عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- زَكَاةَ الْفِطْرِ طُهْرَةً لِلصَّائِمِ مِنَ اللَّغْوِ وَالرَّفَثِ وَطُعْمَةً لِلْمَسَاكِينِ مَنْ أَدَّاهَا قَبْلَ الصَّلاَةِ فَهِىَ زَكَاةٌ مَقْبُولَةٌ وَمَنْ أَدَّاهَا بَعْدَ الصَّلاَةِ فَهِىَ صَدَقَةٌ مِنَ الصَّدَقَاتِ. ( أبوداؤد ) اللغو : الفاسدُ من الكلامِ ، و الرفث : قال ابن عباس : قال: إنما الرَّفَثُ ما روجع به النساء . ( تهذيب اللغة للأزهري )

۶۱ – ابن عباس  رضيالله عنه فرمايي چې : سرسايه د روژه نيوونکي لپاره پاکي ده له بدو خبرو او  د شهوت له  خبرو څخه.  ( أبوداؤد )  يعنې که په روژه کې داسې خبرې ورڅخه  شوي وي  او د هغې له امله يې روژه يو څه  خرابه شوې وي نو د سرسايې  له برکته به هغه بد  اثرات بېرته پاک شي .

عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ :  أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- بِزَكَاةِ الْفِطْرِ أَنْ تُؤَدَّى قَبْلَ خُرُوجِ النَّاسِ إِلَى الصَّلاَةِ. قَالَ فَكَانَ ابْنُ عُمَرَ يُؤَدِّيهَا قَبْلَ ذَلِكَ بِالْيَوْمِ وَالْيَوْمَيْنِ. ( أبوداؤد ) و عنه قال :قال رسول الله صلی الله عليه وسلم :  أغنوهم في هذا اليوم  ( سنن الدار قطني )

۶۲ – له ابن عمر رضي الله عنه   څخه روايت  دی  چې:  رسول   الله صلی الله عليه وسلم مونږ ته د سرسايې ( صدقه فطر )  په هکله امر کړی چې  د اختر لمانځه ته د خلکو له وتلو څخه مخکې يې  (غريبانو ته ) ورکړو . عبد الله بن عمر رضي الله عنه به د اختر له ورځې څخه يوه يا دوه ورځې مخکې  سرسايه ورکوله .  ( أبوداؤد )

۶۳ – او ابن عمر رضي الله عنه  وايي چې رسول الله صلی الله عليه وسلم به فرمايل چې : د سرسايې  په وسېلې  سره  پدې ورځ   غريبانان   ( له سوال څخه )  غَنيان کړئ  ( الدارقطني )  يعنې چې تاسو په وخت باندې هغوی ته د سرسايې او خيرات روپۍ ورکړئ نو هغوی  به بيا سوال ته  اړتيا  نه لري  .

     فائده : د سر سايې مطلب دادی چې  د روژه نيوونکي ثواب وشي او له مسکينانو سره ښېګڼه ، د دې لپاره ضروري ده چې سرسايه  دې مسکينانو ته ورسېږي .

زمونږ په سيمو کې يو رواج دی چې خلک سرسايه خپل امام ته ورکوي چې دا ډېره ښه خبره ده ، ځکه چې که امام  مستحق وي نو بيا خو يې يوه بله ګټه داده چې د دې مسلمان مال يو نېک انسان ته ورسېدو چې هغه به يې په نېکو کارونو کې مصرف کړي .

خو  که يو څوک دا سرسايه د امام په تنخوا کې حسابوي ، دا بيا سمه خبره نده ، ځکه چې د امام تنخوا د هغه حق دی ، ځکه چې هر انسان ضرورت لري ، بيا چې يو څوک د دنيا ټول کارونه پرېږدي او يواځې امامت کوي او په همدې کې مصروفه وي نو بيا په مسلمانانو باندې ډېر حق لري چې د هغه اړتياوې  ورته پوره کړي ، نو له همدې امله بايد د امام تنخوا بېله وي .

لدې سره بیا هم که څوک خپل امام ته سرسايه ورکوي نو د سرسايې په نيت دې ورکړي نه چې د تنخوا او حق په نيت .   او که په سيمه کې نور غريبان وي او امام يې غني وي نو بيا دې سرسايه هغو غريبانو ته ورکړي  .

فائده : عام رواج دادی چې مسلمانان سرسايه د غنمو په حساب سره ورکوي ، خو که مالداره خلک خپله سرسايه د قيمتي خورما يا قيمتي کشمشو ( مميزو ) په حساب سره ورکړي نو د مالدارانو به ډېر ثواب وشي او د مسکينانو ډېره ګټه .   د

سرسايې مسئلې :

سرسايه په هغه کس واجب ده چې ( غني وي او )د زکات د  نصاب مالک وي  ، يعنې دومره مال ولري چې زکات پرې واجبېږي .( هدايه )  په غريبانو باندې سرسايه ندی واجب .

د زکات نصاب :

د سپينو زرو نصاب دوه سوه درهمه دی ، دوه سوه درهم د اوسني وزن په مطابق  ۶۱۲ شپږ سوه او دولس ګرام او ۳۵  پنځه دېرش ملي ګرام کېږي .

د سرو زرو نصاب  شل مثقال دی ، د اوسني وزن په مطابق ۸۷ اوه اتيا ګرام او ۴۷۹ څلور سوه او نهه اويا ملي ګرام دی ،  څوک چې له خپلو شرعي ضرورتونو نه پرته  دومره سره يا سپين زر يا د دې قيمت او يا د دې د قيمت په اندازه تجارتي مال و ولري ،  نو په هغوی باندې زکات او سرسايه واجب دی  . خو د زکات لپاره دا شرط دی چې پدې مال باندې به يې يو کال تېر شوی وي ، او په سرسايه کې دا شرط نشته  ، بلکه که د اختر ورځ پرې راغله او له کوم مسلمان سره دومره مال وو ، نو په هغه باندې سرسايه واجب ده ، کال پرې تېر شوی وي او که نه  .            د زکات جدول  دا دی  ، قيمت يې په خپله معلوم کړئ .

 د سرسايې مقدار :

په سرسايه کې نيمه  صاع غنم يا اوړه ، يا نيمه صاع مَميز  (کشمش)  امام صاحب په يو روايت کې او  امام ابو يوسف او محمد رحمة الله عليهما فرمايي چې : مميز به هم يوه صاع ورکوي  ، فتوا په همدې قول دی  ،  يا يوه صاع خورما يا اوربشې . ( درمختار )

( نصف صاع  من بر أو دقيقه أو سويقه أو زبيب ) و جعلاه كالتمر و هو رواية عن الإمام و صححه البهنسي و غيره ،وفي الحقائق و الشرنبلالية عن البرهان: وبه يفتى ( أو صاع تمر أو شعير ) ولو رديئا.    ( الدر المختار )

   د سرسايې اوسنی مقدار :

يوه صاع دوه چارکه کېږي ، نيمه صاع يو چارک .  او د کيلو په حساب باندې بيا يوه صاع درې نيمې کيلو کېږي ، نيمه صاع پاو کم دوه کيلو يعنې يوه کيلو او ۷۵۰ اوه نيم سوه   ګرام کېږي . ځکه چې يوه کيلو زر ګرامه ده  ، نو نيمه کيلو پنځه سوه او د نيمې نيمه يې ۲۵۰  ګرامه کېږي  .

که څوک د چارک په حساب باندې سرسايه ورکوي نو د غنمو يو چارک يا د هغې قيمت يا د خورما وو دوه چارکه يا د هغې قيمت دې ورکړي  .  او د کيلو په حساب سره بيا د غنمو يوه کيلو او ۷۵۰ اوه نيم سوه  ګرام او د خورما ، کشمش ، او اوربشو  درې نيمې کيلو  .

لیکوال: مفتي محمد شریف راشد