عوامل و آسیب شناسی وحدت مسلمانان
مولوی عبدالکریم عطایی امام مسجد خلفای راشدین-هرات
بی گمان وحدت یکی از نیازهای مبرم جامعه ی اسلامی است. قرآن کریم در بیش از پنجاه آیه به مسأله ی وحدت پرداخته و راه-های رسیدن به وحدت را تبیین نموده است. رفتار مسالمت آمیز با مخالفان و پرهیز از طرح مسایل اختلاف بر انگیز، جلوگیری از خروش احساسات و توهین به مقدسات دیگران، پرهیز از تکفیر منسوبین مذاهب و گروه های اسلامی، رعایت اصول اخلاقی، حقوقی، اجتماعی و تعامل علمی میان دانشمندان مسلمان از جمله موارد مهمی است که می توان به آن اشاره نمود.
وحدت، مزایای بس گرانبها دارد که در دو بعد داخلی و بیرونی امت اسلامی متبلور می گردد، گروه ها و مذاهب اسلامی با پرداختن به وحدت و رعایت موارد فوق طمع شیرین یک پارچه گی و محبت را در بُعد داخلی می چشند و در بعد بیرونی نیز در نزد دشمن صلابت و استحکام خویش را حفظ خواهند نمود. با این وجود، دشمنان اسلام در بیرون و کسانی که آب به آسیاب دشمن می ریزند از داخل؛ دیگر هیچ گاه نخواهند توانست بین مسلمانان جنگ و خون ریزی راه انداخته و صف واحد امت را بر هم بزنند.
در حقیقت؛ مشکلات بزرگی را که امروزه امت اسلامی بدان گرفتار است، ناشی از خلای وحدت و یک پارچه گی داخلی است. دشمنان اسلام از این خلاء استفاده ی بس عظیم نموده و توانسته اند جهان اسلام را تحت شعارهای ملی و مذهبی پراگنده و دسته دسته نمایند، که همانند یک لشکر شکست خورده توان دفاع از خود را نیز نداشته باشد؛ تا جایی که دشمن اکنون جسورانه به خود جرأت می دهد جهان اسلام را تحقیر کند، به مقدسات و شخصیت گرامی پیامبر و قرآن عظیم الشأن توهین نماید؛ کشورهای مسلمان را ازین گوشه و آن گوشه جهان تصاحب و تحت اشغال خویش در آورد.
عوامل و عناصر تشکیل دهنده ی وحدت وآسیب های آن:
با قوت می توان گفت که بزرگ ترین عامل انسجام و وحدت مسلمین التزام به قرآن است؛ قرآنی که در بین ما مسلمانان، متأسفانه، مهجور مانده است. عمل صادقانه به قرآن و گرد آمدن همه گروه ها و مذاهب اسلامی بر محور قرآن؛ موجب همگرایی و وحدت است. منظور از وحدت؛ توحید مذاهب گوناگون در بین امت اسلامی نیست؛ بلکه منظور از وحدت و یک پارچه گی این است که با توجه به مشترکاتی که بین مذاهب و گروه های اسلامی وجود دارد و همه گی در اصول اعتقاد به الله یگانه، پیامبر اکرم ، کتاب الله، قبله ی مشترک، معاد و احکام اسلامی مثل نماز، روزه، زکات، حج با یک دیگر مشترک اند، اختلاف در بعضی از احکام فرعی فقهی نباید موجب جدایی و دوری قلب های مسلمانان از یک دیگر شود؛ بلکه تمام مذاهب و گروه های اسلامی با کمال شرح صدر و وسعت نظر عقاید و افکار یک دیگر را درک و تحمل نمایند و با همدلی و همکاری روی پدیده ی اختلاف و دوری صف ها، خط بطلان بکشند.
گروه ها و مذاهب اسلامی؛ در عین حال که در صحنه ی کاوش و استدلال در فضای علمی تلاش می کنند، در عرصه ی زنده گی اجتماعی و تعامل با توجه به مصالح تمام امت اسلامی باید یک دیگر را درک و به عناصر مهم تشکیل دهنده ی وحدت توجه و در راه تحقق آن بکوشند. مراد از عوامل وحدت بخش اموری هستند که یا به صورت ایجابی به تقریب و همکاری و تعامل عملی میان مسلمانان می انجامد و یا به صورت سلبی باعث کاهش اختلافات می گردد. بدیهی است که استمرار جوَ جدایی و کینه توزی و متهم کردن یک دیگر، موجب دامن زدن به بد بینی ها و تعصبات گوناگون گردیده و جز ضربه زدن بر خویشتن خویش، سودی دیگر برای مسلمین متصور نخواهد بود.
تعصب، یکی از بزرگ ترین آسیب های وحدت به شمار می رود؛ امروز دشمنان اسلام برای ایجاد تفرقه در بین مسلمانان تعصب های مختلفی را مروج می سازند. نظری بر دنیای پهناور مسلمانان بیاندازید در بسا مناطق می بینیم که تعصبات خشک و خشن ملی، نژادی، قبیله وی و… بر مردم حاکم است. در گوشه ای مسلمان عرب و عجم درگیر اند و جای دیگر تعصبات لسانی و قومی و مذهبی، مسلمانان با هم برادر را به جان هم انداخته و سرمایه های شان را از بین برده و چه بسا از اثر غفلت آنان، دشمن مکار بر امور و منابع آن ها مسلط شده و ثروت آنان را به تاراج برده است. اما اگر هر دل بیداری اندکی به توصیه های گهر بار پیامبر مان که رحمتُ للعالمین اند، گوش فرا دهد یقیناً باید تعصب را به فراموشی بسپارد:
پیامبر اکرم در مورد تعصب چنین فرموده اند:
(لیس منا من دعا الی عصبیه ولیس منا من قاتل عصبیه ولیس منا من مات علی عصبیه) {سنن ابی داوود جلد دوم صفحه ی 503}
«کسی که به تعصب دعوت کند از ما نیست، کسی که از روی تعصب بجنگد از ما نیست، کسی که در حالت تعصب بمیرد از ما نیست«.
به طور کلی تعصب در دین مبین اسلام جایگاهی ندارد و با تعالیم وحدت بخش آن سازگار نیست؛ اما متأسفانه امروز در بازار تعصب میدان جنگ و کشتار گرم است. هنگامی که میان دو نفر اختلافی پیدا شود و یا جنگی صورت گیرد ملاحظه نمی گردد که حق با کیست بلکه بیننده این را می نگرد که کدام یک هم زبان یا هم وطن و یا از فامیل و اقوام او است و بر این اساس از یک طرف خاص حمایت می کند؛ در نتیجه برای هر دو نفر حامیانی پیدا می شوند که بر اساس تعصب همکاری می نمایند و آنچه مورد توجه قرار نمی گیرد این است که ظالم کیست و مظلوم کدام است؟ در این میان آنانی که از مظلوم هم حمایت می کنند از حدی تجاوز می کنند؛ بنا بر این اختلاف و تفرقه در بین دو نفر محدود نمی ماند بلکه تبدیل به جنگ بین طایفه و حزب و یا اقوام منجر می گردد، در نتیجه جنگ و اختلاف به به سرحدی می رسد که ضربات سهمگینی بر پیکره وحدت مسلمین وارد می آید.
رسول الله فرموده اند:
(انصر اخاک ظالماً او مظلوماً) {صحیح البخاری}
» برادرت را یاری کن چه ظالم باشد و چه مظلوم؛ شخصی عرض کرد یا رسول الله! در صـورت مظلوم بودن من او را کمک می-کنم اما در صورت ظالم بودن چه گونه وی را کمک کنم؟ رسول الله فرمودند: کمک تو برای شخص ظالم همین است که او را از ظلمش منع نمایی«.
تعصب، نه تنها اختلاف و قتل را بوجود می آورد، بلکه موجب نا رضایتی پیامبر بوده و آفت های معنوی را فراهم می سازد، چه آفتی بزرگ تر از این که پیامبر هشدار می دهند این افراد جزء امت من نیستند.
یکی از عوامل مهم تعصب، عدم اعتقاد و یقین کامل به روز رستاخیز است، اگر شخص مسلمان اعتقاد داشته باشد که به جرم قتل، مدت طولانی مستحق آتش خشم الهی و جهنم می گردد، هیچ گاه دست به قتل نمی زند. این در حالیست که این فرد مسلمان قتل را حرام می داند لیکن به علت احساسات جاهلانه مرتکب آن می شوند. زیرا اگر فرد معتقد باشد که کشتن مسلمان حلال است به اتفاق علماء از دایره ی ایمان خارج می گردد. زیرا قتل نفس به نا حق گناه بسیار بزرگ می باشد. پیامبر گرامی اسلام اجازه ندادند که سلاح را به طرف برادر مسلمان اشاره کند چه رسد به زدن و یا کشتن شخصی.
ابوهریرهر ضی الله عنه روایت کرده است که پیامبر فرمودند:
»کسی که با سلاح برنده ای به سوی برادرش اشاره کند تازمانی که آن را بر زمین بگذارد ملائکه او را نفرین می کنند اگر چه این اشاره به سوی برادر نسبی اش باشد«. {صحیح المسلم}
همچنین از ابوسعید و ابوهریره (رضی الله عنهما) حدیث دیگر روایت است که پیامبر فرموده اند:
»اگر اهل آسمان و زمین در ریختن خون مسلمانی شرکت نمایند، الله متعال همه ی آن ها را به عذاب گرفتار می کند«. {معجم-الکبیر، حدیث 2712}
بناءً مراد از وحدت، برداشتن موانع و پیشگیری از اموری است که باعث تفرقه، کینه و دشمنی میان مسلمانان گردد. زیرا اختلاف در میان صفوفی که باید استوار و محکم باشند، شگاف ایجاد نموده، از یک طرف موجب دست درازی دشمنان اسلام به حریم داخلی امت اسلامی گردیده و از سوی دیگر امت اسلامی را در بین خود شان گرفتار هرج و مرج می گردانیده و از پرداختن به رسالت عظیمی که همانا هدایت و رهبری بشریت است مانع شده و ایشان را از حرکت به سوی تعالی، رشد و بالنده گی، پیشرفت و ترقی، رفع فقر و جهل و حل مشکلات جامعه باز داشته و با ایجاد خود مشغولی کـاذب آن ها را به یک امت کســل و بی هویت تبدیل می نماید. (ومن الله التو فیق)
