آثار اجتماعی صداقت و راستی

و اما نهادینه شدن فرهنگ صداقت و راستی در جامعه باعث می‌شود که آحاد ملت بی‌درنگ به سوی پیشرفت و شگوفایی حرکت نموده و هر کس به اندازة توان و استعداد خود به طور مستمر از نعمت‌های بی‌پایان الهی استفاده نماید. زیرا اطمینان هر فرد به آن‌چه اطرافیان او می‌گویند و می‌نمایانند سبب می‌شود که شخص همیشه برای پیشرفت خود انگیزه پیدا کند و در عین حال از ضایع شدن تلاش‌های خویش هراسی نداشته باشد.

اسلام برای پیشرفت و شگوفایی جامعه در ابعاد مختلف بیش از هر چیز دیگر بر روی بالابردن سطح معنویات انسان‌ها تأکید می‌ورزد و توفیر نعمت‌های الهی را نتیجة ایمان و تقوا امت‌ها می‌داند:

{وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ}. (13)
(اگر مردمان اين شهرها و آبادي‌ها ايمان مي‌آوردند و [از كفر و معاصي] پرهيز مي‌كردند‌، بركات آسمان و زمين را بر روي آنان مي‌گشوديم، ولي آنان به تكذيب [پيغمبران و انكار حقایق] پرداختند و ما هم ايشان را به كيفر اعمال‌شان گرفتار و مجازات نموديم).
صداقت و راستی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تقوا است به‌گونه‌ای که الله تعالی آن را در کنار تقوا ذکر نموده و تمام نیکی‌ها را به آن منتهی می‌داند، آن‌جا که می‌فرماید:

{لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ}. (14)

(اين كه [به هنگام نماز] چهره‌هاي‌تان را به جانب مشرِق و مغرب كنيد، نيكي [تنها همين] نيست. بلكه نيكي [كردار] كسي است كه به الله و روز واپسين و فرشتگان و كتاب [آسماني] و پيغمبران ايمان آورده باشد، و مال [خود] را با وجود علاقه‌اي كه بدان دارد به خويشاوندان و يتيمان و درماندگان و واماندگان در راه و گدايان دهد، و در راه آزادسازي بردگان صرف كند، و نماز را برپا دارد، و زكات را بپردازد، و وفاكنندگان به پيمان خود بوده هنگامي كه پيمان بندند، و در برابر فقر و بيماري و به هنگام نبرد، شكيبايند. اينان كساني هستند كه راست مي‌گويند و به راستي پرهيزكاران ايشان‌اند).

در این آیه مشاهده می‌کنیم که الله تبارک و تعالی همة ابواب خیر و نیکی را به صداقت و تقوا ارجاع می‌دهد، به این معنی که انسان صادق و متقی هر آن‌چه را در بردارندة‌ نیکی است انجام می‌دهد، از جمله: به الله، روز آخرت، کتاب‌های آسمانی و انبیاء ایمان دارد؛ به مستمندان و محتاجان کمک می‌کند؛ نماز را برپا می‌دارد و زکات مالش را می‌دهد؛ به عهد و پیمانش وفا می‌کند و در برابر سختی‌ها و مصیبت‌ها و به هنگام مبارزه صبر و پایداری می‌کند.

اینها مجموعه صفاتی است که اگر در افراد یک جامعه پیدا شود زندگی برای همگان لذت‌بخش و خوشایند خواهد بود، چنان‌چه رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم با تربیت نسلی ایمانی و برخوردار از صفات برتر، جامعة مدینه را به مدینة فاضله و یا همان آرمان‌شهر مبدل ساخته بودند.