چگونه در عمر كسی كه صله رحم دارد فزونی وزيادت ميشود؟

يكي از علماي كرام از دره غوربند ولايت پروان چنين سوال نموده:
جناب فقاهت مآب استاد محترم ما در جمعي از مولوي صاحبان واستادان مدرسه ما حديث شريف را ببحث ومناقشه علمي گرفتيم در عمر كسي كه صله رحم دارد فزوني وزيادت ميشود ليكن در مورد چگونگي آن نظريات مختلف ارايه شد كه خواهان همكاري شما شديم لطف نموده شما هم نظر خود را اريه كنيد..منتظر جواب تان استم كه چگونه در عمر پیوسته دارنده رحم فزونی داده می ‌‌‌شود؟

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله أما بعد،،
پیوسته داشتن رحم يعني روابط فاميلي، نيكي ، همدردي ، همكاري كردن با نزدیکان شخص از سوی پدر و مادرش خواه محرم باشند یا غیر محرم، وارث باشد یا غیر وارث، از جانب پدر باشند یا از سوی مادر، اين شريعت صله رحم مي نامد..رسول الله صلى الله عليه وسلم در حديث صحيح فرموده است:
“من أحب أن یبسط له فی رزقه، و ینسأله فی أثره، فلیصل رحمهٌ”

آنکه دوست دارد که در روزی او برایش گشایش آورده شود ودر اجلش تأخیر کرده شود، باید رحم و صلۀ قرابت خویش را پیوسته بدارد.

همچنان در حديث صحيح دومي می ‌فرماید:
“صلة الأرحام و حسن الجوار، و حسن الخلق، تعمر بها الدیار و تزداد بها الأعمار”

” با صلۀ ارحام (پیوسته داشتن روابط فامیلی) و همسایگی نیک و اخلاق نیک، سرزمین آباد می ‌شود و بوسیلۀ آن عمرها فزونی می‌یابد”.

همچنان از ابوهریره در روایت صحيح آمده که پیامبرصلى الله عليه وسلم فرمود:
” تعلموا من أنسابکم ما تصلون به أرحامکم، فإن صلة الرحم محبة فی‌الأهل، مثراة فی‌المال، منسأة فی‌الأثر”.
از نسب‌های خویش بدانید آنچه بدون رابطه ‏های قرابت و صلۀ ارحام خویش را پیوسته بدارید؛ زیرا صلۀ رحم، محبت و دوستی در خانواده و سبب ثروت ‌اندوزی و تأخیر افگنده شدن اجل می‌باشد.

فرموده‌ اش: (ینسأله فی أثره) معنایش این است که برای او در اجلش تأخیر داده می ‌شود و اجل را اثر گفته برای آنکه خود به دنبال عمر می ‌رود واين تأخير در اجل وازيادت در عمر چگونه متحقق ميشود، علماي علم عقيده وشارحين حديث اين پاسخ آنرا به پنج شیوۀ ذيل داده اند كه خدمت خواندگان محترم تقديم ميكنم:

1- اینکه این زیادت کنایه از برکت در عمر است و آن هم به سبب توفیق یافتن برای طاعت و محفوظ ماندن از معصیت و مصون ماندن از کوتاهی و هدر دادن امکانات و آباد ساختن وقت خویش به آنچه در دنیا و آخرت برایش سودآور است. چنانکه برای علمی نافع یا جهادی مبارک یا صدقۀ جاریه یا فرزندی صالح و شایسته یا غیر آن از فضیلت‌ها و موهبت‌هایی که پاداشش برای او می‌ماند و بدان قدر و مقام او در پیشگاه خداوند متعال و خلق افزوده می‌شود، توفیق داده شود.

مانند آنست آنچه از پیامبرصلى الله عليه وسلم روایت شده از اینکه عمرهای امت او نسبت به عمرهای امت‌ها و ملل گذشته کوتاهتر است. که در عوض خداوند برای ‌شان لیلۀ‌القدر را داد؛ این شب مبارکی که در ساعات اندک آن پاداش‏هایی بزرگ و خبرهای بسیاری بدست می‌آید که در حفرار ماه سوای آن حاصل نمی‌شود.
” وما أدراك ما ليلة القد، ليلة القدر خير من ألف” (قدر: 2-3)
و تو چه دانی شب قدر چیست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه عادی است.

فشرده اینکه: خداوند در عمر پیوسته دارندۀ صله رحم برکت نهاده؛ او را یاری می‌کند و توفیق می‌دهد و هدایت نموده؛ بر راه حق استوار می‌دارد. از این‌رو خیر و پاداش و عزت و کرامتی را در دنیا و آخرت بدست می‌آورد که قاطع پیوند رحم و نافرمانی در برابر والدین آن را کسب کرده نمی‌تواند هرچند عمرش چندین برابر عمر و اصل رحم باشد.

برخی از مردم به صد سال یا بیشتر زندگی می‌نمایند و بهره ‌اش از آن از چند سال تجاوز نمی ‌کند. بنابراین، طول عمر با زیادت ماهها و سالها نیست ولی به برکت در آن نهفته است چنانکه گشایش روزی به فراوانی و ازدیاد آن نیست بلکه به این است که در آن برکت نهاده شود.

2- اینکه هدف از زیادت، زیادت حقیقی است و این نیز نسبت به علم فرشته‌ ای است که موظف به عمر می‌باشد. اما تقدیر نخستی که آیه بر آن دلالت می‌کند. نسبت به علم الله متعال می‌ باشد. مانند اینکه برای فرشته ‌گفته شود: “عمر فلانی صد سال است هرگاه صلۀ‌ رحم خویش را پیوسته داشت وگرنه او شصت سال می‌باشد”. در حالی که سابقه در علم خدا این مطلب وجود دارد که او صله ‌اش را پیوسته می ‌دارد یا قطع می‌کند.

بنابراین، آنچه در علم خداست پیش و پس نمی‌شود و آنچه در علم فرشته است؛ و در آن امکان زیادت و کمی وجود دارد. که خداوند در این آیه بدان اشاره می‌کند:
” يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ” (رعد: 39)
الله متعال آنچه را خواهد محو می ‌کند و (یا) ثابت می ‌سازد و اصل کتاب نزد اوست.

محو و اثبات نسبت به چیزی است که در علم فرشته وجود دارد، و آنچه ” ام الکتاب و لوح محفوظ” وجود دارد به هیچ صورت محو نمی ‌شود که برای آن قضای قطعی گفته می‌شود اما برای اولی قضای معلق گفته می‌شود.

3- اینکه خداوند برایش زبان صدق و ستایش و سپاس قرار می ‌دهد و فضیلت او در زندگی و پس از مرگش شدت می ‌یابد و به محض مردن نام و یاد او از خاطره‌ ها زدوده نمی ‌شود همانگونه که در مورد قاطع رحم صورت می‌گیرد. ذکر و نام نیک برای انسان عمر دوم بشمار می ‌رود و مادامی که نام نیک انسان باقی باشد، پیوسته انسان زنده می‌باشد.
شاعری چه خوش سروده:

دقامت قلب المرء قائلۀ له تک ‌تک‌‌ های قلب انسان برایش می ‌گوید
إن الحیاۀ و قائق و ثوانی همانا زندگی دقیقه‌ ها و ثانیه ‌های است و بس!!
فارفع لنفسک بعد موتک ذکرها پس بمان برای خویش بعد از مرگت یادش را
فالذکر للإنسان عمر ثانی ياد نيك وخوب برای انسان عمر دوباه بشمار می ‌رود.

بسا انسان‌هایی وجود دارند که هنوز زنده‌ اند و نام نیک‌ شان برده می ‌شود و آثار شان شاهد مقام و فضل و جایگاه ‌شان است. در حالی که آنان از صدها سال به اینسو در بستر خاک آرمیده ‌اند در حالی كه برعکس آنان افرادی وجود دارند که هنوز در روی زمین زنده هستند ولي در شمار مردگان‌ اند. و آن هم به دلیل بی ‌ارزشی و گمنامی ‌شان.
چه خوش سروده شاعر آنجا که می ‌گوید:

و أفضل الناس من بین الوری رجل بهترین مردم در میان خلق
تقضی علی یده للناس حاجات مردی است که بوسیله او و بادستان او نياز هاي مردم بر آورده ميشود
قدمات قوم و ماماتت مکارمهم وكساني هستند كه مرده اند ونيكيهاي شان نيز وجود ندارد
و عاش قوم و هم فی ‌الناس أموات عده ‌ای مرده‌ اند در حالی که بزرگواری ‌های ‌شان نمرده و قومی می ‌زیند در حالی که در میان مردم در شمار مردگان ‌اند.

ابن‌القیم رحمه الله می ‌گوید: ” و از بزرگترین نعمت ‌های خداوند بر بنده این است که در میان جهانیان نامش را برکشد و مقامش را بلند برد و برای همین است که: خداوند پیامبران و رسولان خویش را در این مورد به گونه ‌ای اختصاص داده که برای غیرشان میسر نمی‌باشد». چنانکه می‌فرماید:

وَاذْكُرْعِبَادَنَا إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ ، إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ” (سوره ص:45-46)
و به بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب را که نیرومند و دیده ‌ور بودند، یاد کن. ما ایشان را به ویژگی یاد کردن آن جهان و ایمان به آن پاک و خالص گردانیدیم.

یعنی برای ‌شان ویژگی‌ای بخشیدیم و آن نام نیکی است که در این سرای (دنیا) بدان یاد می‌شود و همین خود لسان صدقی است که ابراهیم عليه السلام كسب نمود؛ آنگاه که گفت:

” وَاجْعَلْ لِي لِسَانَ صِدْقٍ فِي الآخِرِينَ” (شعراء:84)
و بعد از مردن من در میان دیگران (آیندگان) نام نیک و آوازۀ بلند قرار داده.

همچنان خداودن در مورد او و فرزندانش می ‌فرماید:
” وَوَهَبْنَا لَهُم مِّن رَّحْمَتِنَا وَجَعَلْنَا لَهُمْ لِسَانَ صِدْقٍ عَلِيًّا “(مریم:50)
و از رحمت خویش به ایشان بخشیدیم و برای آنان در میان مردم نام نیکو و آوازه بلند قرار دادیم.

و برای پیامبرش محمد رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود:
” وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ” (شرح:4)
و یاد و نام تو را برایت بلند کردیم.

از این ‌رو، پیروان انبیاء و رسل نیز بر حسب میراث ‌شان از طاعت و ومتابعت خود از آنان بهره‌ ای از این دارند و هر آن که با آنان مخالفت ورزید، برحسب مخالفت و معصیت خویش از این نعمت و از این نام نیک بدور است.

4- اینکه برایش او اولاد صالحی داده شود که نامش را بلند برند و پس از وفاتش برایش دعا نمایند.

5- اینکه هدف از زیادت عمر نفی آفات و بلیات از فرد نیکوکار، در جسم و عقل و مال و خانواده ‌اش می‌باشد.

فضل الله ممتاز