په عمومي ډول دوه حالتونه لري : معنوي او لفظي.

اول: معنوي حالت: د نوم مشهور حالتونه څلور دي.

۱. فاعلي حالت : كوم نوم چې په جمله كې فاعل وي يانې له هغه څخه يو كار صادرشي يا ورپوري تړلي وي هغه حالت ته فاعلي حالت وايې لكه :
ځلمى خط ليكي تورپيكۍ كورته ځي چې په دې جملو كې زلمي او تورپيكۍ دواړه فاعلي حالت لري .
۲. مفعولي حالت : بريالى ډوډۍ خوري ملالۍ سبق وايي . په دي جمله كې ډوډۍ او سبق په مفعولي حالت كې دي .

۳. ندايي حالت : كه چيرې يو نوم ته غږ او ندا وركړى شي نو هغه نوم په نداي حالت كې دي لكه : اي وروره ا هلكه ا خوركۍ ا تاته وايم.
په دي جملو كښي ورور ـ هلك او خوركۍ نداي حالت لري.

۴. ارتباطي حالت: كه چيرې يو نوم د ارتباط له حروف سره وكاريږي او د ارتباط توري ور څخه د مخه او وروسته راشي نو هغه نوم ارتباطي حالت لري لكه : له كوره راغلم .
بازارته ځم ملالۍ ته قلم وركړه. په دې بيلګو كې كورـ بازار او ملالۍ ارتباطي حالت لري او د ارتباطي توري په كي .
په پښتوكې د اړيكي ( ارتباط ) توري دي بې ـ په ـ پر ـ د ـ تر ـ له ـ ته ـ لره ـ څخه ـ ځنې ـ سره .
كه چيرې دوه نومونه د (د) په واسطه له يو بل سره ارتباط پيداكړي نو هغه وخت ورته اضافي ارتباط وايي . په اضافي ارتباط كې لومړى مضاف اليه او وروسته مضاف راځي لكه : د اختر ورځ ـ د زروگوته ـ او كه مضاف اليه د ( مې ـ دي ـ يي ) ضميرونه وي نو بيا مضاف د مخه راځي لكه : قلم مي راكه كتاب دې څه شو . زړه پريشان دى .

دوم : د نوم لفظي حالتونه:

په پښتو كې نومونه د پاى د بدلون له پلوه .
۱. هغه نوم چې په نرمه (ى) ختم شوي وي په ندايي حالت كښي مفتوح راځي او فتحه (زور) په ( ه ) ليكل كيږي په فاعلي او ارتباط حالت كې د جمعې په شكل اوړي يعني نرمه ( ى ) په څرگنده (ي) بدليږي او په نورو حالاتو كې په اصلي شكل راځي لكه :
ندايې حالت : اي زلميه ! ، اي سړيه ! .
فاعلي حالت : زلمي خط وليكه ، توريالي سبق ووايه .
ارتباطي حالت: په منگي كې اوبه نشته ، ته څه وايې ، توريالى يې بوته .
۲. كوم نومونه چې په صحيح حرف پاى ته ورسيږي او جمع يې په (ان ـ ونه) راځي په ندايې حالت كې مفتوح او په نورو حالاتو كې په اريز (اصل ) ډول راځي لكه :
اې ځوانه ! ، اې هلكه !.
اې باده ! ، اې كوره ! .
۳. هغه صفت چې په منځ كې يې (واو) وي په ندايي حالت كې يې مفتوح او په فاعلي او ارتباطي حالت كې د جمعې په صورت كې راځي لكه :
اې پښتونه ، كوچني هلك وخندل .
بې ننګي د پښتانه مرگ دى .
يادونه: دغه راز د (له ـ تر ـ بې ـ نا) له حروف سره هم مفتوح راځي لكه : بي فكره سړى دى ، ناشكره دى ، تركوره پورې ځم ، له كوره راغلم.
۴. سماعي مونث او په (هه) او څرگند (ي) مختوم مونث په ندايي ـ فاعلي ـ ارتباطي درې واړو حالتونو كې په جمعه بدليږي لكه : اې ميرمنې! دښمنۍ ډير كورونه وران كړل ، نن د ښادي ورځ ده . ، اې ملګريه ! هغوى لاړل يا نن د مياشتې شلم دى .
۵ هغه معنوي مونث چې په صحيح حرف ختم وي په ندايي حالت كې يي پاى پر اوږدې (ې ) زياتيږي د (له ، بې، تر) سره مفتوح او په نورو حالتوكې په خپل شكل راځي لكه : اې مورې ! اې خورې! له موره بل څوك خوږ نشته.
دا هلك بې موره دى .، داډالۍ ( تحفه ) ترموره ورسوه .
۶. اسم جنس او جمع نومونه چې په څرگنده (ي) يا (ه) مختوم وي ندايي ، فاعلې او ارتباطي حالاتو كې د پاى (ي) او (هه) په اوږده (واو) بدليږي لكه : اې سړو! ميلمنو ډوډي وخوړه .
دغوړو بيه زياته شوې ده . زما خويندو ميندو ! اې ښځو! خپل حقونه وغواړئ .
اې ملګريه !دمېلمنو كوټه چېرې ده .
۷. جمع مذكر او اسم جنس چه په صحيح حرف ختم وي په ندايي ، فاعلي او ارتباطي حالاتوكې يي پاى ته كوچنى (واو) زياتيږي لكه : اې هلكا نو ! نورو هلكانو سبق ووايه ، اې ځوانانو ! دغو ځوانانو ډير كار وكړ .