غرض تحصیل به غرب میروم، راهنماییم کن
با آنها چون یک منتقد آگاه و منصف خبیر رفتار کن. بطوری که نیکیها و خوبیهای آنها تو را چنان شیفته نکند که بدیهایشان را فراموش کنی. همچنین بدیهای آنها تو را چنان آزرده و دردمند نکند که خوبیها ومحاسنشان را از یاد ببری، بلکه آنها را چون یک محقق باریک بین، مورد تحقیق قرار بده و تا می توانی در مورد آنها اطلاع حاصل کن. سپس همه آنچه را که به دست آورده ای با چشم بصیرت مورد نقد و ارزیابی قرار بده. آنگاه هر چه که پس از تحقیق و بررسی دقیق، نیک تشخیص دادی، آنها را به امت و ملّت خود تقدیم کن و با سربلندی به میان آنها برگرد . و اگر غیر از اینها بود، آن را به خودشان برگردان.
نوشته: امام حسن البنا
ترجمه : زاهد ویسی
امام شهید حسن البنا – رحمه الله – در سال 1935 م، به یک محصل مسلمان که با همسرش برای تحصیل به اروپا می رفت ، نامه ای نوشت . با توجه به اندرزهای گرانبها و سفارشهای مهم موجود در آن، تصمیم گرفتیم این نامه را بطور کامل منتشر نماییم .
برادر دینی من !
خدا تو را حفظ کند و در سایه خود نگه دارد!
خداوندی را سپاس و ستایش می گویم که جز او هیچ اله و معبودی نیست، و بر سید مان محمد صلی الله علیه و آله سلم ، که به عنوان رحمتی برای جهانیان و جهانها مبعوث شده، و نیز بر همه کسانی که به شریعت او تا روز قیامت تمسک می جویند ، سلام می فرستم .
سلام و رحمت و برکات خداوند برتوباد ! چه روزی که با نیت خیر و هدف بزرگ سفر می کنی، چه روزی که با دست پر به نیکی برمی گردی و چه روزی که با میوه های رسیده ی علوم و گلهای خوش رنگ معارفی که چیده ای، به اسلام عزیز خدمت می کنی.
در آینده ای نزدیک، به میان مردمی می روی که آنها را نمی شناسی و با آنان انس نگرفته ای. آنان به تو به عنوان یک مسلمان نگاه می کنند . لذا عزیزم ! با تمام توان خود بکوش که بهترین اولگو و برترین سیمایی باشی که آنها از طریق تو بفهمند که مسلمان بودن، فضیلت و شرافت است.
ارزش همسرت را بدان
امانت گرانبهایی ـ که همان همسر بزگوار توست ـ به همراه داری، ارزشش را بدان و برای او رفیق امینی باش که آسایش او را فراهم کنی و زمینه خوشبختی را برایش مهیا نمایی، و بدون سهل انگاری در رعایت حقوق یا غفلت از انجام تکالیفی که نسبت به او بر عهده داری، با خوبی و خوشی اورا یاری و یاوری کن .
اینک کلماتی را بخوان که محبت و اخلاص من نسبت به شماـ بعنوان برادر بزرگتری که برای برادران و خواهرانش آرزو های را دارد و برای آنها امید وار خوشبخت ترین زندگی هاست ـ مرا به نوشتن آنها وا داشته است .
برادرم ! بخوبی نظارت و مراقبت خداوند در تمامی امور زندگیت را، مد نظر داشته باش و بدان که خداوند مراقب توست، تو را زیر نظر دارد و بر تمامی امور تو در هر جایی که باشی، احاطه و تسلط دارد. او خیانت چشمها و آنچه را که مانند رازی درون سینه ها پنهان است، می داند. پس سعی کن تو را صرف در حالتی ملاقات کند که از تو راضی باشد. از مراقبت حق ـ تبارک و تعالی ـ غافل نباش چنان که در نتیجه ی آن شیطان به جان تو راه یابد و وسوسه های درونی بر تو چیره شود.
شیطان از کجا حمله می کند؟
عزیزم ! باور کن شیطان به دلی که با مراقبت خداوند تبارک و تعالی آباد است نزدیک نمی شود،چه برسد به جا باز کردن در آن. و لی اگر دلی از معرفت الهی خالی باشد ، شیاطین برآن چیره شده و شهوات و هواهای نفسانی در آن لانه می کنند . لذا با حصار مراقبت الهی، از قلب خودت محافظت کن و در برابر آنچه که دور برت را گرفته از هوش و بیداری یاری بخواه، و از غافلان ناآگاه مباش .
واجباتی را که خدا بر تو فرض کرده است، بخوبی انجام بده و با اتکا به قضاء کردن، یا مشغول شدن به کارها یا بهانه قرار دادن مشکلات، آنها را دست کم نگیر. چرا که همه ی این بهانه ها و دلیل تراشیها، فریب نفس و وسوسه ی هوا است. خداوند می فرماید «… ولا تَتَّبع الهَوی فَیُضِلَکَ عن سَبیل الله … » یعنی (از هوای نفس پیروی نکن که تورا از راه خدا منحرف می سازد … )
عزیزم ! این را هم بدان که در نزدیک شدن یک فرد به خدا، هیچ چیزی به پای واجباتی که خداوند آنها را بر آن شخص فرض کرده است نمی رسد. افسوس به روزی که واجبات را دست کم بگیری یا در انجام آنها که حق خدا بر گردن تو هستند تنبلی و سستی به خرج بدهی. لذا نماز را ادا کن، و روزه دار باش. مگر اینکه کاملاً از انجام آن عاجز باشی . در این صورت طبق فرموده الهی که می فرماید : « … وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ … » یعنی( وبر کسانی که توانایی انجام آن را ندارند، لازم است کفاره بدهند. و آن خوراک مسکینی است …) در چنین شرایط در ترک آن مجاز هستی ولی سعی کن این رخصت الهی را دستاویز کم کاری و کوتاهی خود قرار ندهی . چون اینکه با سختی و در دیار غربت روزه دار باشی برای تو اجر و ثواب بیشتری دارد و نزد خداوند پسندیده تر و برای تزکیه نفس خودت هم بهتر است. لذا جز در جایی که کاملاً ناتوان هستی و هیچ راه و چاره ای برای روزه گرفتن به نظرت نمی رسد ، روزه خواری نکن. دیگر در مورد فرایض و واجبات به تو سفارش نمی کنم … چون واجبات سرمایه است . حال خودت در مورد کسی که سرمایه اش را هدر داده، فکر کن و ببین که فردای قیامت نسبت به آنهایی که معامله سود آوری داشته اند چه وضعیتی دارد ؟
تا می توانی اوقات فراغت خود را در عبادتهای مستحب صرف کن. نمازهای سنت را به جا بیار، زیاد استغفار کن و به تسبیح پروردگار بزرگوار خود بپرداز. و بدان که دعای انسان، در حال سفر و مهاجرت وغربت مستجاب می شود . لذا با تضرع به درگاه پروردگار و ترس از مقام او، بسیار دعا کن و بر ذکر خداوند تبارک و تعالی، مداومت داشته باش . چرا که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم به حضرت علی ـ کرم الله وجهه ـ سفارش کرد که همواره زبان خود را با یاد و ذکر خدا با طراوت نگه دارد. از گذشتن قدمی که منتهی به خیر می شود ، خوداری مکن . چرا که اجر و طاعات چند برابر است. یاد کردن خدا درمیان غافلان و مردمان آن کشورها، نور علی نور است لذا این فرصت را غنیمت بدان؛ چرا که این امر برای کسی که بخواهد فرصت راغنیمت بشمارد و از آن استفاده کند، یکی از گنجینه های سود آور اخروی محسوب می شود.
مواظب باش که ترا نفریبند!
جلوه های پر زرق و برق زندگی و آراستگی های دنیوی را می بینی که قلب را شیفته، چشم را خیره، عقل را مکدّر و ضعیف النفس ها را مغلوب می کند. مواظب باش این امور تو را نفریبند و کاری نکند که تو را از فضیلت مسلمانی دلسرد نماید و آخرت را از یاد تو ببرد. خداوند تعالی در این باره می فرماید : « وَلا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى * وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لا نَسْأَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى » یعنی ( چشم خود را به نعمتهای مادی که به گروههایی از کافران داداه ایم، مدوز. این نعمتهای مادی که زینت زندگی دنیاست، بدیشان داده ایم تا آنان را بدان بیازماییم. داده اخروی جاویدان و سرمدی ـ پروردگارت بهتر و پایدارتر ـ از این نعمتهای موقت و زودگذر جهان فانی است. خانواده خود را بگزاردن نماز، دستور بده ـ چرا که نماز مایه یاد خدا و پاکی و صفای دل و تقویت روح است ـ و خود نیز بر اقامه آن ثابت و ماندگار باش . ما از تو روزی نمی خواهیم ، بلکه ما به تو روزی می دهیم . سرانجام نيك از آن اهل تقوی و پرهیزگاری است … )
عزیزم !این را بدان که همه ی این متاع ها در نزد خدا، پشیزی نمی ارزد و دالّ بر شرف و فضیلت نیست ، بلکه همه ی اینها بستر شهوات و پرتگاه فتنه می باشند. لذا مواظب باش که شیطان تو را شکست ندهد و در دام گناه و فتنه نیفتی . و همواره این فرمایش خداوند را به یاد داشته باش که : « زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنْ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنْ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ » يعني ( برای انسان، محبت شهوات و دلبستگی به امور مادی،آراسته شده است از قبیل عشق به زنان و فرزندان و ثروت هنگفت طلا و نقره و اسبهای نشاندار و چهار پایان و کشت و زرع؛ اینها همه متاع دنیا است و سر انجام نیک در پیشگاه خداست)
قرآن هم شب و روز این حقایق را گوشزد می کند. لذا از کسانی مباش که زندگی دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند و ظاهر، آنها را چنان می فریبند که مانع رسيدن به حقیقت می شود. همه لذتهای که دنیا پیشرفته کنونی به ارمغان آورده ، ناگزیر بیماریها و ناگواریهایی را به دنبال دارد که از شیرینی و لذت آنها بیشتر است و گوارایی آنها را از بین می برد . لذا از مظاهر فریبنده ی دنیای آنها دوری کن، ازآنها پیروی مکن و دلباخته آنان مشو، تا از زمره ی رستگاران باشی .
عزیزم !
آنها فکر می کنند بعضی از آنچه که بر ما مسلمانان، حرام است، برای آنان حلال است. لذا از ارتکاب آنها خود داری نمی نمایند و از انجام آنها دست نگه نمی دارند. پس با آنها در هوا پرستی همراهی مکن و در ارتکاب گناه، با آنان سهیم نباش؛ چرا که این کار، تو را از باز خواست الهی نمی رهاند و برای محاسبه تو در روز قیامت، عمل خوبی نیست .
با دوشیزگان آنها همدمی نکن، و میان تو و آنها دوستی خصوصی و یا پیوند عاطفی ای نباشد. چرا که این کار برای فرد دیگری یک جرم محسوب شود، برای تو دو جرم است و خودت معنی و مفهوم این را به خوبی می دانی .
تو را به عفاف و پاکدامنی و امانتداری سفارش می کنم . این را هم بدین خاطر یاد آوری کردم تا مواظب لغزشگاهها باشی و دچار لغزش نشوی. و بدان که با حفظ طهارت، بی نیازی و شرف خودت، تو را کفایت می کند.
در برابر جام اول استقامت كن
سراغ مشروبات نرو و فضای موجود در آنجا را بهانه قرار نده؛ چون خداوند متعال وقتی که آن را حرام کرد ، تمام فضا ها را می شناخت و هیچ سرزمین و یا امتی را مستثنی نکرد. بر عکس آن را به طور قاطعانه و بدون هیچ شک و شبهه و استثنایی حرام کرد. مواظب باش که آن گونه نوشیدنی ها وارد شکمت نشود که در نتیجه آن، در زیر پوست پاک و پاکیزه ی شکمت لکه سیاهی جا بگیرد .
در برابر جام اول بیشترین استقامت و اراده را به خرج بده؛ چرا که اگر اولی را نوشیدی و وارد شکمت شد ، دومی و سومی و … نیز وارد می شوند و به این ترتیب به سمت سقوط در پرتگاهی می روی که هیچ جای نجاتی نیست. به این صورت هم در حق خود و هم در حق دیگران، مرتکب جنایتی شده ای.
از غذاهای حرام آنها، نظیرغذاهایی که از گوشت خوک و مُردار تهیه می شود، پرهیز کن و هرگز آنها را مزه نکن . چون در غذا های حلال آنقدر اختیار و تنوع هست که تو را از مصرف حرام بی نیاز می کند لذا اصلاً از حرام ، استفاده نکن، و کاری کن که گوشت بدن تو، از مصرف غذاهای حرام، رشد نکند. چون گوشت حرامی که بر بدن فرد برود، نصیب آتش جهنم خواهد شد. این راهم بدان که خداوند هر چیزی را که حرام نموده کثیف است و فرموده است : « … وَيُحِلُّ لَهُمْ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمْ الْخَبَائِثَ… » يعني ( … و پاکیزه ها را برای آنها حلال می نماید و نا پاکیها را بر آنان حرام می سازد … )
اما قمار خانه ها، سرگرمیها و کلوپها؛ وقت تو با ارزش تر از آن است که در این گونه جا ها، سپری شود. لذا تا جایی که در توان داری سعی کن از وقت خودت، در به دست آوردن ثمره ای که از آن بهره مند شوی و خیری که انجام دهی، استفاده نمایی . شنیده ام که گفته اند: وقت طلاست. این سخن من را متعجب نکرده است. چرا که وقت از طلا هم با ارزش تر است و اصلاً وقت، زندگی است . مگر زندگی تو چیزی غیر از همین لحظاتی است که نمی دانی آخر به کجا منتهی می شود ؟
پس عزیزم ! نسبت به لحظه لحظه ی زندگیت، حساس باش. وجز با تلاش و کوشش آنها را سپری مکن. خود را با سرگرمیهای حلال و تفریحات سالم سرگرم کن. چرا که در آسمان فراخی وزیبایی، درزمین جمال، در باغها شکوفایی ، در دریا بزرگی و در وجود خودت نشانه هاست. هوا هم موجب رشد و شکوفایی بدن تومی شود. پس از همه ی اینها، آسایش روحی و آسودگی خاطر خود را فراهم کن. ولی در سرگرمی و غفلت زیاده روی نکن؛ چرا که این کار، حجابی است در برابر انجام اعمال خير و عاملی است برای افتادن در دام بدیها .
با آنها چگونه رفتار ميكني.
با مردمان آنجا چون یک منتقد آگاه و منصف خبیر رفتار کن. بطوری که نیکیها و خوبیهای آنها تو را چنان شیفته نکند که بدیها و ناراستیهایشان را فراموش کنی. همچنین بدیها ی آنها تو را چنان آزرده و دردمند نکند که خوبیها ومحاسنشان را از یاد ببری، بلکه آنها را چون یک محقق باریک بین، مورد تحقیق قرار بده و تا می توانی در مورد آنها اطلاع حاصل کن. سپس همه آنچه را که به دست آورده ای با چشم بصیرت مورد نقد و ارزیابی قرار بده. آنگاه هر چه که پس از تحقیق و بررسی دقیق، نیک تشخیص دادی، آنها را به امت و ملّت خود تقدیم کن و با سربلندی به میان آنها برگرد . و اگر غیر از اینها بود ، آن را به خودشان برگردان و برای آن ارزشی قایل نشو. وتا وقتی که خیالت راحت نشده و این کار را به پایان نرسانده ای به میان ملّت خود برنگرد .
در میان آنها دسته ای را می بینی که از دین تو عیب جویی می کنند و به پیامبر تو صلی الله علیه وآله وسلم دشنام می دهند، از قرآن تو چیزی نمی دانند و از قوم تو بد گویی می کنند پس با آنان همنشینی نکن تا دست از این کارها بردارند و به جای این سخنان حرفهای دیگری بزنند و اگر مجبور شدی با آنها مناقشه کنی، سعی کن با نیکوترین روش با آنان مجادله کن و چیزهای نیکو و خوبی را که در مورد مسأله مورد نظر، می دانی برای آنان توضیح بده . ولی مبادا شله گی و ضدیت را در پیش بگیری که دست آخر به کینه توزی و فتنه می انجامد. چرا که خداوند می فرماید : « إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ …» یعنی ( ای پیامبر! تو نمی توانی کسی را که بخواهی هدایت نمایی ـ و او را به ایمان برسانی ـ ولی این تنها خداست که به هر که بخواهد، هدایت عطا می نماید … )
چگونه دعوت شان ميكني؟
بدان که دعوت انسانها از طریق عمل، از دعوت آنها به وسیله ی حرف و سخن بهتر و مفید تر است. دفاع تو از دین و امت خودت و دعوت مردم به سوی آنها، با اخلاق نیک، کمال روحی و روش درست تو، از هرچیز دیگری بهتر است. اگر فرصتی هم به تو داده شد تا در مراسم و گردهمایی های آنها سخنرانی کنی، خود را برای آن کار آماده کن و مطالبی را برای گفتن تنظیم کن که فتنه انگیزی نکند و احساسات و کرامت آنان را جریحه دار ننماید. در این کار هم هراس نداشته باش؛ چرا که خداوند همراه و همگام مخلصین است.
حسن نیت داشته باش و از عقاید و باورهای آنها عیبجویی نکن، بلکه سعی کن خوبیها و محاسن آنها را برجسته کنی ، عقاید ما را نیز برای آنها توضیح بده و در این کارها هم صرفاً ایجاد انگیزه و تشویق را مد نظر داشته باش .
در پایان می گویم : هر چند در این باره سخنهای زیادی برای گفتن هست و دوست دارم بازهم با تو همدمی کنم ولی می ترسم دامنه ی سخن به درازا بکشد و در نتیجه آنها را فراموش کنی. آخر سخن وقتی طولانی شد، خود بخشهایی از آن فراموش می شود . دعا می کنم که هر دوی شما سلامت باشید، خداوند شما را در پناه خود جا دهد وشما را با خیر و صلاحی که خود می پسندد برگرداند ، و دین و امانت و خوش فرجامی شما را به خدا می سپارم !
و السلام علیکم ورحمة الله و برکاته
حسن البنـــــا
منبع: بلاګ اخوان المسلمين ايران