سر پُل یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. مرکز این ولایت شهر سر پل است. ولايت سرپل در زون شمال کشور موقعيت دارد، سابق يک ولسوالى ولايت جوزجان بود و درسال ١٣٦٧ به سطح ولايت ارتقا کرد. اين ولايت از هفت ولسوالى (کوهستانات، سوزمه قعله، سنچارک، گوسفندى، صياد و بلخاب) تشکيل گرديده و مرکز آن نيز سرپل ميباشد.

ولايت سرپل در بين ٣٥ درجه و ٣٠ دقيقۀ شرق، ٣٦ درجه و ١٣ دقيقۀ شمال، ٦٦ درجه و ٣٠ دقيقۀ شرق و ٦٥ درجۀ و ٢ دقيقۀ شرق موقعيت دارد و از سطح بحر ٦٤٠ متر ارتفاع دارد.

اين ولايت در شمال با ولايت جوزجان، در شرق با بلخ، در جنوب با غور و باميان ، درغرب با فارياب و در جنوب شرق با ولايت سمنگان همسرحد است.

ولايت سرپل در ٦٠٣ کيلومترى کابل موقعيت دارد و از ولايات درجۀ سه کشور شمرده ميشود. اين ولايت از بابت ساختار جغرافيوى يک منطقۀ کوهستانى کشور خوانده ميشود که ٧٥ در صد زمين آن از کوه ها ومتباقى آن از زمين هاى هموار تشکيل گرديده است.

مساحت سرپل ۱۶۳۸۵ کيلومتر مربع است و اقوام باشندگان آن از ازبک، پشتون، تاجک، هزاره، بلوچ، ايفاق و بعضى اقوام ديگر افغانستان تشکيل شده که ٩٤ درصد آن در قريه جات و متباقى آن در شهر زندگى دارند.

سرپل از ولايات است که معادن نفت و مس در آن بيشتر است.

ولسوالیهای ولایت سرپل به شرح زیر است

• سر پل
• بلخاب
• سوزمه قلعه
• صیاد
• کوهستانات
• سنگچارک

سر پُل مرکز ولایت سر پل کشور افغانستان است.

در گذشته از شهرهای جوزجان افغانستان بوده است و در نزدیک شهر شبرغان قرار دارد. مرقد مطهر امامزاده يحيی بن زيد(ع)در شهر سرپل است و از دير باز همواره اين شهر را كانون توجه مردم مسلمان افغانستان قرار داده و باعث رونق اين شهر گرديده است. اکثر اهالی این شهر ازبک هستند.

سرپل از لحاظ شهرسازی دارای معماری سنتی است و در نقطه ای دور افتاده و صعب العبور قرار دارد. در سال ۱۸۸۵ میلادی دارای ۹۵۰ خانوار جمعیت بوده است.

ولسوالی بلخاب

 يکی از توابع ولايت سرپل افغانستان است. ولسوالی بلخاب از جنوب با بامیان و یکاولگ وصل است، از شرق با دره‌صوف، از غرب چيراس، و از شمال به ولايت بلخ وصل است. دارايی ۱۰۳ قريه خرد و کلان و هفتاد و دو شورای محلی‌ می‌باشد.

ولسوالی بلخاب دارای ۵۵ دبستان، ۳ دبیرستان، دو مدرسه متوسطه دخترانه و پسرانه می‌باشد. جمعيتش حدودا ميان ۶۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰۰ نفر می‌رسد.

درآمد مردم بلخاب: از محصولات گندم، در گذشته و فعلا انگوزه ( يکنوع گياه کوهی ـ شيرش را می‌گيرند به قيمت بالا فروخته می‌فروشند) گردو، بادام، قروت، زيره و سیب زمینی.

واحد هاى ادارى:

ولايت سرپل به شمول مرکز از هفت واحد ادارى تشکيل شده است که عبارت است از:

سرپل ( مرکز)، کوهستانات، سوزمه قعله، سنچارک، گوسفندى، صياد و بلخاب

اقتصاد و تجارت:

روند اقتصادى سرپل هنوز هم تاحدى توقع پيشرفت نکرده و هنوز هم مشکلات اقتصادى مردم از طريق کشت و زراعت حل ميگردد و تجارت هنوز هم شکل سابقه و دهاتى دارد.

ولايت سرپل در گوشۀ شاهراه بزرگ شمال موقعيت دارد که از اثر آن وضعيت تجارتى نيز در آن از رشد باز مانده است.

بازار مرکز سرپل از چند دکان و مارکيت کوچک و بزرگ تشکيل شده که يک ولايت مصرفى ولايات شمال به ويژه شهر مزارشريف خوانده ميشود. بخش اعظم مواد فروشى اين بازرا از محصولات زراعتى قريه جات و مناطق دور دست تهيه ميشود.

اما اخيراً يک سلسله اميدوارى ها پيدا شده که وضعيت اقتصادى و تجارى اين ولايت با استخراج معادن نفت پيشرفت خواهد کرد.

دريا ها و بند ها:

دو دريا موسوم به تور و سپين در سرپل جريان دارد که زمين هاى زراعتى از آن آبيارى ميشود.

در فصل زمستان آب اين درياها کمى خوب ؛ اما در فصل تابستان که نياز به آبيارى زمين هاى زيات ميشود، کفايت نمى کند.

کار روى سيستم قطريى آبيارى زمين نيز در اين ولايت جريان دارد و اگر تطبيق گردد، پس بخش زياد زمين هاى خاره سرسبز خواهد شد.

زراعت:

هر چند کوها و تپه هاى خاکى در اين ولايت وجود دارد ؛ اما زمين هاى زراعتى و هموار نيز در آن موجود است.

در مجموع ١١١٠٠٠ هکتار زمين زراعتى ، ٥٠٠٠٠ هکتار زمين آبى ، ٦٠٠٠٠هکتار زمين للمى و ١٨٠٠٠ هکتار باغات در اين ولايت وجود دارد.
مزارع گندم، جو ، جوار، انگور، زغر، کنجد ، خربوزه و تر بوز در اين ولايت وجود دارد؛ اما علاوه بر آن بخش مالدارى نيز در اين ولايت رشد کرده و برخى بيشتر مردم دهات نيازى اقتصادى خود را از نگهدارى گوسفندها مرفوع ميسازند.

معادن:

ولايت سرپل داراى مواد نفت و معادن ميباشد. ظرفيت چاه هاى موجود نفتى در اين ولايت ٢،٨ ميليون متر مکعب تخمين شده است.

چاه هاى مشهور نفتى اين ولايت عبارت است از:

معدن نفتى انگوت که ١٥ نقطۀ تفحصاتى استخراجى دارد. معدن نفت قشقرى که ١٠ نقطۀ تفحصاتى استخراجى دارد.معدن آق دريا که ٨ نقظه تفحصاتى استخراجى دارد و معدن بازار کمى نفتى که ٨ نقطۀ تفصحاتى استخراجى دارد.

کلتور:

فعاليت هاى کلتورى و فرهنگى در ولايت سرپل نسبت به ساير ولايت کمرنگ است. هر چند بخش راديو تلويزيون ملى در اين ولايت فعاليت دارد؛ اما نمايندگى هاى رسانه هاى ديگر در اين ولايت صفر است ؛ اما يکتعداد رسانه ها و نهاد هاى محلى در اين ولايت فعالت دارد.

در اين ولايت علاوه بر تلويزيون ملى، برنامه هاى تلويزيون هاى طلوع ، اريانا و شمشاد نيز در اين ولايت ديده ميشود.

علاوه بر آن يک راديو محلى موسوم به بانو نيز دراين ولايت فعاليت دارد. علاوه بر راديو يکتعداد گاهنامه ها چون پيام شورا، سيماى زن، آينۀ زن، امبير و سرپل نيز در اين ولايت فعاليت دارد.

اتحاديه کلبۀ سبز، کهکشان و نهاد قلم از نهاد هاى است که از آن نام گرفته ميتوانيم .

معارف:

به اساس معلومات رياست معارف سرپل، در اين ولايت ٣٨٩ باب مکتب فعال و ١٦٠ هزار شاگرد که ٤٠ درصد آن د ختر است، مصروف فراگيرى تعليم در آن مييباشد.

امور تدريسى اين تعداد مکاتب توسط ٣٥٠٠ معلم قرار دادى و اجير پيش برده ميشود.

علاوه بر آن ١٨ باب مدرسۀ دينى، يک مرکز تربيۀ معلم با داشتن پنج بخش در پنج ولسوالى هست، پنج مکتب مسلکى ( دو باب مکتب زراعت، يک باب مکتب مواد برقى، بازسازى و نفت ) ميباشد.

همچنان پوهنتون سرپل با فعال شدن پوهنځى تعليم و تربيه از سال گذشته آغاز به فعاليت کرده است.

اخيرا کارهاى اعمار يک پوهنتون خصوصى موسوم به اميرشيرعلى نوايى نيز در اين ولايت آغاز گرديده است.

مشاهير:

ابومسلم خراسانى، امام يحی، الفريخون، ابوعبيدجوزجانى، مولانا خديم، اسماعيل بلخى، منهاج السراج، قارى عظيم، سيف الدين نورى، سيد مير حسينى و…

بازى ها:

ولايت سرپل علاوه بر آن که در ده سال گذشته از پيشرفت هاى مختلف به عقب مانده، در بخش بازى هاى نيز به عقب مانده است.

در اين ولايت علاوه بر بزگشى ، بازى هاى خوسى، بيدى، چهارمغز … و ديگر نيز مروج است ؛ اما علاوه بر آن بازى فوتبال نيز شايقين زياد دارد و کلپ هاى سپورتى در اين ولايت ديده ميشوند.