حکم سيگرت چيست و چگونه آن را ترک کنم؟

بطور خلاصه مشکل من این است که به سیگرت عادت دارم؛ ومی خواهم که ترک کنم، چون شنیده ام که سگیرت حرام است، بناً از شما تقاضا مندم تا ضمن ر وشن کردن حرام بودن و یا نبودن آن، بنده را در مورد ترک آن هم رهنمایی نمائید.
با احترام
بصیر احمد از کندز

ترتیب و نگارش جواب: محمد مصطفی نوید

منبع جواب: فتوای معاصر دوکتور قرضاوی

برادر گرامی: علیک السلام و رحمت الله و برکات، و اما بعد امید واریم که جواب قناعت بخشی داده باشیم:

حکم سیگرت کشیدن:
 از آنجا که ماده دخان در اواخر قرن دهم هجری کشف شده است و یک ماده جدید می باشد، و فقیهان مجتهد گذشته اند و حکمی بر آن وجود ندارد، لذا مورد اختلاف می باشد، گروهی به تحریم، گروهی به کراهت و گروهی به مباح بودن آن فتوا داده اند، گروهی برای آن حکمی را بیان ننموده بلکه قائل به تفصیل آن شده اند. گروهی درآن توقف نموده و در بحث و بررسی آن سکوت را ترجیح داده اند.
و در هریک از مذاهب چهارگانه بعضی به تحریم، بعضی به کراهت و بعضی به مباح بودن آن فتوا داده ند به همین خاطر ما نمی توانیم که قول به مباح بودن، یا تحریم و یا کراهت آن را به یک مذهب انتساب دهیم.

دلایل طرفداران حرام بودن سیگرت:
کسانی که سیگرت کشیدن را حرام دانسته اند، به چند اعتبار و دلیل شرعی استناد نموده اند از جمله:
1- اسکار(مست کنندگی)
بعضی گفته اند که سیگرت مست کننده است، و هر مست کننده حرام است، منظور آنان از اسکار، مطلق پوشش برای عقل است هر چند همراه با شدت، طرب و سرخوشی نباشد و میگویند: برای اولین بار طرب و سرخوشی بر او دست خواهد داد.
بعضی دیگر می گویند:هرکسی سیگرت بکشد، هر که باشد او رامست می کند. یعنی او را سرحال و عقلش را از ببین می برد. و در روان او تأثیر می گذارد و از این لحاظ، اسکار را بدان اطلاق نموده اند، منظور از اسکار لذت و شادی نیست،این گروه براین اعتقاد اند که امامت انسان سیگرتی برای نماز جماعت جایز نیست.
2- ضعف وسستی
این گروه گفته اندک اگر نگوییم سیگرت مستی آور است قطعاً موجب سستی بدن و ضعف اندام میباشد احمد و ابوداود از ام سلمه روایت کده اند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود “هرمست کننده و سستی آوری نهی نمود”
وبرای دلیل تحریم سیگرت همین یک حدیثی کافی است.
3- ضرر رساندن به انسان
ضرر سیگرت بر دونوع می باشد.
الف-ضرر بدنی: به این معنی که  نیروی انسان ضعیف شود و رنگ چهرۀ او به زردی می گراید و انسان دچار سرفه شدید و در آخر مبتلا به بمیاری سل می گردد. بعضی از دانشمندان در این موضوع سخن نیکویی گفته اند: که در رابطه با تحریم چیز مضر و زیان آور فرق نمی کند که آیا آن زیان، آنی و یک دفعه باشد و یا تدریجی و اندک اندک، در صورتی که وقع ضرر غالباً تدریجی است.
ب- ضرر مالی : مقصود از آن این است که کشیدن سیگرت موجب تبذیر و تباهی مال است.یعنی در مسیری صرف می شود که نه بر جسم فایده ای دارد و نه برای روح و نه در دنیا نفعی دارد و و نه درقیامت. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم پیوسته انسان را از تباه و ضایع نمودن مال و دارائی، نهی فرموده است و خداوند متعال هم می فرمایند:
“ولا تبذر تبذیرا ان المبذرین کانو اخوان الشیاطین و کان الشیطان لربه کفوراً”
“ولخرجی واسراف مکن که اسرافکاران برادران شیطانهایند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است”
یکی از دانشمندان می گوید: اگر شخصی اقرار کند به اینکه در کشیدن سیگرت هیچ گونه نفعی و عاید او نخواهد گشت، کشیدن سیگرت بر او حرام می باشد، البته نه بخاطر استعمال آن، بلکه به خاطر تباهی و اسراف مال، زیرا در تحریم تباهی مال، تفاوت نمی کند که آیا آن را در دیا اندازد و یا با آتش آن را بسوزاند و یا از راههای دیگر مال و دارایی خود را تلف کند.
در زمان گذشته بعضی از علمان که کشیدن سیگرت را حرام  واز آن نهی نموده اند عبارتند ا: شیخ السلام احمد سنهوری بهوتب حنلی و شیخ مالکیه پسر بدالدین پسر مفسر قرآن و …. بزرگان از علمای امت اسلامی اند که به تحریم سیگرت کشیدن فتوا داده اند.

دلایل قائلین به کراهت سیگرت کشیدن:
کسانی هم که به کراهت سیگرت کشیدن اعتقاد دارند، دلایل زیر استناد نموداند:
الف: سیگرت،حد اقل خالی از یک ضرر نیست بویژه در استعمال زیاد آن و روشن است که استفاده اندک اندک به استفاده فراوان منتهی می شود.
ب: نقصانی در مال، که اگر نتوان آن را تبذیر، اسراف و تباهی، مال دانست،حد اقل نقصانی مالی هست. درحالی که شخص می توانست آن مال و سرمایه را در آنچه برای خود و مردم نیک و سودمند است مصرف کند.
ج: بوی بدی که از دهان فرد سیگرت استشمام می شود که هر کس بدان عادت نداشته باشد او را اذیت می کند. و هر چیزی که موجب تنفر و انزجار دیگران باشد، استعمال آن مکروه است. مانند خوردن پیاز، سیر و…
د: استعمال سیگرت، برای اهل فضل و کمال، با شأن و شخصیت آنها سازگار نیست.
ه: استعمال سیگرت، انسان را از انجام عبادت به صورت کاملتر باز میدارد.
و: انسان معتاد به سیگرت در بعضی روز ها از دستیابی به سیگرت ناتوان می ماند و فقدان آن موجب تشویش خاطر او می گردد. به عنوان نمونه اگر شخص سیگرت در مجلسی قرار گیرد که استعمال در آن ممنوع باشد و یا اینکه کسی در آن مجلس باشد که در محضر او از کشیدن سیگرت خجالت بکشد.تمام دلایل فوق بیانگر کراهت قطعی و یا تحریم ظنی استعمال سیگرت می باشند و هیچ فردی جز عنادگر و اهل مناقشه در کراهت آن شکی نخواهد داشد.
به دلیل اینکه هر بوی بدی مانند سیبر و پیاز مکروه است واین دود کثیف به طریق اولی انسان را ورود به مسجد و حضور در جمع باز می دارد.

استدلال طرفداردان مباح بودن سیگرت
استدلال کسانی که می گویند استعمال سیگرت مباح است این است که می گویند: اصل در اشیاء اباحه است و ادعای کسانی که می گویند سیگرت مسکر و مخدر است، صحیح نمی باشد؛ زیرا اسکار و مستی عبارت است از استتار عقل همراه با حرکت اندام؛ اما تخدیر عبارت است از استتار عقل همراه با سستی اندام و انسان سیگرتی فاقد این دوحالت می باشد.
درست است که کسی که بدان معتاد نباشد، هنگام استعمال آن یک نوع اختلال مزاج و تهوع به او دست می دهد، ولی این امر موجب تحریم نخواهد گشت. علاوه بر مخصوص سیگرت نیست.این استدلال نظر علامه شیخ عبدالغنی  نابلسی بود.
شیخ مصطفی سیوطی رحبانی، شارح کتاب غایت المنتهی  در فقه حنابله می گوید:
” هر دانشمند پژوهشگری که آگاه به اصول و فروع دین باشد و از هوای نفسانی بدور باشد، اگر از ایشان درباره کشیدن سیگرت بعد از آنکه اشتهار یافته و مردم کاملاً آن را شناخته اند و پس از ابطال و ادعای کسانی که قائل به زیان آن برای عقل و بدن هستند، استفتا نماییم آن عالم و مفتی جز به اباحه آن جواب نخواهد دا د؛ زیرا اصل در اشیایی که فاقد ضرر و فاقد نص تحریم باشد، حلیت و اباحه آن امر است تا زمانی که از طرف شارع تحریم آن صادر گردد. پزوهشگران اسلامی بر این امر اتفاق دارند که فرمانبر داری از عقل و رأای، بدون مستند شرعی، باطل می باشد”
این بود نظر شیخ رحبانی بر مبنای آنچه در عصر خود بدان پی برده است و اگر ایشان به ضرر و زیان سیگرت که امروزه آشکار شده اطلاع می یافت، قطعاً نظر و فتوای خود را تغییر می داد.
استدلال طرفداران تفصیل
استدلال قاوئلین به تفصیل این است که می گویند: این گیاه در حد ذات خود پاک است و مسکر، مضر و کثیف نمی باشد. لذا اصل بر اباحه آن است و با این دید احکام شرعی بر آن جاری می گردد به این صورت که: برای کسی که در استعمال آن متوجه ضرر بدنی و عقلی نگردد، جایز و مباح می باشد و برای کسی که استعمال آن زیان آور باشد، حرام است. مانند بیماری سودمند باشد، استعمال آن واجب است. ثبوت این گونه احکام به خاطر موجبات عارضی است، ولی نباید فراموش کرد که در حد ذات خود مباح می باشد.

نظرات دانشمندان معاصر دربارۀ سیگرت
اگر از نظرات متقدمین بگذریم و به نظرات دانشمندان معاصر نظری بیفگنیم، می بینیم که علمای معاصر نیز در باره حکم سیگرت آراء متفاوت و گوناگونی دارند.
از جمله: شیخ حسنین مخلوف مفتی اسق مصر که بر مبنای نظر بعضی از عالمان پیشین خود می گوید: در اصل مباح است، حکم تحریم و کراهت آن بر مبنای اقتضای عوامل خاجی است. مانند اینکه منتج به ضرر زیاد یاکم، در نفس یا در مال و یا در هر دو، گردد و یا استعمال آن منجر به تباهی یک حق و یا مفسده ای گردد. مانند اینکه سیگرت کشیدن شخصی که مالش را در تهیه سیگرت به کار می گیرد، موجب محروم کردن زن و فرزندان خود از حقوق و فقات شرعی گردد. اگر چنین پدیده ای روی داد،بر حسب ضعف و قوت آن حکم به کراهت و یا تحریم آن می نماییم واگر در اثر استعمال سیگرت چنان عوارض و مقتضیاتی روی ندهد، استعمال آن مباح و حلال می باشد.
بعضی دیگر، قطعاً استعمال سیگرت را حرام می دانند و تمام علمای نجد آن را به ویژه اگر استعمال کننده آن یک عالم دینی باشد، حرام می دانند. علامه شیخ محمد ابن مانع یکی از علمای بزگ قطر و مدیر معارف سعودی در عصر خودر حاشیه ای بر کتاب غایۀ المنتهی نوشته است که اعتقاد به مباح بودن سیگر ت یک نوع شوخی است و مورد تأیید، هیچ انسانی نخواهد بود.
با این همه تا جای که ملاحظه می شود تمامی علما بریک نظر اند که هر آنچه ضرر دارد حرام است و آنچه که مورد اختلاف قرار دارد هم نحوه تطبیق این حکم بر سیگیرت می باشد.
و اما در مورد اضرار سیگرت بدون شک که در این عصر برای همگان روشن است و نیازی به توضیع نمی رود، با توجه به نکات بالا و معلوم شدن زیان مالی و جانی سیگرت، سیگرت هم حرام است.

زیان های جسمی سیگرت
سیگرت یکی از دلایل اصلی بروز سرطان ریه است و متاسفانه زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد 6 ماه بیشتر شانس زنده ماندن ندارد.
به علت اثرات نیکوتین بر تندی کار قلب و  افزایش فشار خون ، اغلب سیگرت‌ها با سکته‌ی قلبی  فوت می‌کنند.
سیگرت باعث غلیظ شدن خون و لخته شدن آن شده و سبب صدمه به مغز، فلج، سکته‌های مغزی  و مرگ می‌شود. نیتروز ماده‌ی کیمیاوی دیگری است که مصرف یک در میلیارد آن در مواد غذایی غیر مجاز شناخته شده است، در حالیکه در دود سیگرت حدود 5000 در میلیارد از این ماده موجود است.
چسبندگی و غلیظ شدن خون سبب بسته شدن سرخرگ‌ها و یا سایر اعضا می‌شود که منجر به قطع عضو خواهد شد.
با مصرف سیگرت مسیرهای ورود هوا در بدن تنگ و مسدود شده و سبب آمفیزم و برونشیت و زمین‌گیر شدن فرد می‌شود.
سرطان‌های دهان، گلو، ریه ، مثانه و پانقراس در افراد سیگرتی شایع است.
زخم‌های معده  و اثنی عشر و مری اغلب در سیگرتی ‌ها مشاهده می‌شود.
افراد سیگرتی اغلب مسن‌تر از سن واقعی خود به نظر می‌رسند، چون سیگرت سبب پیرشدن و فرسوده شدن سریع تر پوست می‌شود.
خطر تولد نوزاد مرده در افراد سیگرتی دو برابر افراد غیر سیگرتی است.
40 درصد افراد سیگرتی قبل از سنین بازنشستگی فوت می‌کنند.
افراد غیرسیگرتی حداقل 6 سال بیشتر از سیگرتی ها عمر می‌کنند.

رهنمایی ترک سیگرت

و در مورد ترک سیگرت، باید گفت که:
آنچنان که عادت کردن به سیگرت بطور تدریجی شروع می شود، ترک آن نیز نیازمندی همین مراحل است.
باید در نظر داشت که وابستگی به سیگرت بیشتر روانی هست تا جسمی هر چند عوارض جسمی بیشتری دارد.
بنابرین برای ترک سیگرت عزم و اراده محکم ضروری است، طوری که “خودت با خودت تعهد کنید که می خواهید سیگرت را ترک کنید.” بعد به ترتیب که اگر، در روز 20 دانه سیگرت می کشید، بعد از تصمیم تان آن را به 18 برسانید، و به فردای آن به 17 به همین ترتیب تا به 4 و پنج دانه در روز برسید، در این مرحله اگر نتوانستید، که کم کنید، یعنی به به 2 و سه دانه برسید، اصلاً مهم نیست، مدت یک هفته و یاهم کمتر و یا بیشتر به همین حالت ادامه بدهید، تا به آن عادت بیگیرید، بعد از آن دوباره به کم کردن آن ادامه دهید، تا اینکه تمام شود، البته در جریان ترک سیگرت بخاطر مصروفیت، و فراموشی سیگرت، باید از آدامس (یا همان ساجق) نیکوتین دار، قروت، خسته باب و خوردنی های هم مانند، این ها، استفاده کنید.
ورزش یکی دیگر از راههای خوبی ترک سیگرت هست که نباید فراموش کرد.

نکات بعد از ترک سیگرت
نکات مهم دیگری که باید بعد از ترک سیگرت در نظرداشته باشید، تا دوباره سیگرت نکشید، این است که:
کوشش کنید، تا با افراد که وابسته گی به سیگرت دارند، کمتر بنشینید.
هرگاهی که میل سیگرت کشیدن را پیدا کردید، خود را مصروف چیزی دیگر کنید.
البته در آن زمان، تلاوت قرآن عظیم الشان، خواندن اذکار و نمازهای نفلی  و یا هم مطالعه مفید تر تمام خواهد شد.
در مجلس که سیگرت روشن کردند، شما باید آن را ترک کنید
در صورت بروز کدام عوارضی جانبی مثلاً سردردی خفیف، با مشوره طبیب از تابلیت های مسکن استفاده نماید.
و در اخیر اینکه اگر شما بتوانید، درمدت کمتر از دوماه کاملاً سگیرت را ترک نماید، بدانید که اراده قوی کرده اید.