محبت و دوستی

(الف) : قواعد کلی محبت با خداوند جل جلاله

بایستی خداوند جل جلاله را نسبت به همه چیز و همه کس دوست داشت، ولازم است محبت او تعالی بر نفس انسانی چنان سیطره افکند که هیچ محبتی نتواند از آن پیشی گیرد و هیچ یک از لهو ولعب دنیا قلب آدمی را از محبت الله جل جلاله به خودش مشغول نگرداند. در اینجا به ذکر چند قاعده کلی در پیرامون محبت می پردازیم:
(1) محبت خداوند از نشانه های ایمان است, چنانچه الله متعال می فرماید: « وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ» (وکسانی که ایمان آوردند از هرکسی خداوند را بیشتر دوست دارند».

(2) از موجبات محبت خداوند اتباع سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم می باشد: « قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ» (بگو: اگر خدا را دوست میدارید, پس از من پیروی کنید, تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهان تان را ببخشاید».
(3) نشر سنت سلام گفتن به خاطر کسب مودت و محبت: «عن أبي هريرة عن النبي صلى الله عليه و سلم قال :« وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ لاَ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا وَلاَ تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا أَوَلاَ أَدُلُّكُمْ عَلَى شَىْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ؟ أَفْشُوا السَّلاَمَ بَيْنَكُمْ » یعنی: ( تا آنگاه که ایماندار نشوید در بهشت داخل نمی گردید، و تا باهم محبت نکنید ایماندار نمی گردید، آیا به چیزی شما را رهنمایی نکنم که هرگاه انجامش دادید با هم محبت می ورزید؟ سلام گفتن را در میان خود تان منتشر وعام بسازید.

(4) محبت خالصانه سبب نجات در آخرت می شود:« عَن أَبِي هُرَيْرَةَ ، أَنّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ : سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللَّهُ فِي ظِلِّهِ يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ …. وَرَجُلانِ تَحَابَّا فِي اللَّهِ اجْتَمَعَا عَلَى ذَلِكَ وَتَفَرَّقَاعلیه …» ( از ابو هریره روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: هفت گروه اند که خداوند آنها را زیر سایه خویش قرار می دهد؛ روزی که هیچ سایه ای جز سایه او نیست…. و دو شخص که به خاطر خدا دوستی می کنند؛ بر اساس همین امر گرد میایند و بر همین از همدیگر خویش جدا می شوند….)

(5) دوستی با دوستان خدا و بدبینی با دشمنان خدا: در حدیث شریف ذکر است که« أَنَّ مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ ” سَأَلَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ أَفْضَلِ الْإِيمَانِ قَالَ: ” تُحِبَّ لِلَّهِ تُبْغِضَ لَلهُ، وَتُعْمِلَ لسانك فى ذكراً لِلَّهِ قَالَ: وما مع ذاك يا رَسُولَ اللهِ قَالَ: وأن تُحِبَّ لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ، وَتَكْرَهَ لَهُمْ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ، وَأَنْ تَقُولَ: خَيْرًا أَوْ تَصْمُتْ “. یعنی: معاذ بن جبل -رضی الله عنه- از پیامبر خدا – صلی الله علیه وسلم- در مورد بهترین ایمان پرسید: آن حضرت فرمود: اینکه به خاطر خدا دوست بداری و به خاطر خدا بد ببینی، و زبانت را به ذکر الله مشغول بداری، معاذ گفت: ای رسول الله! و با آن چه کاری؟ فرمود: به مردم چیزی دوست داشته باشی که به خودت دوست داری، وبه آنها چیزی را بد ببینی که به خود بد می بینی، واینکه سخن نیک بگویی ویا خاموش باشی».

(6) برادرانی که یکدیگر خویش را به خاطر خدا زیارت می کنند محبت خداوند را حاصل می کنند، چنانچه در حدیث قدسی آمده است که: « قَالَ اللَّهُ تعالی: وَجَبَتْ مَحَبَّتِي لِلْمُتَحَابِّينَ فِيَّ، وَالْمُتَجَالِسِينَ فِيَّ، وَالْمُتَبَاذِلِينَ فِيَّ، وَالْمُتَزَاوِرِينَ فِيَّ”یعنی: خداوند متعال فرموده است: محبت من لازم گشته به کسانی که به خاطر من باهم دوستی می کنند، و به خاطر من به همدیگر همنشینی می کنند، وبه خاطر من به یکدیگر خود بخشش می کنند، و به خاطر من یا همدیگر دیدار می کنند .

(7) زهد در دنیا باعث محبت خداوند می شود: « عن سهل بن سعد رضي الله عنه : أن النبي صلى الله عليه و سلم وعظ رجلا فقال : «ازهد في الدنيا يحبك الله عز و جل و ازهد فيما في أيدي الناس يحبك الناس» .( در دنیا زهد پیشه کن خداوند دوستت میدارد، به آنچه که در دست مردم است چشم نداشته باش مردم دوستت میدارند).

(8) محبت خالصانه و للهی سبب شرینی ایمان می گردد: « عن أنس رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : لا يجد أحدكم حلاوة الإيمان حتى يحب المرء لا يحبه إلا لله وحتى يكون أن يقذف في النار أحب إليه من أن يرجع في الكفر بعد إذ أنقذه الله منه وحتى يكون الله ورسوله أحب إليه مما سواهما»یعنی: از انس – رضی الله عنه روایت است که گفت: پیغمبر خدا – صلی الله علیه وسلم- فرموده است: یکی از شما شرینی ایمان را نمی چشد تا آنکه یک شخص را دوست بدارد و دوستی اش با او جز به خاطر خدا نباشد، وتا آنکه انداخته شدنش به آتش برایش از اینکه به کفر باز گردد خوش آیندتر نباشد، (مخصوصا) بعد از آنکه خداوند او را از آن نجات داده است، وتا اینکه الله و رسولش برای وی از سوای آنها محبوتر نباشند.

(9) کسی که مورد محبت الله قرار گیرد در میان انسانها نیز محبوب و دوست داشتنی می شود:« عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَحَبَّ عَبْدًا نَادَى جِبْرِيلَ: إِنِّي قَدْ أَحْبَبْتُ فُلَانًا فَأَحِبَّهُ، قَالَ: فَيَقُولُ جِبْرِيلُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ: إِنَّ رَبَّكُمْ أَحَبَّ فُلَانًا فَأَحِبُّوهُ، فَيُحِبُّهُ أَهْلُ السَّمَاءِ، قَالَ: وَيُوضَعُ لَهُ الْقَبُولُ فِي الْأَرْضِ، وَإِذَا أَبْغَضَ عَبْدًا فَمِثْلُ ذَلِكَ».(یعنی: از ابو هریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر –صلی الله علیه وسلم – فرموده است: هرگاه الله متعال بنده ای را دوست بدارد به جبریل می گوید، من فلان شخص را دوست خود گرفتم پس تو دوستش بدار، گفت: جبریل به اهل آسمان می گوید: پروردگارتان فلان شخص را دوست خود گرفته شما هم دوستش بدارید، گفت: او در زمین هم قبول میابد، وهرگاه شخصی را بد ببیند هم همانطور می شود.

(ب): کسانی که خداوند دوستشان می دارد:

(1) نیکوکاران:

خداوند محسنان ونیکو کاران را دوست می دارد. الله متعال در چندین جای قرآن در مورد نیکوکاران فرموده است: « وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ» (ونیکی کنید که الله نیکو کاران را دوست میدارد)، همچنان فرموده است:« الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»(آن کسانی که در حال خوشی وناخوشی وثروتمندی وتنگدستی، به احسان و بذل و بخشش دست می یازند، وخشم خود را فرو می خورند، واز مردم گذشت می کنند، (بدین وسیله در صف نیکوکاران جاگزین می شوندو) خداوند هم نیکو کاران را دوست می دارد).

(2) توبه کنندگان و پاکیزه گان:

الله متعال می فرماید:« إن اللّه يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ»(یعنی: خداوند توبه کنندگان و پاکیزه گان را دوست می دارد). ومی فرماید:« لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ»(ای پیغمر!) هرگز در آن (مسجد ضرار) نایست نماز مگذار، مسجدی(مانند مسجد قبا) که از روز نخست بر پایه تقوی بنا گردیده است سزاروار آن است که در آن برپای ایستی ونماز بگزاری. در آنجا کسانی هستند که می خواهند(جسم وروح) خود را (با عبادت درست) پاکیزه دارند وخداوند هم پاکیزه گان را دوست می دارد).

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است:« إِنَّ اللَّهَ طَيِّبٌ يُحِبُّ الطِّيبَ ، نَظِيفٌ يُحِبُّ النَّظَافَةَ ، كَرِيمٌ يُحِبُّ الْكَرْمَ ، جَوَّادٌ يُحِبُّ الْجُودَ ، فَنَظِّفُوا أَفْنِيَتَكُمْ وَسَاحَاتِكُمْ وَلاَ تَشَبَّهُوا بِالْيَهُودِ ، يَجْمَعُونَ الأَكْبَاءَ فِي دُورِهِمْ»( یعنی: خداوند پاک است و پاکیزه گی را دوست می دارد، کریم است و کرم را دوست می دارد، بخشنده است و بخشندگی را دوست می دارد، پس حویلی ها ومیدان های خود را پاکیزه سازید و همانند یهود نباشید که خاشاک را در خانه های خود گرد می آورند).

(3) کسانی که در راه الله در یک صف جهاد می کنند:

الله متعال می فرماید:« إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيَانٌ مَرْصُوصٌ»( یعنی: خداوند کسانی را دوست می دارد که در راه او متحد و یک پارچه در خط وصف واحدی می رزمند، انگار دیوار سربی بزرگی هستند).
(4) پرهیزکاران:
الله متعال در این مورد می فرماید:« بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ»(آری! کسی که به عهد و پیمان خود وفا کند، وپرهیزکاری پیشه نماید( محبت و رضایت خدا را فرچنگ آورده است) زیرا خداوند پرهیزکاران را دوست می دارد).

(ج) : کسانی که خداوند دوستشان نمی دارد:

رسیدن به محبت الله متعال برای فرد مؤمن، خود هدفی بزرگ می باشد. بنده به این هدف بلند آنگه می تواند رسید که صفاتی را حاصل نماید که او را لایق محبت خداوند بگرداند و از صفاتی خودش را پاکیزه دارد که سبب بغض و بدبینی الله تعالی در حق او می گردد. در اینجا لازم است صفاتی را یاد آور شویم که بنده را در مهلکه بغض و بدبینی خدا قرار می دهد:

(1) بد اخلاقان: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده اند:« وإن أبغضكم إلي وأبعدكم مني مساوئكم أخلاقا الثرثارون المتشدقون المتفيهقون»(مبغوض ترین شما در نزد من، ودور ترین تان از من بداخلاق های شمایند؛ انسان های پرگوی پرتکلف از حد گذرنده در سخن).

(2) ظالمان: الله متعال فرموده اند: «والله لا یحب الظالمین»( وخداوند ستمگران را دوست نمی دارد).

(3) تجاوزکاران: همچنان می فرماید:« وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ»( تجاوز نکنید، خداوند تجاوزگران را دوست نمی دارد).

(4) متکبران: ومی فرماید:« نَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ»( وخداوند هیچ متکبر مغروری را دوست نمی دارد).

(5) خائنان: همچنان فرموده است:« إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْخَائِنِينَ»(خداوند خائنان را دوست نمی دارد).

(6) مفسدان: الله متعال می فرماید:« وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ»(وخداوند فساد پیشگان را دوست نمی دارد).

(7) معاندان: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است:« عن عائشة قالت قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : إن أبغض الرجال إلى الله الألد الخصم»( از عائشه رضی الله عنها روایت است که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: مبغوض ترین مردان به نزد الله دشمن سختگیر کینه دل است).