د مېوو ټيټې بيې او ورسره تړلی مالي زیان

د دې ترڅنګ د داخلي او ګاونډیو او نورو هېوادونو سره د سم او معیاري ټرانزیټ نشتون د دې لامل شوی ترڅو تولید شوې تازه مېوې په سمه توګه بازارونه ته ونه رسېږي او که چېرې ورسېږي د خرابوالی او ټيټ کیفیت له امله يې څوک پېرېدلو ته زړه نه ښه کوي، چې په پایله کې به يې اصلي مالي زیان وړونکئ بڼوالان او ياهم کروندګر وي.
له بلې خوا د میوو د بسته بندي (تړلو) ستونزه ده، زموږ ځینې کروندګر په دې نه پوهېږي چې څنګه خپلې تولید شوې مېوې د داخلي او نړیوالو بازارونو او مصرف کوونکو د غوښتونو په اساس بسته بندي کړي، چې بسته بندي تر ‌‌‌ډېره له يوې خوا د مېوو په سم انتقال کې مرسته کوي او له بلې خوا کوی شي د مېوو د خرابوالي مخه ونیسي. د کروندګرو ناسمه بسته بندې د دې لامل ګرځي چې تازه مېوې په سم وخت، اصلي کیفیت او طبیعی توګه بازارونه ته ونه رسېږي او د هېواد اقتصاد له ستر مالي زیان سره مخ کړي.

پورته ياد شوي او نور لاملونه د دې لامل ګرځي ترڅو د مېوو قېمتونو تر ډېره را ټيټ شي او بڼوالان له ستر اقتصادي او مالي ستونزې سره مخ کړي. چې کوی شو د خپلو بڼوالانو يادونه وکړو چې په دې ورځو کې له یاد شویو جدي ستونزو سره مخ دي او د هېواد په بازارونو کې د تازه مېوو بيې تر ډېره را ټيټې شوې دي.

د دې لپاره چې زموږ کروندګر او بڼوالان له شته ستونزې څخه ځان وژغوري او د هېواد اقتصاد چې بنسټیزه ستنه يې کرنیز سکتور ده له ستر زیان او اقتصادي ناورین سره مخ نشي پکار ده چې د دولت، کروندګرو او عامو افغانانو ( مصرف کوونکو) له لوري لنډمهاله او اوږدمهاله لاندې ټکي په نظر کې ونیول شي:
د دې لپاره چې زموږ بڼ لرونکي او سوداګر په رامنځ ته شوي زیان کې نور هم ډوب نشي پکار ده چې تولید شویو تازه مېوو څخه په فابریکو کې ډول ډول مېوه لرونکي جوسونه جوړ او د ضایع کېدو مخه يې ونېسي. ترڅنګ يې دولت ته پکار ده چې اوږدمهال کې له بېلابېلو لارو کروندګرو او بڼوالو ته د مسلکي کرنیزو زده کړو فرصت برابر کړي ترڅو هغوۍ پوه شي چې څنګه خپلې مېوې په سمه توګه را ټولې کړي، بسته بندي يې کړي، بازار موندنه وکړي، تر بازارونو او خرڅلاو ځایونو يې ورسوي او د تقاضا په اساس يې مارکېټ ته وړاندې کړي.

دوهم د سړو خونو جوړول دي، په دې برخه کې که څه هم نسبي کار شوی او دولت د هېواد په ځينو ولایاتو کې وړې او لويې سړې خونې جوړې کړي خو يادې سړې خونې شته ستونزو ته جواب نشي ویلای او بسنه نه کوي، پکار ده چې د اړتیا په تناسب معیاري او اساسي سړې خونې جوړې، د مېوو د حاصلاتو د ساتلو ظرفیت پیدا او د کروندګرو ياده ستونزه حل شي. د سړو خونو په جوړېدو سره کروندګر کوی شي خپل تولید شوي توکي تر يو ځانګړي وخت پورې په دې خونو کې وساتي او د توکو د قيمتونو د ټيټوالي له خطر څخه يې وژغوري له دې سره کروندګر کوی شي، هم د خپلو مېوو عمر زیات کړي او هم خپل توکې له لنډ وخت وروسته په مناسب او لوړه بیه بازار ته وړاندې او ډېره ګټه لاسته راوړي.

همدا شان تولید شویو مېوو لپاره د بازار د نشتون ستونزه ده، دولت ته پکار ده چې له بېلابېلو لارو داخلي تولید شویو مېوو لپاره داخلي، سیمه ییز او نړیوال بازارونه پیدا کړي چې له امله به يې له يوې خوا تازه مېوې بازارونو ته ورسېږي، د تازه مېوو اړتیا به پوره شي او له بلې خوا به کروندګر او سوداګر له مالي زیان سره مخ نشي او د خپلې کرنې مثبتې راتلونکې لپاره به هیله من شي. په دې برخه کې په نړیوالو نندارتونونو او علمي پروګرامونو کې ګډون او افغانۍ تازه مېوې نندارې ته وړاندې کول او په هکله يې معلومات ورکول، کولی شي تر ډېره ګټور واقع شي.

لکه مخکې مو چې يادونه وکړه د دې واړو ستونزو ترڅنګ ترانزیت هم يوه لویه ستونزه ده، چې کوی شو د داخلي او بهرني ترانزیت یادونه وکړو. ډیری وخت د لارې د خرابوالي له امله زموږ کروندګر نشي کولای خپل کرنیز توکي او تازه مېوې چې زموږ د دې ليکنې اساسي برخه ده، د خرڅلاو تر بازارونو او پېرونکو وروسوي نو پکار ده چې دولت په دې برخه کې عملي ګامونه پورته کړي، هغه سړکونه چې د هېواد کرنیزې کلیوالې سیمې له ښارونو او بازارونو سره تړي پاخه او په معیاري توګه جوړ کړي، له دې سره به هم تازه مېوې د خرابوالي له خطره وژغورل شي او له بلې خوا به په مناسب وخت کې تر بازارونو ورسېږي.

د افغانستان د ګاونډیوو او سېمو هېوادونو ترمنځ د ترانزیت برخه کې په دې وروستیو کې لږ پرمختګ شوی؛ د آقینې د اوسپنې پټلۍ، د هرات-مشهد، د ترکمنستان-هرات د اوسپنې پټليو، د چابهار بندر او په دې وروستیو کې د افغانستان-هند ترمنځ د هوایي دهلیز پرانېستنه هغه ترانزیتي لارې دي چې بهر ته به د افغانستان د تولید شویو توکو او په ځانګړې توګه د تازه میوو لېږد آسانه کړي. يادې لارې بهرنیو هېوادونو ته د کرنیزو محصولاتو د لېږد لپاره بسنه نه کوي، نو دولت ته پکار ده چې په دې برخه کې بنسټیز کارونه وکړي او شته ستونزو ته د پای ټکۍ کېږدي. که څه هم تېر کال افغانستان د نړېوال سوداګریز سازمان غړیتوب ترلاسه کړ، او افغانستان کوی شي د دې سازمان د سوداګریزو قوانینو او آسانتیا څخه برخمن شي او ياد سازمان د نورو هېوادونو له لوري د رامنځ ته شویو خنډونو پر وړاندې آواز اوچت کړي خو بیاهم وخت ناوخت د سېمې او په ځانګړې توګه د ګاونډیو هېوادونو له لوري خنډونه رامنځ ته کېږي.

د تازه مېوو پروسس او بسته بندې يا تړل بله جدې ستونزه ده چې دولت او ځانګړې ادارات باید دې برخې ته پام وکړي، له ډېرې مودې راهیسې د افغانۍ مېوو صادرات په سنتي او دودیزه توګه کېږي او د مېوو پروسس او بسته بندي ته دومره پام نکېږي، پکار ده چې دولت کروندګرو او بڼوالو ته فرصتونه او ځانګړې وسایل او تکنالوژی آماده کړي، ترڅو خپلې تازه مېوې په نړېوال ستندرد او معیار بسته بندي او د خرڅلاوو بازارونه ته ېې وړاندې کړي.
او همداشان د هغو بهرنیو تازه مېوو چې افغانۍ مېوو سره ورته والی لري، وارد کېدل هم د افغانیو مېوو د پلورلو بازار سوړ کړی، که چېرې دولت غواړي کرنې سکتور ته وده ورکړي، افغان کروندگر، سوداګر او بڼوالان وهڅوي چې د مېوو او نورو کرنيزو توکو تولید زیاد او د بهرنیو تولید کوونکو پر وړاندې رقابت وکړای شي، نو پکار ده چې پر يادو بهرنیو مېوو وارداتي محصول وضع او له واردېدو څخه يې مخنیوی وکړي.

لکه څنګه مو چې پورته يادونه وکړه دا هغه ټول لاملونه دي چې د تازه مېوو د قېمتونو په ټيټوالي اغیزه کوي، کرنه، کروندګر او د هېواد ملي اقتصاد مو له لوی مالي زیان سره مخ کوي، که دا ټول ذکر شوي ټکي په نظر کې ونیول شي له يوې خوا به د موسم په رارسېدو د پخو تازه مېوو د بيوو د ټيټوالي مخنیوی وشي او له بلې خوا به کروندګر وکړای شي خپلې مېوې په ښه قیمت او لوړ کیفیت داخلي او نړیوال بازارونو ته وړاندې او ښه عاید کړي، چې د صادراتو لوړالی او د عواېدو لاسته راوړل پخپله د کرنې سکتور په ودې، د فقر په را ټېټولو، د کروندګرو د ژوند د سطحې په لوړولو او ملي اقتصاد په پرمختګ کې بنسټیز او ارزښتناکه رول لوبولی شي.

په دې هيله چې د هېواد د کرنې سکتور غوړېدا او اقتصادي پرمختګ لپاره کوټلي ګامونه پورته شي. د کرنې په سکتور کې شته ستونزې آوارې او د مثبتونو بدلونونو شاهدان واوسو، نور مو کروندګر او سوداګر هېچا ته د سوال لاس اوږد نکړي، له هېڅ ډول ستونزې سره مخ نشي،هيلې يې را ژوندۍ او په پای کې د هوساینې ساه واخلي. د پرمختللي او په ځان بسیا ګران افغانستان په هيله.