حكم ترک نمودن علوم دنیوي برای علوم دیني (قرضاوى)

سوال:

نظر شما در مورد جوانانیکه به فکر رضاى الهی علوم دنیا را ترک میکنند و به علوم دینی رو می آورند، چیست؟

جواب:

بسم الله، والحمد لله و الصلاة و السلام علی رسول الله، وبعد:

دیناً و عقلاً این درست نیست که همه جوانان و محصلین امت اسلامی رو به تعلیمات اسلامی بیاورند، و از علوم دنیوی رو بگردانند. بعضی از علومی است که بالای مسلمانان بدست اورندش واجب میباشد، و به ترک نمودنش گنهکار میشوند، مانند طب، انجینری، محاسبه، تکنالوجی، اداره و عسكری، سیاست و اقتصاد، این علومی اند که بالای تعدادی از مسلمانان در جامعه واجب میگردد، و اگر اسلام دین جهانی باشد پس بر ما لازم است که تمامی اشیائیکه در جهان است در مورداش معلومات داشته باشیم، و این معقول نیست که تعلیمات دنیوی را همه برای دروس اسلامی ترک کنیم، بلکه بر امت اسلامی است تا در هر دو عرصه متخصصین داشته باشد.

نظر امام غزالي

سخن درستی که در مورد علوم دنیوی گفته شده قول امام الغزالی است،  که بعضی از علوم فرض کفائی است مانند: هر آن علمیکه در امور دنیوی ضروری میباشد مانند، طب، محاسبه و غیر از آن، این علومیست که اگر از جامعه دور گردد مرد در حرج و مشکل واقع میگردند، و اگر یک یا چند فردی که بتوانند مشکل جامعه ومردم را حل نمایند، از ذمه دیگران ساقط میگردد.

امام الغزالی میگوید: ” این تعجب آور نیست: طب و ریاضیات از جمله فرض کفائی میباشد، و اساسات صنعت نیز از فرض کفائی میباشد، مانند دهقانی، سیاست، حجامت و خیاطی، چرا که اگر کسی  متخصص در جامعه نباشد مردم با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد، و بر مسلمان لازم است که از مشکلات خود را نجات دهد و از آن دور باشند.
چیزی را که امام الغزالی فرموده موافق مقاصد شریعت میباشد، و این امر جامعه اسلامی را خود کفاء میسازد تا بتواند در مقابل دشمنان از نیروی مادی و معنوی برخوردار باشد.
واضح است که غرب به سبب علومی عصری که در آن پیشرفت نموده، جهان امروزی را زمامداری میکند- از جمله کشورهای اسلامی را-  غرب در این علوم انقلابات را برپا کرده بالخصوص در عرصه های الکترونی، فضاء، اتومی …اما فاصله علوم از دین در غرب –بالخصوص در مجال نظامی- منجر به تهدید بشریت شد مانند سلاح های اتومی و کیمیاوی، وامنیت جهان را به مخاطره انداخته است چیزیکه با روح اسلام در تضاد است.

این علوم وقتی برای بشریت مفید تمام میشود که در آغوش ایمان و دین باشد، و در چوکات اخلاق انسانی پیشرفت کند، و این چیزی است که اسلام عزیز به آن امر میکند: طوریکه بر علم نافع امر میکند و پیامبر(ص) از علم غیر مفید دوری خواسته است.

مناقشه امام الغزالی در مورد اینکه تخصص در این علوم فضیلت است نه فرض:

در این مورد ما با امام الغزالی هم نظر نیستیم که تخصص در علوم ریاضی، و طب فضیلت است نه فرض: شاید که این نظر مربوط به عصریکه امام در آن زنده گی میکرد درست باشد، اما در عصر ما، تخصص در علوم عصری فرض است، طوریکه اقوام و کشورها در این علوم یکی از دیگر پیشی میکنند، و میخواهند دستی بالای داشته باشند.
و اگر این تخصص و تفوق در این علوم وجود نمیداشت، امکان نداشت که این علوم به این قدری پیشرفت میکرد.
و واضح است که یک فرد برای یک قوم کافی نیست که در این علوم تخصص داشته باشد، بلکه جمعی از افراد باید در این علوم تخصص داشته باشند تا بتوانند که جوابگوی مشکلات و ضروریات قوم و وطن خویش باشد، و بتوانند که این علوم را به نسلهای بعدی برساند.

نوشته: دوكتور يوسف قرضاوی
منبع: قرضاوي.نت
برگردان: سيد هاشم سادات