سرعت، وخت او شتاب
شتاب او سرعت
سرعت تعریف: د وخت په واحد کې وهل شوی فاصلې (لارې) ته سرعت وايي.
مونږ کولی شو د موټرو ځغلونې سیالې د مثال په توګه وکاروو. موټرونه بايد مساوي فاصلې ووهي. د معلومولو لپاره چې له دوه موټرو څخه کوم یوموټر خورا چټک حرکت کوی اوګټونکي بلل کیږي باید د موټر سرعت ته وګورو.هغه موټرچې لوړ سرعت لرې، چټک حرکت کوي.
د موټرو سرعت محاسبه کولو لپاره ، موږ باید پوه شو چې موټرې څومره فاصلی په څومره وخت یا واحد زمان کې وهلې دي.
مونږد موټرو سرعت محاسبه کولو لپاره د سرعت یو فورمول کاروو چې د سرعت فورمول په نوم یادېږی. د فورمول په اساس باید فاصله د وخت پرواحد باندې وویشل شي څو چې سرعت یې معلوم شي:
v=s/t
v = په انګلیسي کې سرعت (velocity) په v افاده کېږي.
s = په انګلیسي کې وهل شوې فاصله (لاره) په s افاده کېږي.
t = په انګلیسي کې وخت (Time) په tافاده کېږي.
د سرعت د اندازې اخیستلوواحدات کیلومتر في ساعت او متر فی ثانیه دي.
- Km/h کیلومتر/فی ساعت (دلته h -hour معنی لري، په انګلیسی کې ساعت (Time) ورته وایي، دا راښیي چې یو متحرک یا څوک په یو ساعت کې څو کیلومترلاره وهلې ده.
- m/s متر/فی ثانیه واحد دا راښیي چې یو متحرک یا څوک په یوثانیه کې څو متر لاره وهلې ده.
مثال: که چېرې یو موټر په یو ساعت کې 50km لارې ووهي د موټر سرعت 50 km/h فی ساعت دی:
حل: v=50km/ 1hr=50km/hr
کله چې موږ د پورتنۍ معادلې په اساس وهل شوې فاصله د وخت پر واحد باندې وویشو ، د موټر اوسط سرعت لاس ته راځي.
شتاب یو کمیت دی هر کله چې د سرعت اندازه بدلون وکړي او دسرعت د بدلون په نتیجه کې شتاب منځ ته راځي. د مثال په توګه ، یو موټر د 0-100 کیلو متر / في ساعت څومره چټک ځغلولي شي. کله چې د موټر سرعت بدلون مومي موټر خورا چټک حرکت کوی. دا دواړو خواوو پورې اړه لري کله چې موټر چټک او یا چټکتیا یي لږ کېږي. که چېری د موټر سرعت لوړ شي د موټر شتاب مثبت او که چېرې د موټر سرعت کم شي د موټر شتاب منفي وي. د شتاب واحدونه متر/فی ثانیه في ثانیه او یا m/s2 دی.
لاره ، سرعت او وخت محاسبه کول:
موږ دمخه ولید چې د موټرو سرعت محاسبه کولو لپاره د سرعت یو فورمول کاروو چې د سرعت فورمول په نوم یادېږی. که موږته سرعت او وخت معلوم وي د سرعت فورمول کارولو په واسطه محاسبه کولئ شو چې څومره لاره وهل شوی . که چیرې موږ ته سرعت او د وهل شوی فاصله معلوم وي، موږ د وخت محاسبه کولو لپاره فورمول هم کارولی شو.
لاره:
د وهل شوی فاصلې محاسبې لپاره چې یو څه څومره فاصله وهلې ، موږ کولی شو سرعت د وخت واحد سره ضرب وکړو. که موږ پوهیږو چې یو موټر2 ساعت ځغلولې او د موټرسرعت 80 کلومیتر / فی ساعت وه، موږ محاسبه کولی شو چې هغه لاره چې موټر یې وهلې 160 کیلومتر دی:
V=80km/hr*2hr=160km
وخت:
د محاسبې لپاره چې یو څه یا یو څوک څومره وخت په وهل شوې فاصله مصرف کړی ، موږ کولی شو لاره پر سرعت واحد باندې تقسیم وکړو. که موږ پوهیږو چې یو موټر 140 km کیلو مترلاره وهلې او سرعت یې km 70 کیلومتره /في ساعت وه ، نو موږ پوهیږو چې موټر دوه ساعته کارولې دی:
T=140km/70km/hr= 2hr
