حکم اشیا و اموال پیدا شده

محترم داکتر صاحب یک رول پلاستیک که برای دستر خوان وپوش سیت موتر استفاده میکنند یک سال قبل از مسیر راه دارالامان یافتم در همان منطقه با دوکانداران شریک نمودم ونمبر تلیفون خودرا برایسان دادم تا امروز کسی پیدا نشد من در جنجال ان ماندم میخواهم خودرا به شکل که شریعت ما اجازه میدهد خلاس نمایم اگر مورد مصرف انرا شما دارید برای شما انرا بیارم من منحیث یک مسلمان افغان به شما زیاد احترام دارم وهمیشه برای تان طول عمر دعا میکنم.

جواب:

وعلیکم السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
الحمد لله
به اشیاء گمشده لقطه گویند و لقطه عبارت است از هر مال محفوظی که در معرض نابودی قرار دارد و صاحب آن شناخته شده نیست.

هر کس مالی را پیدا کرد، بر او واجب است که نوع و تعداد آنرا مشخص کرده، و شخص عادلی را بر آن شاهد گرفته، و سپس آنرا نزد خود نگه دارد، و تا یک سال در میان مردم اعلام کند، اگر کسی نشانه آنرا گفت، به او بدهد، هرچند بعد از یک سال هم باشد، در غیر اینصورت می‌تواند از آن استفاده کند :

از سوید بن غفله روایت است: «ابی بن کعب را دیدم، او گفت : کیسه‌ای را پیدا کردم که در آن صد دینار بود. نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم رفتم فرمود : به مدت یکسال آنرا اعلام کن، یکسال اعلام کردم، سپس نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدم فرمود : به مدت یکسال دیگر اعلان کن، باز یک سال دیگر اعلام کردم، سپس برای بار سوم نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدم فرمود : کیسه، سر بند آن و مقدار پول را به خاطر بسپار، اگر صاحبش آمد (آنرا به او بده)، در غیر اینصورت از آن استفاده کن، من هم از آن استفاده کردم، پس از مدتی صاحبش را در مکه دیدم، (ابی بن کعب) گوید : به یاد ندارم که بعد از سه سال بود یا یکسال».متفق علیه

از عیاض بن حمار روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (من وجد لقطة فلیشهد ذا عدل أو ذوی عدل، ثم لایغیره ولایکتم، فإن جاء ربها فهو أحق بها، و إلا فهو مال الله یؤتیه من یشاء) «هرگاه کسی لقطه (گمشده)ای را پیدا کرد باید یک یا دو نفر عادل را شاهد بگیرد و از تغییر دادن و پنهان کردن آن خودداری کند. اگر صاحبش پیدا شد به آن سزاوارتر است در غیر اینصورت، آن مال خدا است به هر کسی که بخواهد، می‌دهد (یعنی شخص یابنده می‌تواند از آن استفاده کند)». ابن ماجه (2505)

اصل و دلیل بر داشتن و نگهداری لقطه روایتی است‌که از زید بن خالد آمده است ‌که ‌گفت‌: مردی بحضور پیامبر صلی الله علیه و سلم آمد و از ایشان در‌باره لقطه سوال نمود:‌ جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، فَسَأَلَهُ عَنِ اللُّقَطَةِ ، فَقَالَ : ” عَرِّفْهَا سَنَةً ، ثُمَّ اعْرِفْ عِفَاصَهَا ، وَوِكَاءَهَا ، وَوِعَاءَهَا ، فَإِنْ جَاءَ صَاحِبُهَا فَادْفَعْهَا إِلَيْهِ ، وَإِلا فَاسْتَنْفِقْهَا ، أَوِ اسْتَمْتِعْ بِهَا ” ، فَقَالَ : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، ضَالَّةُ الْغَنَمِ ؟ فَقَالَ : ” إِنَّمَا هِيَ لَكَ ، أَوْ لأَخِيكَ ، أَوْ لِلذِّئْبِ ” ، فَسَأَلَهُ عَنْ ضَالَّةِ الإِبِلِ ، فَتَغَيَّرَ وَجْهُهُ ، وَقَالَ : ” مَا لَكَ وَلَهَا ؟ مَعَهَا حِذَاؤُهَا وَسِقَاؤُهَا ، تَرِدُ الْمَاءَ ، تَأَكُلُ الشَّجَرَ ” «بادیه‌نشینی نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمد و از لقطه (گمشده) سؤال کرد، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : بمدت یکسال آن را اعلام کن سپس ظرف و درپوش آنرا به خاطر بسپار، اگر کسی آمد و نشانه‌هایش را به توگفت، آنرا به او بده، در غیر اینصورت از آن استفاده کن، (بادیه‌نشین) گفت : ای رسول خدا! گوسفند یا بز گم‌شده را چه کنم؟ فرمود : یا از تواست، یا از برادرت است، یا از گرگ است، گفت شتر گم شده چی؟ چهرة پیامبر صلی الله علیه وسلم تغییر کرد و فرمود : تو را با شتر چی؟ آن کفش و ظرف آب خود را به همراه دارد، خود را به آب می‌رساند و از درختان می‌خورد».متفق علیه.

کسی‌ که لقطه را می‌یابد و برمی‌دارد بر او واجب است‌که علامات و نشانه‌های ممیزه و خاص آن را ازقبیل ظرف وبند آن ونوع وجنس و مقدارآن را بخواهد که نام ببرند و بدینگونه سراغ صاحبش را بگیرد،‌که هرکس این مشخصات را درست گفت او صاحب آنست‌.

باید بمانند مال خویش ازآن نگهداری‌کند، خواه بزرگ یاکوچک بااهمیت باکم اهمیت باشد و بعنوان ودیعه پیش او می‌ماند،‌که ضمانت آن را بعهده ندارد، مگر اینکه درآن تعدی و تصرف نابجا کند. سپس باید خبر گمشده را بوسایل ممکن در بازارها و جایی ‌که‌گمان وجود صاحبش می‌رود در مجمع مردم پخش‌کند و ازآن اعلام نماید، سپس اگر صاحبش پیدا شد و علامات و نشانه خاص و ممیزه آن را گفت یابنده و بردارنده آن می‌تواند لقطه را بوی تسلیم‌کند، حتی اگراقامه بینه هم نکند. و اگرکسی پیدا نشد، یک سال آن را نگهداری و ازآن اعلام وجود می‌کند، چنانچه پس از یک سال‌کسی پیدا نشد، برای او حلال است‌که آن را صدقه بدهد یا خود ازآن استفاده و بهره‌برداری‌کند. خواه فقیر یا ثروتمند باشد و ضمانت آن را بعهده ندارد. چون بخاری و ترمذی از سعید بن غفله روایت کرده‌اندکه گفت‌: با اوس بن‌کعب ملاقات‌کردم که‌گفت‌: کیسه‌ای یافتم که یکصد دینار در آن بود، و برای تعیین تکلیف آن‌، بحضورپیامبر صلی الله علیه و سلم رفتم و او گفت‌: یک سال آن را معرفی‌کن و انتظار پیدا شدن صاحبش را بکش و ازآن اعلام وجودکردم و یک سال صاحبش را نیافتم سپس سه بار بحضور پیامبر صلی الله علیه و سلم رفتم‌، پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت‌: ظرف و بند آن را نگهدار اگر صاحبش پیدا شد، چه بهتر والا خود از آن استفاده ‌کن‌.
حکم اشیاء خوردنی و کم‌ارزش:

هر کس خوردنی در راه یافت، می‌تواند آنرا بخورد، و هر کس چیز کم‌ارزشی را که انسان به خاطر گم شدن آن ناراحت نمی‌شود، یافت می‌تواند آنرا برای خود بردارد:
از انس رضی الله عنه روایت است : (مرالنبی صلی الله علیه وسلم بتمرة فی الطریق قال : لولا أنی أخاف أن تکون من الصدقة لأکلتها) «پیامبر صلی الله علیه وسلم خرمایی را در راه یافت، فرمود : اگر بیم این را نداشتم که از مال صدقه است، آنرا می‌خوردم».متفق علیه

وچیزهای بی‌اهمیت و حقیر لازم نیست‌که یک سال معرفی شود، بلکه تا زمانی باید آن را معرفی‌کرد که‌گمان می‌رود دیگر صاحبش بدنبال آن نمی‌گردد و یابنده می‌تواند بعد از آن‌، از آن بهره‌مند شود. از جابر آمده است که گفت‌: “‌پیامبر صلی الله علیه و سلم در‌باره عصا و شلاق و طناب و امثال آن بما رخصت و اجازه داد،‌که هرگاه آنها را یافتیم ازآنها استفاده‌کنیم = هرکس آن را یافت ازآنها استفاده‌کند. احمد و ابوداود آن را آورده‌اند.
والله أعلم