ز: د شاګرد اخلاقي، ټولنيزي او سلوکي ستونزې او حل لاري يې:

باید دکور سرپرست او معلم دلومړی ورځې نه دشاګرد په دینی اړخ ډیر ټینګار وکړي، په دې معنا چې کوښښ وشي دده هرډول کړه وړه دکوچني والی څخه وڅارل شي او ښو ته ښه او بدو ته بد وویل شي، دبدو څخه منع کولو په صورت کې ورته ښه په ګوته شي، دکولو لارښوونه ورته وشي.
باید ښوونځې کې ټول معلمین او په کور کې ټول مشران شاګرد ته دیوغوره نمونې او بهترین ماډل په توګه بروز وکړي، هغه څه چې دی خپل ځوی ته غواړي باید پیل له دی له خپله ځانه وکړي.
دکور سرپرست او ښوونکي باید دشاګردانو دعمر دهرې مرحلې دځانګړتیاو نه پوره اګاه وي، ځکه دعمر هره مرحله خپلې خپلې ځانګړتیاوي، او اقدامات لري، او دیوه طبیعی خبره ده ځکه داممکنه نه ده چې یو استاد دې دلومړي او دویم ټولګي شاګردانو سره هغه ډول تعامل وکړي چې د شپږم یا تر دې لوړو ټولګيو شاګردانو سره يې کوي، یا ددې برعکس باید دې ټکو ته پوره پام وشي.
ښوونکی باید په هره ادا کې ځانګړي توجه او پوره دقت وکړي، ځکه دده مثال اوس دهغه بزګر یا باغوان دی څوک چې وړکی نیالګیه یا بوټی ږدی، باید پوره دقت وشي ترڅو په ښه توګه کیښودل شي.
دکور او مدرسې ترمنځ دشاګرد دښی روزنې اړوند باید پرلپسی اړیکی او ناستې وي، ځکه همدا دواړه جهتونه دی چې کولای شي دشاګرد په روزنه کې انقلاب راولي او دده مستقبل روڼ، مثبت، او ددین او ملت په ګټه وڅرښوی.

يو شمېر نورې ستونزې او حل لارې يې:

د زده کوونکو د زده کړې لپاره تر ټولو مهم کار د زده کوونکي ذهنیت دی.

او ذهنیت په جوړولو کې درې بنسټېز څېزونه خورا د اهميت وړ دي:

1- کورنی چاپېریال

2- خپلوان او ملګري

3- کلی او ګاوند

۱. که کومې کورنۍ کې د علم خبرې کېږي علم ستایل کېږي د عالمانو ستاینه کېږي نو زده کوونکی له هماغه حایه د علم سره مینه پيدا کوي او علم زده کړې ته ېي ذهن په پوره اندازې سره چمتو کېږي.
۲. که چېرې خپلوان او هغه کسان چې زذه کوونکي یا هم دده د کورنۍ سره تګ او راتګ کوي عالمان وي او د علم په ارزښت پوه خلک وي نو دا هم د زده کوونکي ذهنیت برابروي او زده کوونکی زده کړو ته هڅوي او ذهنيت جورولو مرسته كوي.
۳. هغه کلی او ګاوند چې يو زده کوونکی پکې اوسېږي که هلته خلک علم ته ارزښت ورکوي نو زده کوونکي ذهن هم علم ته په دېره اندازه چمتو کېږي.

په دېر تاسف سره چې دلته د اکثره زده کوونکو ذهن بلې خواته وي يا کورنی چاپېریال نه وي مناسب او يا هم د دوو نورو یادو شوو نقطو کې مشکل وي.

د یوې تعلیمې ادارې مشر او استاذان باید د پلان مطابق په زده کوونکي کار وکړي او زده کوونکی دېته په مختلفو او ګټورو لارو سره وهڅوي او د علم اهمیت ورته په عملي او معنوي ډول ور زده کړي.

کله چې ذهنیت علم ته چمتو شو نو په زده کړو کې کوم بل جدي مشکل نشته. ټول سالم انسانان یوه اندازه مغزه لري که څه هم بعضي شیان تاثیر اچوي خو مخنیوی ېي نشي کولی ذهن چې علم ته برابر شې نو علم سره مینه پيدا کېږي او زده کوونکی په سختو شرایطو کې د علم زده کړه کوي.

که موږ داسي مفکوره ولرو چې د عربو یا نورو خلکو مغزه له موږه زيات دي نو موږ لویه تېروتنه کووفقط باید کار وکرو مغزو اندازه مو بیخي برابره ده او فقط ذهنیت مو لږ مشکل لري.