مهمانداری
احترام و پذیرایی از مهمان جزو عادات و فرهنگ بسیاری از ملتها به ویژه ملت عرب است که اسلام ضمن تأکید و تأیید، آن را براساس معتدل و معقول سر و سامان بخشیده است؛ زیرا مردم عرب قبل از اسلام گاهی در پذیرایی از مهمان راه افراط و تفریط را در پیش میگرفتند و برخی از آنها گاهی گاو یا شتر خود را برای مهمان ذبح میکردند. در این زمینه حاتم طایی شهرتی فراوان یافته بود.
اما اسلام راهی میانه و معتدل را فرراه مردم قرار داد و اسراف، تبذیر و یا بخل و تنگ چشمی، آنها را برحذر داشت و مهمانداری و احترام به تازهوارد را یکی از شعائر ایمانی و اخلاقی برشمرد و در این رابطه رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود:
«هرکس به خداوند و دنیای پس از مرگ ایمان دارد، به مهمانش احترام بگذارد».[9]
و در حدیث دیگری که عبدالله بن عمر رضي الله عنه آن را از رسول الله صلى الله عليه وسلم روایت نموده، فرموده است: «روزی به حضور رسول الله صلى الله عليه وسلم رسیدم او خطاب به من فرمود: شنیدهام همه شبها مشغول به نماز و همه روزها را روزه میگیری؟» گفتم : آری یا رسول الله . فرمود: «این کار را مکن! برخی روزها را روزه بگیر و روزهای دیگر را هم از گرفتن روزه خودداری کن و پاسی از شب را به نماز بایست و بخشی از آن را هم به خواب و استراحت بپردازد. زیرا بدن، چشمان، همسر و مهمانهایت بر تو دارای حق و حقوقی هستند».[10] و در واقع پذیرایی و احترام به مهمان جزو مکارم اخلاق است. و رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودهاند:
«مکارم اخلاق راهی است که به بهشت منتهی میشود».[11]
پذیرایی و احترام به مهمان مرد یا زن، بزرگ یا کوچک دارای اجر و پاداشی اخروی است و مانعی ندارد که زن محجبه و محترم با حفظ حرمت از مهمانان خود پذیرایی نماید و چنانچه مهمانها انسانهای پاک و پرهیزکاری باشند، به خدمت آنها بپردازد؛ زیرا امام مسلم و بخاری از سهل بن سعد انصاری روایت مینماید که گفته است: «وقتی که ابواسید ساعدی عروسی کرد، از رسول الله صلى الله عليه وسلم و بسیاری از اصحاب دعوت کرد، خانم او (ام اسید) مقداری خرما را در ظرفی سنگی خیس نموده و نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم و اصحاب آورد».
حافظ ابن حجر با برداشت از این روایت بر این باور است که پذیرایی زن محجبه از مهمانهای مؤمن و پرهیزکار رواست.
مدت پذیرایی از مهمانان معمولاً سه شبانهروز است، زیرا بزار از ابن مسعود روایت مینماید که از رسول الله صلى الله عليه وسلم روایت شده است:
«پذیرایی از مهمان سه شبانهروز است و در صورت بیشتر شدن باز پذیرایی از او دارای اجر و پاداش است؛ زیرا هر کار خیری صدقه و احسان به شمار میرود».[12]
و از ابوهریره روایت شده که گفته است: از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنیدهام که میفرمود:
«مهمان تا سه شبانهروز حق پذیرایی از طرف صاحب خانه دارد، پیش از آن صدقه و احسان به شمار میرود و بهتر است مهمان پس از آن برای رفع مزاحمت از اهل منزل با آنها خداحافظی نماید».[13]
[9] و 4-. اخرجه البخاری و مسلم.
[11]-. اخرجه الطبرانی.
[12]-. رواه البزار.
[13]-. اخرجه احمد و ابویعل و البزار.
نویسنده: استاد وهبة الزحیلی
ترجمه: عبدالعزیز سلیمی