لومړى: د سورت په اړه:

د سورت نوم:

د نازليدو زمانه:

د مخکيني سورت سره مناسبت:

د سورت اهميت:

د سورت موضوع :

په دې سورت کې هغه ارزښتناکې لارښوونې موجودې دي، چه که ننني مسلمانان لږ ورته ځير شي، نو د امت د ټولو خپلمنځي ستونزو او جګړو او د نورو اخلاقي رنځورونو علاج او درمل به په کې ومومي.

دوهم : د سورت مباحث:

1- په لومړنيو پنځو آياتونو کې د هغو آدابو يادونه کيږي چې مسلمانان يې بايد له الله او د هغه له رسول سره د تعامل پر مهال په ياد ولري او د هغو ساتنه وکړي ، هغه اصول او قواعد بيان شوي دي چې مؤمنان بايد د الله تعالى او د هغه د رسول په وړاندى ترې کار واخلي او د هغو مطابق چلند ورسره وکړي.
2- د دې سورت په دوهمه برخه کې د اسلامي ټولنې هغه مهم اخلاقي بنسټونه ذکر کيږي چې د هغو په رعايت کولو سره, په ټولنه كي محبت، اخوت،صميميت، اخلاص، امنيت او يووالى تضمينيږي او برعکس د هغو په له پامه غورځولو سره  هر ډول بدبختۍ،فسادونه اونفاق رامنځ ته کيداى شي.
3- په ٩ آيت کې دا په ګوته شوي دي چې  که مسلمانان په خپلمنځي اختلافاتو اخته شي او په خپل منځ کې په جګړو او اخ او ډب پيل وکړي  له هغوې سره بايد څه ډول چلند وشي تر څو له دې بلا او مصيبت څخه وژغول شي.
4- په ١٣ آيت کې دا ښودل شوي ده چې په انسانانوکې په يو بل باندې د لوړوالي او بهترۍ معيارڅه دى؟ او دا خبره ئې په ډاګه کړې چې دانسانانو يو پربل د بهترۍ اوغوره والي معيار تقوى ده، ژبنې، نژادې او قومې توپيرونه کوم ارزښت نلري، قومونه ،پرګنې او نژادونه يواځې د تعارف او يو د بل د پيژندګلوۍ لپاره دي .
5- په ١٤ آيت کې په دې خبره تاکيد شوى چې مسلماني يواځې د خولې په وينا نده, او د قلبي اعتماد او باور څخه  برسيره بايد د هغې نښې نښانې د انسان په عملونو، په نفس اومال سره په جهاد اومبارزه کې راڅرګندې شي او دا يې ښودلې ده چې ريښتني مسلمانان همدا ډول خلک دي.
6- بيا وايي چې  اساسي شى تش د خولې مسلماني نده بلکې اساسي شى د الله تعالى احکام د زړه له کومې منل او د الله تعالى په لارکې هرراز قربانۍ ته چمتوکيدل دي.
اسلام او ايمان داسې الهې هديه او پېرزوينه ده چې مسلمان بايد د هغې په مقابل کې د الله تعالى احسان ومني او پر الله، رسول او نورومسلمانانو احسان بارنكړي چې زه مسلمان يم.
7- د سورت په پاى کې د الله تعالى د علم په اړه مونږ ته خبر راکوي چې د الله تعالى علم په هرڅه باندى محيط دى او الله تعالى د انسانانو په کړو وړو باندى ښه خبر دى او هرچاته به د هغه د عمل مطابق جزاورکوي.

دريم: د سورت ژباړه او تفسير:

يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (1) يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ (2) إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ (3) إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ (4) وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ (5)

مفردات:
1: لَا تُقَدِّمُوا متعدي فعل دى د عبارت تقديرپه دې ډول دى(لَا تُقَدِّمُوا امرا بَيْنَ يَدَيْ اللَّهِ) د الله تعالى له حکم او امر څخه بل هيڅ امر مه مخکې کوئ. اوځينومفسرينوويلي دي چې دلته د لازمي فعل ( لاتتقدموا) په معناسره دى. چې معنا يې دا ده د الله تعالى څخه وړاندې والى مه کوئ. که څه هم د ادبياتو د قواعدوپربنسټ لازمې اومتعدي فعلونه په خپلو کې سره متفاوت دى، خو دلته د معنا او مفهوم په لحاظ کوم تفاوت نلري ،چې معنا يې دا ده  په هيڅ شې کې له الله تعالى او د هغه له رسول څخه وړانديوالى مه کوئ اوځينې مفسرين وائې: چې د الله تعالى دکتاب او د رسول الله د سنتوخلاف خبره مه کوئ.

د بلاغت د علم د قواعدو له مخې په اصل کې دلته يوه تمثيلي تشبيه ده او هغه په دې ډول چې څوک له الله او د هغه له رسول څخه په حکم اوپرېکړه کې وړاندې والى کوى, د ده مثال د هغه غلام او سړي دى چې له خپل بادار او سردار څخه مخکې روان وي نو دا غلام او سړى څومره بد ښکاري؟ او دا څومره بدکار دى؟ په همدې توګه چې څوک په حکم صادرولو ،پريکړو او په کړنو او ويناګانو کې له الله تعالى او د هغه له رسول څخه وړاندې والى کوي دا هم هماغسې خورا بد او ناوړه کار دى.

2: لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ:
کله چې له رسول الله سره خبرې کوئ نوخپل غږونه په لوړوالي کې د هغه (صلى الله عليه وسلم ) غږ ته مه رسوئ بلکي په ټيټ آواز ورسره خبرې کوئ.
3: يَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ :خپل غږونه ټيټوي
4: مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ: د کورونو څخه بهرکه له هرپلوڅخه وي.

ژباړه:
اى هغو کسانو چې اېمان مو راړوى، تاسې  له  الله او د هغه  له رسول څخه وړاندې والى مه کوئ (بلکې د هغوى اوامرو ته انتظار وباسئ) له الله څخه (دتل لپاره ) وويريږئ  بېشکه چې الله تعالى ښه اوريدونکې دى اوښه پوه دى.
اى هغو کسانو چې ايمان مو راوړى، تاسې (له هغه صلىالله عليه وسلم سره د خبرو پر مهال)   خپل غږونه د رسول الله (صلى الله عليه وسلم ) په غږ باندې مه جګوئ  په هغه ډول چې تاسې يې دخپلمنځي خبرو اترو پر مهال په يو بل باندې پورته کوئ هسې نه چې ستاسې کړي عملونه حبط اوضائع شي په داسې حال کې چې تاسې به پرې خبرهم نه يئ.
بيشکه هغه کسان چې خپل آوازونه د رسول الله په وړاندې ټيټوي دا هغه کسان دي چې الله تعالى د دوى زړونه د پرهيزګارۍ لپاره چاڼ کړي او د دوى لپاره بښنه او لوى اجردى.
بېشکه هغه کسان چې تاته د(امهات المؤمنين) دکوټو ترشا نارې او سورې وهي اکثره يې بې عقلان دي.
که چېرې دوى ترهغه پورې صبرکړى واى چې ته په خپله ورته راوتلى واى نو دا به د دوى په خير تماميده اوالله تعالى ډيربښونکى اومهربان دى.

تفسير او د نازليدو اسباب: