواز داد زيرا مقصد جهاد مسلحانه كه اعلاى كلمه الله، نشر دين، آماده سازى دعوتگران و كمك به ايشان در اداى مسوْليتهايشان مى باشد، از راه دعوت و كار فرهنگى نيز تحقق مى يابد و به اين اساس هر دوى آن جهاد شمرده مى شوند چنانچه امام احمد از نسايى و حاكم روايت نموده كه پيامبر عليه السلام فرمودند: ” جاهد و المشركين بأموالكم و أنفسكم و ألسنتكم” يعنى بامشركان ذريعهء مال، جان و زبان خويش جهاد نمايد.
مقابله با دشمنان از طريق حمايت مؤسسات اسلامی
بنابرينكه اسلام در حال جنگ فكرى و عقيدوى از سوى ملحدين يا يهود، نصارى و ساير دشمنان دين مى باشد و در عقب آنها كسانى وجود دارد كه ايشانرا همكارى مادى و معنوى مى نمايد پس در چنين حالت بر مسلمانان لازم است تا با دشمنان خويش با همان سلامى مقابله نمايند كه ايشان عليه اسلام مى رزمند.
از جانب ديگر چون براى مسايل جنگى در تشكيلات اكثر دولتهاى اسلامى وزارتخانهء ويژهء در نظر گرفته شده كه داراى بندها و فصول مالى درخزاين دولت مى باشد اما برعكس براى امورات دعوت و جهاد در خزاين اكثر دولتها مساعدتى پيشبينى نشده بناءً مجلس به اكثريت قاطع فيصله نمود كه ورود به دعوت اسلامى كمك به آن وحمايت از آن مفهوم “فى سبيل الله” در آيت مباركه را افاده مى كند.
اين اجتهاد جمعى بيانگر رشد اجتهاد در عصر حاضر و باز شدن فضاى همنوائى بانهاد هاى فرهنگى مى باشد كه تلاش اعظمى شان دعوت بسوى خداست.
مفتى عربستان سعودى شيخ محمد بن ابراهيم آل شيخ در مورد دادن زكات به موْسسات اسلامى مي گويد: درين شكى نيست كه مصلحت دين الله، بيان خوبيهاى آن، پاسخ مفسدين و ملحدين و از بين بردن شبهات كفار و منافقين كمك به خداو نشر دين پسنديده و برگزيدهء اوست كه آنرا براى انسانها فرض گردانيده است.
بناءً، اگر باب تعاون مسدود شود و كسى يافت نشود كه به آن كمك نمايد تا جلو رود و دعوتگران و مصلحان با حوس آرام به كارشان ادامه دهند، درين وقت حسب اقتضاى مصلحت واجب است تا از مصارف زكات بالاى آنان مصرف صورت گيرد.
موصوف به اين نظر است كه: انفاق براى دعوت و نهاد هاى فرهنگى و دعوتى از ساير راه هاى مصرف زكات گاهى مهمتر مى باشد چنانچه ميگويد: نفقه درين راه بعصاً نسبت به مكاتب، موْلفه القلوب و ابن سبيل مهمتر مى باشد چرا كه اينها مى توانند صبر نمايند و به آنها آنقدر ضرورت احساس نمى شود كه براى رد شبهات مفسدين، ريشه كن كردن منافقين، نشر علم، طبع مصارف، كتب دينى، نوارهاى اسلامى حاوى بيان حقيقت و اهداف اسلام، مناقشهء شبهاتيكه دربين مسلمانان كم بصيرت به بخش مى شود، احساس مى شود.
قرضاوي: جهاد بالمال با حمايت از رسانه های اسلامی
علامه شيخ يوسف قرضاوى در رابطه ميگويد: همان طوريكه جهاد توسط شمشير ونيزه انجام مى يابد توسط قلم و زبان نيز صورت ميگيرد و احياناً شيوهء فكرى، تربيتى، اجتماعى، اقتصادى، سياسى و نظامى را نيز به خود ميگيرد، و هر يك ازين انواع جهاد به كمك و امداد نياز دارند اما مهم اينست تا شرط جهاد كه بايد در راه خدا، نصرت اسلام و برافراشتن لواى اسلام در زمين است، تحقق يابد.
وى اضافه مى كند: جهاد فكرى كه شامل مؤسسات نشرات اسلامى مى شود در بعضى اوقات نسبت به جهاد مسلحانه مهمتر مى باشد اگرچه جمهور فقهاى مذاهب چهار گانه از قديم اين سهم را مختص به تجهيز غازيان و سنگر نشينان نموده اند تا نياز منديهاى آنان با تهيهء اسپ، قاطر و سلاح بر آورده شود، ولى مادر عصر خود بر آن نوع ديگر غازيان و سنگر نشينان را مى افزائيم كه آنان كسانى اند كه با تعاليم اسلام و دعوت بسوى آن با عقول و قلوب “بى دينان” در ستيز اند، ايشان سنگر نشينانى اند كه بازمان و قلم خويش از ايديولوژى اسلام و احكام آن پاسدارى مى نمايند.
علامه قرضاوى به تائيد گفته هايش به حديث شريفى كه ” اظهار سخن حق در برابر سلطان ظالم جهاد” شمرده شده، استدلال نموده و ميگويد: آنچه از اشكال جهاد و فعاليت هاى اسلامى را ياد آورشديم اگر بالنص درمعناى جهاد نيايند دخول آنها ذريعهء قياس حتمي است زيرا هدف هردوى آن نصرت اسلام، دفاع از آن، مقاوت در برابر دشمناش و اعلاى لواى آن در زمين مى باشد.
وى تركيز دارد برينكه: توجيه مصرف” فى سبيل الله” در جهاد فرهنگى، تربيتى و نشراتى در عصر حاضر در صورتيكه واقعاً تلاش اسلامى صحيح باشد، بهتر است بگونه مثال: نشر روزنامهء اسلامى خالص كه در برابر روزنامه هاى گمراه كن وويرانگر بخاطر اعلامى اسلام، برپايى حق، زدودن دروغ و شبهات دروغگويان و پروپاگند كننده گان، بايستد و دين را بشكل درست بدون زيادت و نقصان به شايقين آن پيشكش نمايد، جهاد در راه خداست.
همچنان چاپ و تكثير كتاب اسلامى كه زيبايى هاى اسلام رابيان، جواهر آنرا آشكار و چرنديات مغرضين را بر ملا ساخته و از آن پرده بردارد، جهاد در راه خداست.
زکات برای بيداری فرزندان اسلام
يقيناً آماده نمودن شخصيت هاى نيرومند، امانت كار و مخلص براى فعاليت در موارد بالا كه با شهامت و پلان دقيق در خدمت دين قرار بگيرند، نور آنرا به گوشه هاى جهان برسانند، پلان شوم دشمنان در كمين نشسته اش را خنثى، فرزندان خواب رفته اش را بيدار و در برابر امواج تنصير، الحاد، لگام گسيختگى اخلاقى و سيكو لاريزم پايدارى نمايد، جهاد محسوب مى شود.
به همين ترتيب همكارى دعوتگران مسلمان در برابر نيروهاى دشمن كه از خارج درتبانى حاكمان سركش و مرتدين داخلى دسيسه چينى ميكنند جهاد در راه خداست.
پس كمك درين عرصه هاى متعدد مقتضى آنست تا مسلمان زكات و بيشتر از آنرا” در راه خدا” بپردازد زيرا اسلام بعد از الله متعال و فرزندانش چيزى ديگرى به ويژه درين عصر غربت ندارد.
ترجمه: محمد اکبر موحد
مفتي: گروهي از علماء
